Stanisław Grzesiuk
Pięć lat Kacetu
1958
W obozach koncentracyjnych: w Dachau, Mauthausen i Gusen siedziałem od 4. IV.
1940 r. do chwili oswobodzenia przez armię amerykańską, tj. do 5. V. 1945 r.
Jako jeden z nielicznych, którym udało się przeżyć w obozach tyle czasu, często
pytany jestem przez znajomych, co ja takiego robiłem w obozie, jak żyłem, że
tyle lat przetrzymałem. Wtedy opowiadam różne oderwane sceny obozowe bez żadnego
ładu i kolejności przeżyć. Radzili mi często, bym opisał to wszystko, co
pamiętam. Ja sam o tym nieraz myślałem, że warto by opisać to chociażby dla
swoich dzieciaków, żeby w przyszłości, jak już będę większe, przeczytały sobie,
co przeżył ich tata, kiedy jeszcze nie był ich tatą.
Od roku 1943 (po klęsce Niemców pod Stalingradem) warunki w obozach zaczęły się
poprawiać. Łatwiej było wówczas w obozie przeżyć przeciętnemu więźniowi trzy
miesiące niż do roku 1943 trzy dni. W Gusen, mimo że warunki się poprawiły,
byliśmy według twierdzeń Ludzi z Oświęcimia - dopiero w warunkach oświęcimskich
z roku 1941. Więźniowie, którzy żyli w Oświęcimiu trzy lata, w Gusen wykańczali
się po trzech, pięciu miesiącach. Mówili, że gotowi są w nocy i na kolanach
wracać z powrotem do Oświęcimia, bo “tam było życie, a tu kamienia nie ugryzę i
nie można zorganizować żadnych ubrań”.
W książkach o życiu w obozie nikt dotychczas nie napisał tak gorzkiej prawdy.
Ludzie opisują życie w obozach, a nikt jakoś nie chce opisać swego własnego
życia tak dokładnie, ze szczegółami. Opisuje się, że były ciężkie warunki, że
się to wszystko przeżyło, Lecz nikt wie wpisuje, jacy ludzie przeżywała te lata
mordowni i głodu i co robili na co dzień, żeby przetrwać.
W roku 1943 Stanisław Nogaj, dziennikarz z Katowic, obliczył, że z pierwszych
dziesięciu tysięcy więźniów w Gusen żyje jeszcze trzystu czternastu. Gdy
dowiedział się o tym komendant obozu, powiedział: “Ja chciałbym tych byków
zobaczyć - przecież porządny więzień nie powinien żyć w obozie dłużej jak pięć
miesięcy”.
Podstawą życia w obozie było, w moim pojęciu, maksymalne miganie się od pracy
oraz organizowanie jedzenia, a w zasadzie można to ująć w jedno zdanie -
postępować przeciw wszystkim zarządzeniom władz obozowych, bo wszystkie
zarządzenia miały na celu jak najszybsze wykończenie więźniów. Omijanie
zarządzeń zawsze narażało więźnia na bicie i w zależności od tego, w czyje w
danym wypadku wpadł ręce - na utratę życia.
Określiłbym to tak: kto chciał przeżyć, nie wolno mu było bać się śmierci, bo
każdy, kto chciał żyć, a bał się śmierci - bał się narazić na bicie i wykonywał
ściśle zarządzenia, czekając na cud i koniec wojny, że go zwolnią albo że
przetrzyma, Gdy się zorientował, że się kończy, za późno już wtedy było na zryw
i dla takiego zostawało tylko krematorium.
Ta bezwzględna walka o życie częsta była połączona z brutalnością, której nie
można było uniknąć, i ta brutalność w pewnym stopniu istniała u wszystkich,
którzy przeżyli dłuższy czas w obozie. Nie wiem, dlaczego nikt w swoich
opowieściach nie łączy z tym zagadnieniem swojej osoby. Brutalność w życiu
obozowym istniała na każdym kroku.
Jak wyglądało życie przeciętnego więźnia przez pięć lat pobytu w obozie,
postaram się opisać na podstawie własnych przeżyć, a ponieważ chodzi tu tylko o
obóz, opiszę okres od momentu transportowania mnie do obozu, a zakończę chwilą
otwarcia obozu i odzyskania wolności.
W swoim życiu w obozie zawsze starałem się być sprawiedliwy dla innych i dla
samego siebie - starałem się, żeby nigdy nie popełnić czynu, który by osiadł
plamą na moim sumieniu, a przez ludzi byłby traktowany jako czyn hańbiący.
