Sejm RP
Kodeks Karny
Dz.U.97.88.553
sprost.: Dz.U.97.128.840
zm.: Dz.U.99.64.729
zm.: Dz.U.99.83.931
zm.: Dz.U.00.48.548 - 2000.07.15
zm.: Dz.U.00.48.548 - 2000.12.15
zm.: Dz.U.00.93.1027
zm.: Dz.U.00.116.1216
USTAWA
z dnia 6 czerwca 1997 r.
Kodeks karny.
(Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.)
KONIEC ROZDZIAŁU
CZĘŚĆ OGÓLNA
Rozdział I
Zasady odpowiedzialności karnej
Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn
zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna
szkodliwość jest znikoma.
§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można
mu przypisać winy w czasie czynu.
Art. 2. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione
przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek
zapobiegnięcia skutkowi.
Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z
uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem
godności człowieka.
Art. 4. § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie
popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować
ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
§ 2. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą,
której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do
górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej
ustawie.
§ 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony
karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą
wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że
jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo
2 miesiącom ograniczenia wolności.
§ 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony
pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.
Art. 5. Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn
zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku
wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której
Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.
Art. 6. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym
sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.
§ 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca
działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek
stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał
nastąpić.
Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.
§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na
czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.
§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek
dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności
przekraczającą miesiąc.
Art. 8. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić
także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi.
Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma
zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego
popełnienia, na to się godzi.
§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając
zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności
wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu
przewidywał albo mógł przewidzieć.
§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od
określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo
mógł przewidzieć.
Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto
popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.
§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego
określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art.
166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może
odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy
oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym
przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze
lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć
dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za
przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne
złagodzenie kary.
§ 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17,
lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze,
lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy
przemawiają.
Art. 11. § 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.
§ 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej
przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie
wszystkich zbiegających się przepisów.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu
przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych
środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się
przepisów.
Art. 12. Dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli
przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań
za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego.
Rozdział II
Formy popełnienia przestępstwa
Art. 13. § 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu
zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które
jednak nie następuje.
§ 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że
dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do
popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie
nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.
Art. 14. § 1. Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia
przewidzianego dla danego przestępstwa.
§ 2. W wypadku określonym w art. 13 § 2 sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Art. 15. § 1. Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od
dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.
§ 2. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do
sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię
czynu zabronionego.
Art. 16. § 1. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu
popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do
przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w
szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub
przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.
§ 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.
Art. 17. § 1. Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego
odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł
skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w
celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął
istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.
§ 2. Nie podlega karze za przygotowanie osoba, do której stosuje się art. 15 §
1.
Art. 18. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn
zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto
kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując
uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.
§ 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu
zabronionego, nakłania ją do tego.
§ 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała
czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w
szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub
informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu,
szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego
swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.
Art. 19. § 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach
zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.
§ 2. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne
Art. 20. Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego
odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od
odpowiedzialności pozostałych współdziałających.
Art. 21. § 1. Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo
zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której
dotyczą.
§ 2. Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby
tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający
podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej
okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła.
§ 3. Wobec współdziałającego, którego nie dotyczy okoliczność określona w §
2, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 22. § 1. Jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podmiot
określony w art. 18 § 2 i 3 odpowiada jak za usiłowanie.
§ 2. Jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Art. 23. § 1. Nie podlega karze współdziałający, który dobrowolnie zapobiegł
dokonaniu czynu zabronionego.
współdziałającego, który dobrowolnie starał się zapobiec dokonaniu czynu
zabronionego.
Art. 24. Odpowiada jak za podżeganie, kto w celu skierowania przeciwko
innej osobie postępowania karnego nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego;
w tym wypadku nie stosuje się art. 22 i 23.
Rozdział III
Wyłączenie odpowiedzialności karnej
Art. 25. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera
bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy
sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa
zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić
od jej wymierzenia.
§ 3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony
koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych
okolicznościami zamachu.
Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia
bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu
prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone
przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione
prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia
wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma
szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo
osobiste.
§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na
sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.
Art. 27. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia
eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli
spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze,
a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu
są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.
§ 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest
przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i
grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak
również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego
etapie.
§ 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa
ustawa.
Art. 28. § 1. Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w
błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.
§ 2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą
odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym
błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu
zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy.
Art. 29. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w
usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca
bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 30. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w
usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności; jeżeli błąd sprawcy jest
nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 31. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej,
upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł
w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia
czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd
może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan
nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie
poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.
Rozdział IV
Kary
Art. 32. Karami są:
1) grzywna,
2) ograniczenie wolności,
3) pozbawienie wolności,
4) 25 lat pozbawienia wolności,
5) dożywotnie pozbawienie wolności.
Art. 33. § 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę
stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa
liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360.
§ 2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności
wymienionej w art. 32 pkt 3, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.
§ 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego
warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka
dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2.000 złotych.
Art. 34. § 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa
najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach.
§ 2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:
1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,
2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,
3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania
kary.
Art. 35. § 1. Obowiązek określony w art. 34 § 2 pkt 2 polega na wykonywaniu
nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne wskazanej przez sąd w
odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej,
organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności
lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.
§ 2. W stosunku do osoby zatrudnionej sąd, zamiast obowiązku określonego
w § 1, może orzec potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz
Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd; w okresie odbywania
kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.
§ 3. Miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania obowiązku pracy, o
którym mowa w § 1, sąd określa po wysłuchaniu skazanego.
Art. 36. § 1. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może oddać
skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji
albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie,
zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
§ 2. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec wobec
skazanego obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 2, 3 lub 5 oraz § 2.
§ 3. Przepis art. 74 stosuje się odpowiednio.
Art. 37. Kara pozbawienia wolności wymieniona w art. 32 pkt 3 trwa
najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach.
Art. 38. § 1. Jeżeli ustawa przewiduje obniżenie albo nadzwyczajne
obostrzenie górnej granicy ustawowego zagrożenia, w wypadku alternatywnego
zagrożenia karami wymienionymi w art. 32 pkt 1-3 obniżenie albo obostrzenie
odnosi się do każdej z tych kar.
§ 2. Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 540 stawek
dziennych grzywny, 18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia
wolności.
§ 3. Jeżeli ustawa przewiduje obniżenie górnej granicy ustawowego
zagrożenia, kara wymierzona za przestępstwo zagrożone karą dożywotniego
pozbawienia wolności nie może przekroczyć 25 lat pozbawienia wolności, a za
przestępstwo zagrożone karą 25 lat pozbawienia wolności, nie może przekroczyć
15 lat pozbawienia wolności.
Rozdział V
Środki karne
Art. 39. Środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych,
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego
zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
3) zakaz prowadzenia pojazdów,
4) przepadek przedmiotów,
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Art. 40. § 1. Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i
biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu
zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru
...
tess69_xl