PEDEUTOLOGIA – dr Prusak
ZAGADNIENIA :
1. Przedmiot badań, nurty badań – bez szczegółów – w jednym zdaniu
2. Dobór kandydatów do zawodu nauczyciela :
- pozytywny
- negatywny
- obojętny
3. Kształcenie nauczycieli – formy dotychczasowe, XX, XXI w (Denek)
4. Osobowość nauczyciela :
- artykuły
- teorie osobowości
- podstawy psychologiczne, pedagogiczne, socjologiczne
5. Kompetencje nauczyciela :
– pojęcie,
- atrybuty kompetencji (dynamika, antycypacja, zmiana, otwartość na zmiany), - rodzaje kompetencji wg Denka i Kwaśnicy (schemat)
6. Adaptacje społeczno – zawodowe nauczycieli :
- pojęcie
- etapy adaptacji
7. Awans zawodowy nauczyciela
8. Karta nauczyciela – propozycje zmiany
9. Autorytet nauczyciela :
- rodzaje
- źródła
UWAGA !BRAKUJE ARTYKUŁÓW I OPRACOWAŃ OD PUNKTU 6 DO 9. MAM NADZIEJĘ, ŻE WSZYSCY SIĘ ZMOBILIZUJĄ I SZYBKO WKLEPIĄ CO TRZEBA.
3. 1. Przedmiot badań, nurty badań – bez szczegółów – w jednym zdaniu
Przedmiotem badań pedeutologii są zagadnienia dotyczące zawodu nauczyciela.
Nauczyciel jest przedmiotem i podmiotem badań pedentologicznych :
Przedmiot – grupa nauczycieli, instytucja(zbiór społeczny – jako szkoła i zjawiska społeczne)
Podmiot - jako osoba( zainteresowania, warunki bytowe).
Nauczyciel (wg Czesława Banacha) – osoba ucząca wartości, kształtująca umiejętności, dostarczająca wiadomości. Osoba, która kształtuje postawy wobec życia, świata i siebie, ale nie polegającą na indoktrynacji.
1. NURT BADAŃ NORMATYWNYCH
- zapoczątkowany w Polsce przez J.W.Dawida (rozprawa „O duszy nauczycielstwa”) – rozprawa o zawodzie nauczyciela, ukierunkował dalsze badania nad zawodem, była manifestem ideowym, określiła powinności nauczyciela
- kumulowanie wiedzy
- orientacja empiryczna – odwołuje się do pedagogicznego wzoru
- orientacja osobowościowa – odwołuje się do pedagogiki indywidualności
2. NURT HUMANISTYCZNY
- wiąże się z orientacja humanistyczną w badaniach psychologicznych i pedagogicznych
- jest konsekwencją odmiennej koncepcji człowieka
- rozumie człowieka jako jednostkę autonomiczną, pojmowaną holistycznie, która realizuje się w kontakcie z drugim człowiekiem
- kształcenie nie polega na kumulowaniu wiedzy, jest procesem komunikowania się
3. ORIENTACJA EMPIRYCZNA
- wyrasta z krytyki nurtu normatywnego
- ukształtował się w oparciu o filozofię pozytywistyczną
- jedynym obiektem poznania może być to co sprawdzone doświadczalnie (empirycznie),
- badania empiryczne to jedyna droga poznania naukowego.
Dobór kandydatów jest procesem kierowania do tego typu działań do których się najbardziej nadają, a niekiedy ten dobór jest formowany ze względu na skutki doboru.
DOBÓR POZYTYWNY – gdy w systemie oświatowym funkcjonują mechanizmy, które sprzyjają dopływowi kandydatów do zakładów kształcenia (uczelni pedagogicznych) jak:
a) zainteresowanych i częściowo sprawdzonych czy przygotowanych do pracy w zawodzie
b) dobieranych ze względu na osiągnięcia czy wysoką postawę moralną
c) samorzutnie zgłaszających się ze względu na atrakcyjność zawodu czy wysoką pozycję społeczną w danym kraju
- nie ma tu mowy o selekcji – występuje ona wtedy, gdy jest wysoka pozycja zawodu.
