Najważniejsze cechy skautingu
Spis treści
Wstęp 2
Wsparcie wychowania młodych ludzi 2
Poprzez system progresywnego samowychowania: 7
Bazujący na systemie wartości: 13
Ruch... 15
Dla młodych ludzi... 16
Dobrowolny... 18
Otwarty dla wszystkich... 20
Apolityczny... 21
Niezależny. 23
W ramach prac nad strategią dla skautingu 35-ta Światowa Konferencja Skautowa (Durban, lipiec 1999) sformułuje misję skautingu.
Żeby ułatwić proces formułowania misji, Światowy Komitet Skautowy zadbał o przygotowanie dokumentu „Najważniejsze cechy skautingu”. Dokument ten dostarcza, po raz pierwszy, zwięzłego i jednocześnie pełnego opisu kluczowych elementów, które charakteryzują nasz ruch, elementów, które muszą być wzięte pod uwagę podczas definiowania naszej misji.
Należy zauważyć, że:
§ „Najważniejsze cechy skautingu” jest dokumentem pomocniczym, który ma przybliżyć wszystkim podstawy, w oparciu o które Konferencja będzie formułować misję organizacji. Organizacje członkowskie nie będą w trakcie Konferencji głosować nad zawartością tego dokumentu.
§ Ostateczna wersja misji nie będzie parafrazą ani podsumowaniem tego dokumentu, ale ma być zdaniem, które wyraża istotę naszego ruchu oraz to, co on chce osiągnąć w dzisiejszym świecie.
W ramach przygotowań do konferencji w Durbanie organizacje członkowskie powinny zapoznać się uważnie z tym dokumentem i przedyskutować we własnym gronie jego zawartość. Wszelkie prośby o dodatkowe wyjaśnienia powinny być wysłane do Światowego Biura Skautowego nie później niż 1.06.1999.
Poprzez system progresywnego samowychowania...
Oparty na systemie wartości
Konstytucja Światowej Organizacji Ruchu Skautowego określa jasno, że skauting jest „ruchem wychowawczym”.
Wychowanie w szerszym znaczeniu jest procesem trwającym przez całe życie, który umożliwia wszechstronny i ciągły rozwój ludzkich możliwości jako jednostki i jako członka społeczeństwa. W przeciwieństwie do potocznego spojrzenia, wychowanie wykracza poza wychowanie formalne (czyli w szkole) jeśli chodzi o zakres i czas trwania.
§ Proces trwający przez całe życie: rozwój jednostki następuje nie tylko podczas „lat szkolnych” (okres dzieciństwa i dorastania). On trwa w ciągu całego życia. Jako „proces”, ma swoje wzloty i upadki – okresy w których jest aktywniejszy, intensywny, bardziej znaczący niż wszystko inne – i potrzebuje wsparcia.
§ Ciągły rozwój ludzkich możliwości: celem wychowania jest wsparcie pełnego rozwoju samodzielnego, wrażliwego, odpowiedzialnego i zaangażowanego człowieka:
Samodzielny: zdolny do podejmowania decyzji i do kierowania swoim życiem
Wrażliwy: troszczący się aktywnie o innych
Odpowiedzialny: zdolny do ponoszenia konsekwencji podejmowanych decyzji, do wywiązywania się ze zobowiązań i do doprowadzania do końca tego, czego się podejmuje
Zaangażowany: stara się żyć zgodnie ze swoimi wartościami i wspiera idee, które są dla niego ważne.
§ Jako jednostki: rozwój wszystkich zdolności pojedynczej osoby we wszystkich wymiarach: fizycznym, intelektualnym, emocjonalnym, społecznym i duchowym.
§ Jako członka społeczeństwa: rozwój świadomości społeczności i poczucia związku z nią, znaczenie przynależności do społeczności i bycia częścią jej historii i ewolucji.