Minęło już 12 lat od zakończenia wojny. Wiele przeżyć już zatarło się w pamięci.
Wiele nazwisk zapomniałem, Lecz to, co mi w pamięci pozostało, postaram się
opisać. Ponieważ nie we wszystkich wypadkach miałem możność porozumieć się z
występującymi tu osobami - względnie z rodzinami nieżyjących - czy życzą sobie,
aby o nich pisać pełnym nazwiskiem, więc w niektórych wypadkach podaję tylko
pierwsza literę.
W drodze do Dachau
Po aresztowaniu, gdy mnie ciupasem transportowana do obozu koncentracyjnego w
Dachau, podróż przedstawiała się w ten sposób, że w dzień wieziono nas wagonem
więziennym, a wieczorem dowożono do jakiegoś miasta i tam na noc lokowano w
więzieniach. Czasem zaraz następnego dnia odsyłano nas dalej, a było i tak, że w
jakimś więzieniu siedziałem kilka, a nawet kilkanaście dni, zanim odesłano mnie
na następny etap. Towarzyszami w drodze byli przeważnie kryminaliści niemieccy,
których przewożono do innych więzień lub na rozprawy. Nie mogłem się w tym
zorientować dokładnie, bo wcale nie znałem niemieckiej mowy. Z mową niemiecką to
u mnie był ciekawy problem. Po prostu nie chciałem się jej uczyć. Miałem do niej
wstręt i przez pięć lat obozu nauczyłem się tylko tyle, ile mi na siłę wcisnęli
do głowy ciągłym powtarzaniem.
Zaznaczyć muszę, że w czasie gdy już mnie Niemcy wzięli na przechowanie -
poszukiwany byłem za posiadanie broni - nie miałem, jeszcze 22 lat (urodziłem
się 6 maja 1918 r.), a wyszedłem z obozu w dzień swych urodzin, kończąc lat 27.
Droga do obozu przeszła względnie spokojnie. Nie bili mnie, jeść dawali tyle co
i innym więźniom, paskudne tylko były przejścia z pociągu do więzienia i z
więzienia do pociągu. Łączono nas wtedy za ręce kajdankami po kilku i pod silną
eskortą prowadzono jezdnią przy samym chodniku. Przy ustawianiu się do
przemarszu trzeba było się zdecydować, gdzie się ustawić. Jeśli się stanęło w
pierwszej linii przy chodniku, to wtedy kajdanki założone były tylko na jedną
rękę, druga natomiast była wolna i tą ręką można było zbierać z brzegu chodnika
i z jezdni tuż przy chodniku niedopałki papierosów, które w więzieniu można było
wymienić na jedzenie albo inne drobiazgi. Przy zbieraniu można było od
wartownika oberwać kopniaka albo kolbą karabinu za podnoszenie niedopałków, ale
warto było ryzykować. To była ta dobra strona maszerowania przy chodniku. Złą
stroną natomiast była ludność cywilna, a szczególnie baby i dzieciaki, które
prawie zawsze wymyślały nam, pluły na nas i rzucały w nas różnymi odpadkami,
kamieniami i wszelkim świństwem, jakie im wpadło w ręce. To już lepiej mieli się
ci, którzy szli od strony jezdni.
Na jednym etapie w pociągu jechałem w jednym przedziale z Jugosłowianinem, który
nazywał się Paweł Duiwiak; odstawiali go do granicy ciupasem jako uciążliwego
cudzoziemca. Twierdził on, że nic mu nie udowodniono, a odsyłają go dlatego, że
żyje na wysokiej stopie, a nigdzie nie pracuje. Z jego opowiadań wynikało, że
jest to niebieski ptak i szuler. Potrafiliśmy się doskonale porozumieć i po
całym dniu jazdy uczył mnie już techniki szulerki i kantowania ludzi głupich i
naiwnych. Twierdził, że jego szpakowate na skroniach włosy są sztucznie robione,
dlatego że taki szpakowaty pan wzbudza w otoczeniu większe zaufanie. Umówiliśmy
się, że jeśli mi się uda uciec alba zostanę zwolniony, to mam zapamiętać jego
adres i przyjechać do niego do Jugosławii. Ocenił mnie jako chłopaka sprytnego,
którego łatwo będzie nauczyć wszystkich sztuczek, i wtedy będziemy kręcili w
życiu razem. Na następnym etapie rozdzielono nas i już więcej go nie widziałem.