DOBÓR OBOJĘTNY – wtedy, gdy rekrutacja nie utrudnia ani nie ułatwia przyjęcia na studia, gdy szanse rekrutacyjne zakładów kształcenia nauczycieli SA równe w stosunku do innych kierunków studiów.
DOBÓR NEGATYWNY
– gdy kandydaci są przyjmowani bez egzaminu wstępnego,
- gdy nie zostali przyjęci na inne kierunki studiów
- kiedy wybierają studia pedagogiczne, a nie zamierzają w nim pracować
- obniża prestiż zawodu w oczach rodziców
- ma negatywne skutki w procesie kształcenia.
II Rzeczypospolita :
1. Seminaria nauczycielskie – 5 lat. Przygotowanie do pracy w WSP, posiadali umiejętność gry na instrumencie
2. Uniwersytety – przygotowanie nauczycieli do pracy w szkole średniej, mięli własne związki zawodowe, własne czasopismo
Formy dokształcania nauczycieli :
- Wyższe kursy nauczycielskie (1923-1939) – trwały 1 rok, w ramach płatnego urlopu, przygotowanie do pracy w szkołach 7 klasowych SP
- Instytut Nauczycielski – 2-letnie uczelnie dla absolwentów Wyższych Kursów Nauczycielskich w ramach urlopu płatnego. Upoważniała do zajęcia stanowiska inspektora i podinspektora szkolnego. Do 1935 roku dyrektorem tego instytutu była M. Grzegorzewska.
- Kursy wakacyjne – organizowane przez Związek Nauczycielstwa Polskiego.
- szczególną role po I wojnie światowej spełniały seminaria – na Śląsku brakowało nauczycieli Polaków – tak ich kierowano.
- po II wojnie światowej – ubytek kadry nauczycielskiej – nabywanie kwalifikacji przez nie wykształcone osoby – 3-miesięczne kursy dla maturzystów i 6-miesięczne dla gimnazjalistów
- po wojnie powołano Licea Pedagogiczne 4-letnie – zamiast seminariów
- od 1954 – Studia Nauczycielskie, potem Wyższe Studia Nauczycielskie
5. Osobowość nauczyciela :
ARTYKUŁY !!! - STRESZCZENIA
1. Analiza rozprawy Zygmunta Mysłakowskiego pt.: „Co to jest talent pedagogiczny?”
TALENT PEDAGOGICZNY :
- to dyspozycja wrodzone
- kontaktowość (cecha, której nie posiada człowiek pedagogicznie nieuzdolniony),
* „być z kimś w stałym kontakcie” – dwie osoby mimo fizycznego oddalenia są w porozumieniu,
- osoby o talencie rozmowy – „rozmowa jest sztuką tworzenia, która ma swój styl, swoje okresy rozkwitu i upadku”. Inne osoby, mimo obycia, tego talentu nie posiadają
ZDOLNOŚĆ KONTAKTOWANIA SIĘ NAUCZYCIELA Z UCZNIAMI
- nauczyciel ma do czynienia z jednostkami i grupą,
GRUPA :
- dzięki procesom i modyfikacjom jednostka zmienia strukturę swojego zachowania ( będąc sam może być łagodny, a w grupie złośliwy)
- klasa to indywidualność – ma stałość reagowania, jest podatna na sugestie.
Wszystko zależy od tego czy nauczyciel wytworzy kontakt czy nie, czyli czy posiada talent pedagogiczny czy nie (widać to np. w pierwszym kontakcie z klasą – jak uczniowie traktują nauczyciela).