Te dwa wymiary nie mogą być rozdzielone, ponieważ nie jest możliwe wychowanie bez troski o pełny rozwój własnych możliwości i nie jest możliwe wychowanie bez uczenia życia wśród innych, jako członek lokalnej, narodowej i międzynarodowej społeczności.
W swojej szerokiej definicji wychowanie opiera się na czterech filarach:
Uczę się by wiedzieć, przez połączenie wystarczająco szerokiej wiedzy ogólnej z możliwością zajęcia się głębiej kilkoma tematami. Oznacza to też uczenie się uczenia, czyli korzystanie z okazji, jakich w ciągu życia dostarcza wychowanie.
Uczę się by działać, żeby osiągnąć nie tylko umiejętności zawodowe ale także szeroki zakres umiejętności życiowych, łącznie z relacjami międzyludzkimi i grupowymi.
Uczę się by żyć razem z innymi, rozwijanie rozumienia innych ludzi, docenianie współzależności, umiejętności pracy w grupie i rozwiązywanie konfliktów, a także uznanie wartości demokracji, wzajemnego szacunku i zrozumienia, pokoju i sprawiedliwości.
Uczę się by być, czyli lepszy rozwój charakteru i działanie w poczuciu coraz większej samodzielności, rozsądku i osobistej odpowiedzialności. W tym aspekcie wychowanie nie może pominąć żadnego wymiaru rozwoju człowieka.
Różnorodność oddziaływań wychowawczych zapewnia wsparcie pełnego rozwoju jednostki. UNESCO definiuje trzy typy oddziaływań:
Wychowanie formalne jest hierarchicznie zestrukturalizowanym, chronologicznie stopniowanym systemem wychowawczym, obejmującym wszystko od głównych do trzeciorzędnych instytucji.
Wychowanie nieformalne jest procesem, w którym każda jednostka nabywa postawy, wartości, umiejętności i wiedzę z codziennych doświadczeń, takich jak rodzina, przyjaciele, grupy rówieśnicze, media i inne wpływy otaczającego środowiska.
Wychowanie pozainstytucjonalne jest zorganizowaną wychowawczą aktywnościąpoza systemem formalnym, która ma na celu dostarczanie określonej grupie osób wychowywanych określonych zamierzeń wychowawczych.
Jako wychowawczy ruch dla młodych ludzi, skauting identyfikuje się w pełni z wymienionymi wyżej elementami wychowania.
§ Jego celem jest wspieranie rozwoju potencjału młodych ludzi, jako samodzielnych, wrażliwych, odpowiedzialnych i zaangażowanych jednostek i członków społeczeństwa.
§ Zawiera wszystkie cztery filary wychowania: uczenie się by wiedzieć, uczenie się by działać, uczenie się by żyć razem z innymi i uczenie się by być, przy czym dwa ostatnie wymagają podkreślenia.
§ Należy do kategorii wychowania pozainstytucjonalnego, ponieważ istnieje poza formalnym systemem wychowania i edukacji, ale jest zorganizowaną instytucją posiadającą cel wychowawczy i jego działalność jest adresowana do określonej grupy odbiorców.
W dodatku skautowe podejście do wychowania można scharakteryzować następująco:
(a) stosuje całościowe podejście to wychowania młodego człowieka,
(b) dąży do osiągnięcia swoich celów wychowawczych w oparciu o ofertę wychowawczą,
(c) jako część wychowania nieformalnego, odgrywa rolę uzupełniającą w stosunku do pozostałych oddziaływań wychowawczych,
(d) uwzgldędnia fakt, że może tylko wspierać wychowanie młodego człowieka.
Charakterystyka ta jest rozwinięta poniżej.