Innym pasażerem w naszej klitce w więziennym wagonie był facet w wieku lat
trzydziestu. Ponieważ dobrze mówił po polsku, byłem pewny, że to jest Polak. Gdy
między etapami spędzaliśmy noc w więzieniu, wieczorem rozmawialiśmy w trzech
spacerując po olbrzymiej celi, która była celą przejściową.
Będąc pewien, że drugi mój towarzysz jest Polakiem, z ciekawości zapytałem go, z
jakich stron pochodzi, Na pytanie to otrzymałem odpowiedź:
- Z tych, które żeście zabrali.
Nie zrozumiałem, więc pytam jeszcze raz. Odpowiedział mi z drwiną w głosie:
- Z Zaolzia. - A zwracając się do Jugosłowianina powiedział:
- Czy ty wiesz, co te kurwy wyprawiali, jak tam przyszli? - i tu posłał pod
adresem Polaków kilka lepszych wiązanek “słupów telegraficznych”.
Na zajęcie Zaolzia patrzyłem z odrazą, jak patrzyłbym na hienę, która zdradliwie
uchwyci ochlap z padliny zwierza, zamordowanego przez innego. Mimo to “wiązanka”
przesłana-pod adresem wszystkich Polaków dotknęła mocno moje uczucia zarodowe,
lecz nie powiedziałem nic, tylko w duszy zakiełkowała myśl oddać mu to w jakiś
sposób, przy najbliższej okazji. Przyznając mu w pewnym stopniu rację, a to w
zagadnieniu samego zajęcia Zaolzia, może szybko zapomniałbym o chęci odegrania
się, gdyby okazja do tego nie trafiła się tak szybko. W kilka minut po tej
rozmowie podszedł on do mnie z pytaniem:
- Masz co zapalić? - i bezczelnie wsadził mi rękę do kieszeni marynarki, w
której trzymałem niedopałki zbierane w czasie przemarszów. Zanim zdążył mi coś z
kieszeni wyjąć, dostał taką bombę w nos, że go wyrzuciło na środek celi.
- Ty padalcu - powiedziałem mu jeszcze - tylko nie z ręką do cudzej kieszeni!
Jak chcesz zapalić, to poproś.
Ale ja miałem i mam taką dziwną naturę, że nie potrafię uderzyć słabszego od
siebie, a jeśli już uderzyłem, to dlatego, że przeceniałem siły przeciwnika
myśląc, że jest silniejszy i odważniejszy. Tak było i w tym przypadku. Chłop był
cwaniakowaty i byłem pewien, że uderzeniem sprowokuję go do awantury, a wtedy
wygrany będzie sprytniejszy i silniejszy. Ten jednak nie ruszył się więcej do
mnie, tylko stanął pod ścianą i trzymał się za uderzone miejsce.
Po pół godzinie podszedłem do niego, dałem mu zapalić i wtedy dopiero dowiedział
się, za co faktycznie dostał, mimo że za włożenie mi ręki do kieszeni też mu się
trochę należało.
Incydent ten zbliżył nas do siebie i już dalszą drogę, aż do czasu gdy nas
rozdzielili, odbyliśmy w naprawdę serdecznej i koleżeńskiej atmosferze.
W jednym małym prowincjonalnym więzieniu - a może to nawet nie było więzienie,
tylko jakiś większy areszt - kilka dni siedziałem w celi sam. Nudziło mi się
diabelnie. Po celi łaziłem jak dzikie zwierzę w klatce. Okno w celi było
normalnym oknem mieszkaniowym, otwieranym do wewnątrz, z tą tylko różnicą, że
szyby w nim były matowe, a dopiero za oknem były kraty. Często słyszałem, że za
oknem rozmawiają ludzie, a czasem były to młode, wesołe głosy. U mnie w celi był
niemożliwy fetor wydobywający się z kibla, z którego pozwalana mi wylewać tylko
jeden raz dziennie, a w celi było nieznośnie gorąco od centralnego ogrzewania i
kibel na dodatek nie miał żadnego przykrycia.
Przy wprowadzaniu mnie do celi dozorca zastrzegł surowo - odpowiednią
gestykulacją, inaczej i tak bym go nie zrozumiał - że nie wolno mi otwierać
okna, bo zamkną mnie w ciemnicy. No cóż - myślę sobie - ciemnica też dla ludzi,
a spróbować można. Otworzyłem. Zdążyłem tylko zauważyć, że za oknem jest park -
ludzi w nim o tej porze nie widziałem - a tu już się drzwi celi otwierają i
dozorca coś drze się do mnie.