CECHY TALENTU PEDAGOGICZNEGO :
- wrodzona żywotność wyobraźni
- wczuwanie się w cudze stany psychiczne – dostrzeganie najdrobniejszych szczegółów z otoczenia za pomocą obserwacji, interpretacji, syntezy wyobraźniowej. Autor nazywa to „wżywaniem się w cudzą psychikę”
- dane instynktu – pedagog powinien posiadać wyższy stopień niż przeciętny instynktu rodzicielskiego,
- dane uczuciowości – umożliwia współodczuwanie, współprzeżywanie, to zdolność do ekspresji uczuć za pomocą zwykłych środków – gestów, mimiki, intonacji i wypowiedzeń,
- dane dotyczące całkowitego nastawienia naszej psychiki indywidualnej – wg. Junga to „ekstrawersja”, czyli „nastawienie na zewnątrz a nie do wewnątrz, od siebie a nie ku sobie.”
Stopnie utalentowania są różne, ale talent może być skutecznie uzupełniany i wspierany przez procesy świadome oraz przez wprawę, nabywanie odpowiednich przyzwyczajeń.
„Wykształcenie pedagogiczne, wiedza i niezmordowana, czujna praca nad sobą – jest właśnie najpotrzebniejsza.”
3. analiza rozprawy J. W. Dawida
nauczyciel, uczeń, szkoła mechanizm działają określone prawa
siła kierownicza (to kim jest nauczyciel – spełnia kierowniczą rolę)
idez, wzór, plan – nosi w sobie wychowawca, uczeń ma być jego lustrzanym odbiciem.
Nauczyciel nie może być zły – w każdym innym zawodzie technicznym może posiadać negatywne cechy osobowości.
Miłość dusz ludzkich – sięganie do głębi siebie, zrozumienie ucznia, ma silne poczucie obowiązkiu, ma zdolność obserwacji, jest odpowiedzialny.
4. Analiza rozprawy Krentz’a
Pojęcia :osobowość empiryczna (od urodzenia), metafizyczna ( nie wiadomo czy istnieje, nie można jej badać), normatywne.
Podmiot osobowości – jaźń
Badanie osobowości za pomocą ankiety jest niewiarygodne. Ideału nauczyciela nie da się przedstawić. Nauczyciel powinien wywierać wpływ wychowawczy – przekazywać poglądy, zdolności, zainteresowania, niwelować negatywne cechy.
Profesor M. Kreutz w rozprawie pt. „Osobowość nauczyciela wychowawcy” nawiązuje do poglądów Dawida i je modyfikuje. Kreutz szukając odpowiedzi na pytanie: „Jaka osobowość nauczyciela jest niezbędnym warunkiem jego wpływu wychowawczego?” dochodzi do wniosku, że ten wpływ jest możliwy, gdy nauczyciel posiada trzy dyspozycje: miłość ludzi, skłonność do społecznego oddziaływania i zdolność sugestywną. Zachowanie człowieka z takimi dyspozycjami cechuje się: pewnością siebie, spokojem, odwagą działania, wiarą w siebie, bezkompromisowością i prostolinijnością w dążeniu do realizacji własnych celów.
5. Analiza rozprawy S. Szumana
Nie zgadza się z Mysłakowskim w sprawie talentu pedagogicznego.