Skauting postrzega każdego młodego człowieka jako jednostkę, która jest:
§ Złożoną istotą, której tożsamość jest kształtowana w części przez przenikanie się i powiązanie różnych wymiarów człowieka (fizyczny, intelektualny, emocjonalny, społeczny i duchowy), w części przez powiązania między nią a światem zewnętrznym i w końcu przez powiązania między jednostką a światem ducha
W wyniku tego skauting oferuje wszechstronny rozwój przez dążenie do pobudzania rozwoju we wszystkich wymiarach:
- Zauważa, że różne wymiary osobowości są powiązane i wpływają na siebie nawzajem
- Potwierdza, że wszechstronny rozwój osoby może nastąpić tylko w wyniku dużej ilości doświadczeń, które muszą trwać przez pewien okres czasu
§ Unikatową indywidualnością, ze swoją przeszłością, zbiorem charakterystycznych cech, zróżnicowaniem potrzeb, zdolnościami i tempem rozwoju.
W wyniku tego skauting oferuje wszechstronny rozwój jednostki:
- Zauważa, że rozwój zdolności każdego młodego człowieka następuje w jego własnym tempie, z gwałtownymi przyspieszeniami w pewnych wymiarach i z okresami spowolnienia w innych. Dlatego skauting w czasie ciągłego pobudzania do rozwoju we wszystkich wymiarach dąży to zaspokojenia pojawiających się potrzeb każdego z osobna.
- Potwierdza, że potencjał każdego człowieka jest inny i dlatego dąży do pomagania człowiekowi w rozwijaniu jego zdolności, aż do osiągnięcia szczytu jego możliwości („robienia wszystkiego, co w jego mocy”).
§ Integralną częścią składową świata, w którym żyje
W wyniku tego skauting oferuje wszechstronny rozwój jednostki, która jest także integralną częścią składową świata, w którym żyje:
- Dąży do pomagania każdemu młodemu człowiekowi w dostrzeżeniu, że jest częścią składową, chociaż niewielką, większej całości i rozwijać poczucie przynależności, które nadaje sens życiu. To wymaga stwarzania młodemu człowiekowi ogromnej liczby możliwości kontaktowania się ze światem, którego jest częścią (rodzina, narodowa i międzynarodowa społeczność, dziedzictwo kulturowe i środowisko naturalne) i do wpływania na niego w sposób znaczący.
Skauting dąży do osiągania swojego celu wychowawczego, opisanego powyżej – wspierania rozwoju pełnego potencjału młodego człowieka – w oparciu o pewne idee i wartości – jego zasady – i w powiązaniu z jasno zdefiniowaną metodą wychowawczą – metodą skautową. Wynika z tego specyficzna oferta wychowawcza skautingu.
Ta oferta:
§ Nie jest pustą skorupą, którą każdy może wypełnić czym tylko chce, w zależności od jego przekonań lub życzeń. Ta oferta nie może być tylko częściowo zaakceptowana lub częściowo odrzucona – raz przyjęta staje się wiążąca. Oczywiście ona ewoluuje, zmienia się w czasie, ale nie na skutek kaprysów pojedynczych członków ruchu.
§ Nie ma na celu dostosowania młodego człowieka do uprzednio określonego idealnego modelu. Młody człowiek jest zachęcany do tego, żeby robić wszystko, co w jego mocy, żeby rozwijać we wszystkich wymiarach swoją unikalną osobowość.
Skauting odnosi sukces, kiedy jego członek opuszcza ruch pozytywnie nastawiony do wchodzenia w dorosłe życie, kiedy potrafi zrobić to w konstruktywny, asertywny i odpowiedzialny sposób, rozumiejąc potrzebę kontynuowania pracy nad sobą, jako samodzielnym, wrażliwym, odpowiedzialnym i zaangażowanym człowiekiem.
Często mówi się, że skauting pełni tylko rolę uzupełniającą w osobowym rozwoju jednostki.
