Opracowała Marlena Kurowska
Niedokształcenie mowy pochodzenia korowego.
Literatura.
· Dilling – Ostrowska E. (1982) ”Rozwój i zaburzenia mowy u dzieci w zależności od stopnia dojrzałości układu nerwowego”. [w:] red.J.Szumska „Zaburzenia mowy u dzieci”, Warszawa.
· Gałkowski T. i Jastrzębowska G. (red.) (1999) „Logopedia. Pytania i odpowiedzi.” Podręcznik akademicki, Uniwersytet Opolski, Opole.
· Grabias S. (1994)„Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy”, Audiofonologia T. VI Warszawa – Lublin.
· Grabias S. (2001) „Perspektywy opisu zaburzeń mowy”, [w:] „Zaburzenia mowy”. (red.) Grabias S., Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
· Herzyk A. (1992) „Afazja i mutyzm dziecięcy”, Lublin.
· Herzyk A. (1993) „Mózgowa organizacja języka w ontogenezie. Ujęcie neuropsychologiczne”, Audiofonologia T.V., Warszawa-Lublin.
· Kaczmarek B. ( 1993) „Mowa a kształtowanie się asymetrii mózgowej”. [w:] Scholasticus 4-5, Linea, Wrocław-Lublin.
· Kaczmarek B. (1986) „Z zagadnień kształtowania mowy u dzieci z dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego”. „Zagadnienia wychowawcze a zdrowie psychiczne”. Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej nr 2-3, Warszawa.
· Knobloch – Gala A. ( 1990) „Asymetria i integracja hemisferyczna a mowa i niektóre jej zaburzenia”, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
· Kordyl Z. ( 1969) „Psychologiczne problemy afazji dziecięcej”, PWN, Warszawa.
· „Mowa dzieci afatycznych”, [w:] Logopedia 8-9, Lublin.
· Kowszykow W. A. (1985) „Alalia ekspresywna”. Instytut A.U.Herzena, Leningrad.
· Leonard L. (2005) „SLI- Specyficzne zaburzenia komunikacji językowej”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
· Maryniak A. (2000) „Rozwój dzieci z guzami mózgu”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
· Maryniak A. (2004) „Dzieci z guzami móżdżku”, Wydawnictwo Emu, Warszawa.
· Mierzejewska H., Emiluta – Rozya D. (1998) „Propozycja modyfikacji projektu „Badania Mowy” Ireny Styczek”, Logopedia 25, Lublin.
· Mierzejewska H., Przybysz - Piwkowa M. (1997) „Rozważania na temat terminologii logopedycznej”. w: „Rozwój poznawczy i rozwój językowy dzieci z trudnościami w komunikacji werbalnej”. Materiały z konferencji . Wydawnictwo DiG, Warszawa.
· Paluch A., Drewniak-Wołosz E., Mikosza L. (2003) „Afa-Skala. Jak badać mowę dziecka afatycznego?”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
· Parol U.Z. (1989) „ Dziecko z niedokształceniem mowy”, WSiP, Warszawa.
· Parol U.Z. (1998) „Diagnostyka logopedyczna w przypadkach alalii (niedokształcenia mowy o typie afazji”. Szkoła Specjalna nr 3.
· Przybysz – Piwkowa M. (1993) „Jak pomóc dziecku z trudnościami w komunikacji werbalnej w poznawaniu morfologii języka”, Uniwersytet Gdański , Gdańsk.
· Emiluta – Rozya D. (2002) „Projekt „Badania mowy” Ireny Styczek jako pierwowzór logopedycznego postępowania diagnostycznego”, Szkoła Specjalna nr 3.
· Sovak M. „Alalia”, Logopedia 10, Lublin.
· Szeląg E. (1996) „ Różnice indywidualne a mózgowe mechanizmy mowy. Przegląd badań własnych.”, Logopedia nr 23, Lublin.
· Stecko E. (1994) „Badanie słuchu odróżniające alalię sensoryczną od niedosłuchu”. w: „Zaburzenia mowy u dzieci – wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
· Tarczyńska H. (1982) „ Rozwój i zaburzenia czynności ruchowych a funkcje mowy u dzieci”. [w:] red. J Szumska „Zaburzenia mowy u dzieci”, Warszawa. .
· Zalewska M. (1998) „ Dziecko z zespołem prostego opóźnienia rozwoju mowy”. w: „Wybrane problemy psychologicznej diagnozy zaburzeń rozwoju mowy” red. J. Rola, Wydawnictwo WSPS.
· Zaleski T.(1992) „Opóźniony rozwój mowy u dzieci”, PZWL, Warszawa.