Twierdzi, że nikt nie rodzi się nauczycielem i talent pedagogiczny nie jest zdolnością wrodzoną. Według Szumana, każdy człowiek utalentowany rodzi się z pewnymi cechami, które warunkują, że talent powstanie i rozwinie się w sprzyjających okolicznościach. Można by się nie zgodzić z deklaracją autora, że nie uznaje on talentu pedagogicznego jako zdolności wrodzonej. Z przytoczonych rozważań wynika, że istnieje talent pedagogiczny, z którym człowiek się rodzi, lecz nie każdy posiadający tę zaletę rozwija ją i wykorzystuje. Autor w dalszej części, w sposób szczegółowy i usystematyzowany analizuje cechy dobrego nauczyciela na różnych płaszczyznach. Jedną z nich jest tzw. „ocena urzędowa” polegająca na określeniu kwalifikacji i zdolności zawodowych. Druga „psychologiczno-pedagogiczna” ma na celu analizę osobowości, talentów i dyspozycji psychicznych. Trzecia możliwość oceny to porównanie z teoretycznym nauczycielem idealnym. Szuman szerzej rozwija problem nauczyciela doskonałego. Jest jednak zdania, że takiego wzoru – ideału, czy choćby zbioru pewnych norm, którym powinien odpowiadać nauczyciel, nie sposób określić, ponieważ nie istnieje jeden typ dobrego pedagoga. Poświęcając wiele miejsca polemice z innymi autorami profesor Szuman przystępuje ostatecznie do własnych sformułowań dotyczących cech, jakimi powinien dysponować nauczyciel, sprowadzając pojęcie „talent pedagogiczny” do osobowości wychowawcy. Przede wszystkim dobry pedagog powinien wypracować „swój własny skuteczny styl wychowania”. Ponadto powinien posiadać takie istotne cechy jak: takt, etykę, moralność i miłość. Jako wniosek ostateczny autora można przyjąć stwierdzenie, że talent pedagogiczny przejawia się nie wspólnymi cechami nauczycieli według określonego schematu, lecz umiejętnym wykorzystaniem indywidualnych cech psychicznych każdego pedagoga spełniającego odpowiednią rolę w procesie nauczania i wychowania.
6. Analiza rozprawy S. Baleja
St. Baley operuje terminami „osobowość”, „psychika nauczyciela”, „talent pedagogiczny” i uważa, że najistotniejszą cech dobrego nauczyciela jest „zdatność wychowawcza”, będąca swoistym zbiorem cech umożliwiających wychowanie. Do tych cech zalicza: „przychylność dla wychowanków, rozumienie ich psychiki, nastawienie na systematyczne zajmowanie się nimi, potrzebę obcowania z ludźmi, powinowactwo duchowe z dziećmi, cierpliwość, takt pedagogiczny, postawę pełną entuzjazmu, swoistą zdolność artystyczną” itd.. Wychowawcę, który posiadłby wszystkie pożądane właściwości w stopniu ponadprzeciętnym, nazywa St. Baley wychowawcą „integralnym”.
Teorie osobowości
Osobowość – zespół stałych cech, dyspozycji charakterystycznych dla danego człowieka i procesy psychiczne, które odróżniają go od innych, wpływają na zachowania tej jednostki.
1. TEORIA CECH – jako zbiór cech psychicznych
– stałość zachowań
– uzależnione od warunków wewnętrznych, jego dyspozycji wewn.
– trudność opisu cech – 18 tyś. Przymiotników
2. TEORIA CZYNNIKÓW (faktorów)
- powstała w wyniku ograniczenia liczby cech opisujących zachowania człowieka do kilkunastu – więc jest odmiana teorii cech
- dotyczy cech bardziej ogólnych – opisujących wyższą organizację życia społecznego.
3. TEORIA BEHAWIORYSTYCZA (nawyku)
- zachowania człowieka są uwarunkowane przez bodźce zewnętrzne R S
4. TEORIA S. BALEJA
- osobowość to hierarchiczny układ zespołu cech czy dyspozycji składających się na strukturę człowieka
- cechy – dyspozycje instrumentalne (inteligencja, spostrzegawczość, pamięć, uwaga)
- dyspozycje kierunkowe (potrzeby, skłonności, dążenia)
5. TEORIA REYKOWSKIEGO
- osobowość jako system regulacji i interakcji czynności ludzkich
- struktura osobowości obejmuje 3 elementy :1. schematy poznawcze (system oczekiwań w postrzeganiu świata i samego siebie), 2. schematy czynnościowe (nastawienie czynnościowe, system zachowań człowieka wobec przedmiotów, sytuacji, osób i samego siebie, tworzą one charakter człowieka), 3. motywacja(powstają potrzeby, wartości i cele życiowe, które wyznaczają kierunek działania człowieka).