Jak wspomniano w części 1.c (Typy oddziaływań wychowawczych), trzy oddzielne typy oddziaływań wychowawczych uzupełniają się w pełnym rozwoju jednostki. Skauting stanowi część nieformalnego wychowania i przez to jego wsparcie uzupełnia wychowanie zapewniane przez sektory formalny i nieformalny. Skauting nie jest formalną instytucją wychowawczą, jak szkoła, nie jest też oddziaływaniem nieformalnym, jak rodzina, rówieśnicy, media czy inne środowiska. Skauting ma określoną rolę do odegrania; nie jest powtórką czy substytutem tego, co się dzieje w szkole, w domu czy w jakiejkolwiek innej instytucji, która wpływa na rozwój młodego człowieka. Podobnie drużynowy ma określoną funkcję; nie jest kolejnym nauczycielem, rodzicem, oficerem czy kapłanem.
Skauting musi spełnić specyficzne i określone zadanie w wychowaniu młodego człowieka; musi odnaleźć swoją własną niszę w ofercie wychowawczej skierowanej do młodzieży. Skauting jest pozainstytucjonalny, w tym sensie że jest zorganizowany i zestrukturalizowany, ze specyficzną ofertą wychowawczą, która zawiera jasno zdefiniowaną metodę.
Kluczową rzeczą w tej określonej roli jest oryginalna metoda skautowa. Metoda skautowa – jedna metoda składająca się z wielu elementów – jest instrumentem używanym przez skauting do zrealizowania jego szczególnego podejścia do wychowania młodych ludzi. Wiele innych instytucji wychowawczych zaadoptowało elementy metody skautowej i niektóre z nich są dziś używane w szkołach, klubach młodzieżowych i innych miejscach. Jednak żadne z tych zastosowań nie jest metodą skautową użytą w całości. Metoda skautowa jako taka nie może być zastosowana w szkole, w kościele ani w rodzinie. Metoda skautowa zastosowana przez organizatora wolnego czasu, w grupie rówieśniczej, w partnerstwie z dorosłymi, tworzy bezpieczne otoczenie, w ramach którego młody człowiek może „eksperymentować” i uczyć się na własnych doświadczeniach, a przez to dorastać i rozwijać się jako człowiek, który staje się bardziej samodzielny, wrażliwy, odpowiedzialny i zaangażowany.
Skauting zajmuje się wszechstronnym rozwojem jednostki. W tym sensie ideał, do którego dąży nie różni się od tego, który jest ważny dla szkoły czy rodziny, też zajmujących się całościowym rozwojem jednostki.
Jednak, jak już powiedziano, metody używane w wychowaniu formalnym i drogi, przez które jednostki „uczą się” w życiu codziennym, zapewniają raczej innego rodzaju wsparcie rozwoju zdolności we wszystkich kierunkach ludzkiej osobowości.
Przez to, na skutek zastosowania unikalnej metody, skauting jest w stanie osiągnąć innego rodzaju wsparcie fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego, społecznego i duchowego rozwoju młodego człowieka, porównywalnego z tym, które następuje w szkole, w rodzinie lub w grupie przyjaciół, które dokonywane jest przez media, instytucje religijne lub poprzez wszystkie inne "oddziaływania" na wychowanie jednostki. Przykładowo: w sferze rozwoju intelektualnego, wiele instytucji wychowawczych podkreśla przyswojenie wiedzy, podczas gdy skauting, przez skuteczne zastosowanie metody skautowej, podkreśla twórcze myślenie, korzystanie z dostępnych zasobów itp.
Jako wychowawczy ruch dla młodych ludzi, skauting uwzględnia, że może jedynie wspierać proces wychowania, ponieważ:
§ Skauting jest tylko jednym z wielu czynników wpływających na życie młodego człowieka.
§ Wychowanie jest procesem trwającym przez całe życie, a potencjał człowieka zwiększa się w czasie. Skauting może wprost pomagać młodemu człowiekowi w rozwijaniu jego potencjału w okresie jego przynależności do ruchu.
§ Żeby uzyskać takie wsparcie, uzyskać pełne korzyści, młody człowiek powinien być członkiem ruchu wystarczająco długo, szczególnie w okresie dorastania, żeby mieć szansę osiągnięcia końcowego celu wychowawczego skautingu. Krótszy czas członkostwa, szczególnie w młodszym wieku, oczywiście przyniesie modemu człowiekowi pewne rezultaty i korzyści, ale w ograniczonym zakresie.