Zrozumiałe, że okno od razu zamknąłem. Po wyjściu dozorcy - gdy już się dobrze
nakrzyczał - zacząłem zastanawiać się, czy jego przyjście było przypadkowe, czy
też w jakiś pojęty, czy też niepojęty sposób wiedział, że ja okno otwieram. Żeby
się o tym przekonać, postanowiłem okno otworzyć jeszcze raz. Otworzyłem. I znów
za chwilę słyszę, jak “klawisz” już jest za drzwiami i szykuje się do
otwierania.
Zanim zdążył otworzyć drzwi, już okno było zamknięte, ten jednakże rozdarł na
mnie twarz jeszcze bardziej, pokazywał na okno, dawał mi do zrozumienia przy
pomocy gestykulacji, jak to będzie mi przyjemnie w ciemnicy - i poszedł. Teraz
już byłem pewien, że przy tknie jest sygnalizacja alarmowa, która działa przy
otwarciu okna. Przeczucia mnie nie omyliły. Oglądając wkoło ramę okienną
zobaczyłem małe szpindle wystające z futryny i łączące się z połówkami okna.
Pracując do wojny w zawodzie elektromechanika wiedziałem, jak przeciąga się
przewody. Wiedziałem, że muszą one wychodzić za drzwi i że prowadzi się je
najkrótszą drogą. Z tej strony okna, po której spodziewałem się, że przebiegają
przewody, zacząłem dłubać ostrożnie w ścianie kawałkiem żyletki, które z
przyzwyczajenia zamsze nosiłem w kieszeni w spodniach, w tej, w której nosi się
zegarek, i dlatego nie znaleziono ich przy żadnej rewizji.
Dłubałem w ścianie ostrożnie, żeby nożyka nie połamać, i w pewnym momencie
patrzę - jest w ścianie drucik. Oddrapując go wkoło zrobiłem taki otwór, że
mogłem już sięgnąć drutu palcem. Pomaleńku odciągnąłem go i przerwałem. Miejsca
przerwania zaizolowałem kawałeczkami papieru, który znalazłem w sienniku. Otwór
zalepiłem zgryzionym chlebem. Palcem smarowałem po ścianie i białym pyłem, który
mi zostawał na palcu, smarowałem miejsce zalepione chlebem. Gdy już zrobiłem
wszystko, otworzyłem okno i... nikt nie przyszedł. Od tej chwili przez te kilka
dni, przez które jeszcze tam siedziałem, codziennie otwierałem sobie okno i
przyglądałem się ludziom, a w nocy, jeśli nie mogłem spać, patrzyłem na drzewa,
śnieg i gwiazdy na niebie. W ciągu dnia słuchałem tylko pilnie, czy nie zbliżają
się kroki do mojej celi, lecz nawet wtedy, gdy dozorca wkładał już klucz do
zamka, zdążyłem zawsze zamknąć okno. Dziwi mnie tylko, że nie zwrócił on uwagi
na zmianę powietrza w celi, z ciężkiego i popsutego, na czyste, świeże. Może i
widział różnicę, lecz dzwonek mu przecież nie dzwonił na alarm, a pewien był, że
przez te kilka dni pobytu z więzienia nie ucieknę.
Po kilku dniach pobytu w tym więzieniu pożegnałem się z parkiem i otwieranym
oknem, bo pewnego dnia połączona mnie łańcuszkiem z kilku innymi i zaprowadzono
na dworzec.
Następny pobyt w więzieniu trwał prawie dwa tygodnie. Gdy tylko odprowadzono nas
z dworca do więzienia, ze słów dozorców rozmawiających ze sobą zrozumiałem, że
jest w więzieniu jeden Polak i że mnie chcą dać do niego, żeby nam się nie
nudziło.
Współlokator celi, Władysław Kowalczyk, był to chłopak lat 20, który zamknięty
został za jakieś zbytki robione u chłopa, u którego pracował. Z opowiadań jego
wynikało, że pochodzi on spod Zduńskiej Woli, że pracował tam we dworze przy
koniach, a na roboty do Niemiec przyjechał na ochotnika i obecnie matka jego też
ma tam przyjechać.
Marzeniem jego było być jeszcze kiedy w życiu stangretem i rozwodził się długo i
szeroko o pięknym życiu stangreta.