PODSTAWY OSOBOWOŚCI NAUCZYCIELA :
1. podstawa psychologiczna – dotyczy wartości osobistej nauczyciela i jego stosunku do własnej osoby, posiada podstawy moralne, etyczne.
2. podstawy pedagogiczne – dotyczą stosunku do uczniów, wzajemnych relacji. Ważne jak odbierają nauczyciela, jakie cechy się odzwierciedlają w ich świadomości.
Wg uczniów o powodzeniu w pracy pedagogicznej decydują : sprawiedliwość, konsekwencja wymagań, stanowczość, cierpliwość, wyrozumiałość, serdeczny i przyjazny stosunek do uczniów, zalety intelektualne (wysoki poziom wiedzy, umiejętność jej przekazania), wychowanek ma stać się podmiotem, który ma wpływ na cele, środki realizacji, nauczyciel jest nie tylko wychowawcą lecz badaczem, dobrym obserwatorem.
Cechy – prawość, stałość charakteru, sprawiedliwość, konsekwencja i wytrwałość, wysoki poziom kultury osobistej, inteligencja, postawa twórcza – w tym badawcza, akceptacja i rozumienie drugiego człowieka(empatia)
3. podstawa socjologiczna – dotyczy stosunku nauczyciela do grupy uczniów i do społeczeństwa. Cel pracy – zmiana jak powinna zajść w wychowankach. Zależny jest w swoich działaniach od władz, ważna jest jego inwencja (ma być inicjatorem). Realizowanie swojej roli wymaga współpracy ze środowiskiem.
Kompetencje (W. Okoń) są efektem kształcenia w zawodzie i obejmują wiedzę pedagogiczną oraz sprawność w działaniu w zakresie wychowania, kształcenia i opieki nad dziećmi i młodzieżą. (wiedza i umiejętności).
Właściwości kompetencji :
- są ujawniane – zaobserwowane przez innych
- powtarzalność – opanowane wiadomości nie są jednorazowe.
Kompetencje traktujemy jako miarę odpowiedzialności człowieka. Ma to znaczenie w rozważaniu profesjonalizmu w pracy pedagogicznej.
Atrybuty (cechy) kompetencji :
DYNAMIKA – zawiera w sobie to co było np. doświadczeniem i dostępną wiedzę – to co teraz jest
ANTYCYPACJA – zjawisko lub czynności wyprzedzają, jest dzięki pewnym nawrotom myślenia i działania
ZMIANA – ze względu na zmieniające się warunki i okoliczności działania, niepowtarzalność działania pedagoga
OTWARTOŚĆ NA ZMIANY – wyraża się w wiedzy i podatności podmiotu na jej przyjmowanie, podejmowanie czynności i ich modyfikacji
postulacyne
Rodzaje kompetencji wg R. Kwaśnicy – pełen ich rejestr jest niemożliwy, tyle jest rodzajów
Kompetencje praktyczno – moralne :
1. k. interpretacyjne – zdolność do refleksyjnego odnoszenia się do świata, ludzi samego siebie
2. k. moralne – zdolność do refleksji moralnej nad swoimi postawami
3. k. komunikacyjne – zdolność bycia i dialogu
Kompetencje techniczne :
- łatwe w przekazie bezpośrednim
1. k. postulacyjne – umiejętność wskazywania co jest celem wychowankom
2. k. metodyczne – umiejętność efektywnego działania w zawodzie
3. k. realizacyjne – umiejętność doboru metod i środków
Kompetencje wg. K. Denka – wiedza jaką uzyskuje nauczyciel – wychowawca w swojej działalności ma charakter praktyczno – moralny i techniczny. Wyróżnia kompetencje :
1. interpretacyjne – poddaje wiedzę aktualizacji, postawa aktywna
2. autokreacyjne – gdy nauczyciel – wychowawca jest twórcą własnej wiedzy pedagogicznej, osadza tą wiedzę w system wartości, doskonali warsztat pracy
3. ...
Pituspytus