§ W takim stopniu, w jakim skauting dąży do pomagania młodemu człowiekowi w stawaniu się odpowiedzialnym za jego własny rozwój, tak samo dąży do pomagania młodemu człowiekowi w rozwijaniu jego wewnętrznych zasobów i do osiągnięcia postawy ciągłej samorealizacji młodego człowieka jako jednostki oraz jako aktywnego i konstruktywnego udziałowca świata już po opuszczeniu ruchu.
Wsparcie wychowania młodych ludzi
metodę skautową
Skauting opiera się na idei samowychowania. Oznacza to, że każdy młody człowiek jest uważany za unikalną jednostkę, która ma pewien potencjał wymagający wszechstronnego rozwinięcia i która bierze odpowiedzialność za swój rozwój. Istotą samowychowania jest fakt, że zakłada ono „wychowanie od wewnątrz” w przeciwieństwie do „nauczania z zewnątrz”. Młody członek ruchu jest głównym aktorem w procesie wychowawczym, tzn. młody człowiek jest swoim głównym wychowawcą. Metoda skautowa jest strukturalną ramą, która ma prowadzić i mobilizować każdego młodego człowieka na jego ścieżce osobistego wzrostu.
Samowychowanie jest także progresywne. Metoda skautowa ma pomagać każdemu młodemu człowiekowi wykorzystywać i rozwijać jego zdolności, zainteresowania i dotychczasowe doświadczenia życiowe, pomagać mu odkryć skuteczne sposoby zaspokajania potrzeb na różnych etapach rozwoju i otwierać drzwi do kolejnych etapów jego życia.
Metoda skautowa jest opisywana jako system. Oznacza to, że musi być rozważana jako grupa współzależnych elementów tworzących jedną integralną całość. Dlatego używane jest słowo „metoda” w liczbie pojedynczej, a nie w mnogiej. Mimo że każdy z elementów składowych może być uważany za osobną metodę (i rzeczywiście tak są one traktowane przez inne instytucje wychowawcze), możemy mówić o metodzie skautowej tylko wtedy, gdy wszystkie te elementy są zastosowane w ramach spójnego systemu wychowawczego.
Każdy z tych elementów ma funkcję wychowawczą (tj. każdy element ma wspierać proces wychowawczy w określony sposób) i każdy element uzupełnia wpływ pozostałych. Wszystkie zatem są potrzebne, żeby system zadziałał i muszą być użyte w sposób zgodny ze skautowym celem i zasadami.
Sposób w jaki elementy są stosowane musi być odpowiedni do stopnia dojrzałości młodych ludzi. Metoda skautowa jest podstawowym wyznacznikiem skautingu. Jeśli którykolwiek z jej elementów nie może zadziałać z powodu czyjejś niedojrzałości lub z powodu „przerostu” czyjegoś zapotrzebowania na któryś z jej elementów, oznacza to, ze skauting nie jest dla tej osoby przeznaczony. Może się to zdarzyć przy próbie zastosowania metody skautowej w stosunku do zbyt małych dzieci lub do dorosłych powyżej dwudziestu kilku lat.
Pomimo że wszystkie elementy metody skautowej, funkcjonując jako część jednego systemu, są ciągle obecne w doświadczeniach skauta działającego w drużynie, nie wszystkie te elementy występują zawsze w równym stopniu, niektóre pojawiają się tylko w tle tej działalności. Jednak z perspektywy czasowej, np. po kilku spotkaniach lub po obozie skautowym, wszystkie te elementy można dostrzec. Innymi słowy pojedyncze zdjęcie z życia drużyny zwykle nie uchwyci wszystkich elementów metody skautowej, ale kronika filmowa powinna je zarejestrować.
Elementy te można zilustrować następująco:
System Symbolika
małych
grup
uczenie
przez ...
alexwir