Żeby nam się nie nudziło w ciągu dnia, dostawaliśmy do roboty papierowe torebki,
których musieliśmy wykonać codziennie pewną określoną ilość. Władziowi w żaden
sposób robota ta nie szła. W rezultacie ja robiłem torebki za siebie i za niego,
a on codziennie sprzątał celę i wynosił kibel. W ten sposób przeżyliśmy
spokojnie kilka dni. W ciągu dnia, robiąc torebki, opowiadaliśmy sobie różne
przygody z życia - ja opowiadałem o pracy w fabryce i życiu na Czerniakowie, on
znów o życiu jaśnie państwa i ludzi pracujących we dworze. Często w
opowiadaniach swoich poruszał temat, jak to w Łodzi i w okolicach Łodzi biło się
Niemców przed wojną. Opowiadał o napadach na lokale niemieckie, na szkoły
niemieckie itp. historie. Odpowiadałem mu, że to są głupstwa i bajki niemieckiej
propagandy i że ja w to bicie nie wierzę, bo sam często jeździłem w okolice
Lublina, a tam były nawet całe wsie kolonistów niemieckich i nigdy nie
słyszałem, żeby ktoś został pobity tylko dlatego, że jest Niemcem.
Jednego dnia, gdy jak zwykle robiliśmy torebki i rozmawialiśmy na temat życia i
egzystencji, powiedział, że jemu to właściwie jest wszystko jedno, kto będzie w
Polsce rządził - Polacy, Niemcy, Anglicy czy Żydzi, aby tylko jemu było dobrze.
Reszta go nic nie obchodzi. Trochę ze złością odpowiedziałem mu na to, że takich
głupich jak on w Polsce mieliśmy więcej i dlatego Polska zginęła. On na to znów
zaczął mi w idiotyczny sposób udowadniać słuszność swojego twierdzenia.
Tłumaczyłem mu jak pastuch krowie na granicy, że nie ma racji, a on jakby
celowo, widząc, że coraz bardziej się denerwuję, jeszcze większe głupstwa
zaczyna gadać. W końcu zaczyna mocno chwalić Niemców - jacy to oni gospodarze,
jak to oni potrafili z Żydami zrobić u siebie porządek i jak ta teraz w Polsce
ład i porządek zaprowadzą. Pomyślałem sobie, że Władzio to wariat, idiota i
wszystkie inne choroby umysłowe do kupy. W końcu, gdy już naprawdę nie mogłem
wytrzymać tego gadania, uczciwie go ostrzegłem, żeby zamknął twarz, bo go stuknę
i wtedy dopiero zamknie.
Lecz on gada dalej: “No bo Niemcy...” - i już nie dokończył, bo zleciał ze
stołka, uderzony pięścią między oczy. Stuknąłem go nieźle, bo po kilku minutach
już ledwie na oczy widział, tak mu spuchły.
- Jak dostał między oczy i spadł na podłogę, podniósł się i do dzwonka. Za
chwilę do celi wchodzi dozorca młody jeszcze chłop - i pyta, co się stało.
Słucham i wtedy dla odmiany ja zgłupiałem.
Kowalczyk trajkocze mu szybko - po niemiecku. Z poszczególnych słów, które już
rozumiałem, złapałem sens tego, co mówił. Wyglądało to tak, że on chwalił czy
też trzymał stronę Niemców i ja go za to pobiłem.
Dozorca naparł na mnie z wielkim kluczem od cel w ręku, a ja cofałem się tyłem,
myśląc, że ten nieźle mnie teraz przetrąci kluczem. Nie uderzył mnie, tylko gdy
już mnie doparł do stołka, powiedział:
- Siadaj.
No cóż - usiadłem.
Gdy tylko dozorca opuścił celę, Kowalczyk dopiero rozpuścił buzię:
- Co? Żeby mnie Polak w mordę uderzył? To ty nie wiedziałeś, dlaczego ja tak
broniłem Niemców? To ty nie wiedziałeś, dlaczego ja ci opowiadałem o biciu
Niemców w Polsce? To jest moja krew! To są moi bracia! Moja matka jest Niemką. A
ja nie wiem, czy ten, który mi dał nazwisko, jest moim ojcem. Moja matka jest
Niemką i ja się czuję Niemcem! To jest moja krew! To są moi bracia! Żeby mnie
Polak w mordę uderzył?
I tak wciąż w kółko i w kółko. Z początku trochę wystraszony, żeby nie oberwać
od dozorcy, siedziałem cicho i nic się nie odzywałem, tylko cieszyłem się w
duchu patrząc, jak mu pięknie puchną oczy i przybierają taki ładny, fioletowy
odcień.
Wreszcie znów nie wytrzymałem i mówię mu:
- To z ciebie ładny ptaszek. Czekaj - jak się kiedy spotkamy na wolności, to ci
gardło poderżnę.
- Na pewno się nie spotkamy - odpowiedział.
- Tak? No to czekaj, bydlaku. Jeszcze dzisiaj w nocy cię uduszę. Jak pragnę
Boga. Zobaczysz. Dzisiaj w nocy uduszę cię, żeby takie bydlę po świecie nie
chodziło.
Miałem go zamiar w nocy solidnie nastraszyć, ale musiałem mieć wygląd stanowczy,
ba ten drań znów skoczył do dzwonka i dzwoni. Za chwilę już był dozorca i znów
zrozumiałem, że on nie chce być ze mną w jednej celi, bo ja powiedziałem, że go
w nocy uduszę.
Dozorca podchodzi bliżej mnie i pyta:
- Tak?
- Tak - odpowiadam.
Pyta drugi raz:
- Tak - mówię mu znów.
Ten widocznie myślał, że ja go nie rozumiem, bo biorąc się rękami za gardło
jeszcze raz pyta. Wtedy z wielkim zapałem odpowiedziałem mu aż trzy razy:
- Tak, tak, tak!
Dozorca uśmiechnął się tylko i wyszedł, po dwudziestu minutach przyszedł i
zabrał Kowalczyka do innej celi. Dwa dni jeszcze siedziałem w celi sam,
medytując nad tym przypadkiem, i myślałem o tym, że jeśli i jego przywiozą do
Dachau, to już ja będę się starał zapłacić mu jakoś za jego “polskość”.
Będąc już w Dachau, do końca swego tam pobytu rozglądałem się, czy gdzie tego
kołka nie zobaczę, a w roku 1947, gdy byłem kilka miesięcy w Łodzi, kręciłem się
i wypytywałem ludzi, chcąc go koniecznie odszukać lecz nie udało mi się.
Na następnym etapie miałem maleńką przygodę, lecz w zupełnie innym stylu.
W wagonie więziennym jechałem w jednej celi z Niemcem - Willi miał na imię -
który po odbyciu wyroku za przestępstwa pospolite jechał na dalszy pobyt do
obozu. Razem byliśmy w Dachau, w Mauthausen i w Gusen i nieraz przypominaliśmy
sobie tę historię i zastanawialiśmy się, co by było, gdybyśmy wówczas wykonali
swój zamiar.
Gdy wieczorem wagon więzienny rozładowano, rozdzielono nas na kilka grup. Jedne
grupy pojechały samochodami, inne rozprowadzono w różnych kierunkach. Ja byłem w
grupie ośmiu osób, w której był również Wilii. Transport odbył się jak zwykle -
w kajdankach; jezdnią, a ja z brzegu kolumny, żeby zbierać po drodze niedopałki.
Od dworca do więzienia było 10 minut drogi. Było to jakieś małe więzienie, w
którym przebywaliśmy tylko do następnego dnia rano. Siedzieliśmy tam jak małpy w
klatkach, bo cele były maleńkie, pojedyncze, a ściany między nimi, jak i ściany
szczytowe, były z gęstej siatki. Była to po prostu wielka sala, na środku której
była olbrzymia klatka z drobnej siatki, tak że dozorcy mieli nas zawsze na
oczach, a my też siebie widzieliśmy i mogliśmy sobie przekazywać niedopałki,
papierosy, zapałki, a także rozmawiać ze sobą.
Gdy nas wprowadzono do więzienia, zauważyłem, że wszystko tu jakoś inaczej
wygląda niż w innych, solidnych więzieniach. Od ulicy był niewysoki mur, a przez
furtkę, w której siedział jeden wartownik, wchodziło się na podwórze. W budynku
więziennym, 15 metrów od furtki, były drzwi bezpośrednio do kancelarii, do
której naszą ósemkę wprowadzono. Dozorca, który nas przyprowadził, wyszedł
zostawiając na stole papiery naszego transportu. Przyjmował nas stary jakiś
dziadek, który pytał nas kolejno o nasze personalia. Przed nim na stole leżał
olbrzymi pistolet, który można byłoby opanować, gdyby tylko przechylić się
trochę mocniej przez barierkę. W pewnym momencie zapisujący nas dziadek wyszedł
do drugiego pokoju... i w tym momencie błyskawiczna myśl: z tyłu drzwi otwarte,
ten dziad tylko jeden w pomieszczeniu, 15 metrów do wyjścia, my w cywilnych
...
michalxl600