Terminologia:
- alalia (alalia idiopathica-Coen; W.A. Kowszykow, M. Sovak)
- afazja dziecięca (rozwojowa, wrodzona, pierwotna)
- dysfazja (A. Pruszewicz)
- słuchoniemota (A.Mitrynowicz – Modrzejewska)
- niemota pochodzenia centralnego (I. Styczek)
- wrodzony niedorozwój ekspresji słownej oraz wrodzony niedorozwój ekspresji i recepcji słownej (E. Dilling – Ostrowska)
- wrodzone zaburzenia rozwoju mowy (H. Tarczyńska)
- niedokształcenie mowy o typie afazji (Z.Kordyl, U.Z. Parol)
- niedokształcenie mowy pochodzenia korowego (H. Mierzejewska, D. Emiluta – Rozya)
- opóźnienie rozwoju języka (delayed language development)
- opóźnienie mówienia i języka (delayed speech and language)
- specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka -w/g Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 WHO
- zaburzenia komunikacji: zaburzenia ekspresji językowej i połączone recepcyjno –
ekspresyjne zaburzenia językowe wg Diagnostycznej i Statystycznej Klasyfikacji
Zaburzeń Psychicznych DSM –IV Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatrów
Etiologia:
- zły stan zdrowia matki – przed ciążą: zaburzenia hormonalne, nadciśnienie, skłonność do poronień, urodzenie martwego dziecka [Kowszykow,1985; red. Łosiowski, 1997],
- wiek rodziców: powyżej czterdziestu lat [Kowszykow, 1985],
- nieprawidłowy przebieg ciąży: zespoły genetyczno-metaboliczne, zatrucie środkami chemicznymi, choroby infekcyjne, stosowanie środków farmakologicznych, silne wstrząsy psychiczne, krwawienia, niedokrwistość, wada serca, zapalenie płuc, gestoza [Rydzyński, 1976; Dilling-Ostrowska, 1982; Parol, 1989; Fedorowska, Wardowska, 1992],
- poród przedwczesny: krwawienia wewnątrzczaszkowe wynikające z kruchości naczyń, cienkość i łamliwość kości czaszki, niska waga urodzeniowa, [Rydzyński,1976; Kowszykow, 1985; red. Łosiowski, 1997]
- przenoszenie płodu: zagrożenie niedotlenieniem wewnątrzmacicznym ze względu na narastające dysproporcje między zapotrzebowaniem płodu na tlen, a wydajnością łożyska [Rydzyński,1976],
- nieprawidłowy przebieg porodu: oddzielenie łożyska, łożysko przodujące, mocne długotrwałe skurcze macicy, ucisk na serce pępowinowe, stosowanie do narkozy tlenku azotu, zatkanie śluzem dróg oddechowych, ucisk na klatkę piersiową i brzuch dziecka, zastosowanie kleszczy lub vacum extractum [Rydzyński, 1976; Fedorowska, Wardowska, 1992],
- nieprawidłowy stan noworodka: niska liczba punktów w skali Apgar (poniżej 8 pkt), zamartwica, niska waga urodzeniowa – dystrofia wewnątrzmaciczna, iperbilirubinemia [Fedorowska,Wardowska,1992],
- choroby dziecka: bakteryjne i wirusowe zapalenie opon mózgowych, nowotwory mózgu, zaburzenia endokrynologiczne [Rydzyński, 1976; Maryniak, 2000],
- zaburzenia mózgowe poszczepienne [Rydzyński, 1976],
- zaburzenia rozwojowe naczyń tętniczych [Dilling-Ostrowska, 1982],
- mechaniczne urazy czaszkowo-mózgowe [Rydzyński, 1976].
Patomechanizm:
1. U dzieci z zaburzeniami mózgowymi nie rejestruje się żadnej uchwytnej przyczyny w budowie i funkcjonowaniu OUN.
2. Przyczyną rejestrowanych zaburzeń jest niedostateczny rozwój lub opóźnienie neurologicznych procesów dojrzewania struktur mózgowych warunkujących opanowanie mowy tzn. opóźnienie w wykształcaniu się programów korowych.
3. Niedokształcenie mowy wiąże się z organicznym uszkodzeniem OUN.
Zaburzenia towarzyszące:
- zaburzenia neurologiczne: zaburzenia czucia w kończynach (niedowłady, porażenia prawo - i lewostronne),
- padaczka,
- opóźniony rozwój ruchowy do 3 roku życia,
- niezręczność, niezgrabność ruchowa, brak koordynacji ruchowej, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i ujmowania stosunków przestrzennych, zaburzenia syntezy i analizy wzrokowej i słuchowej, obniżenie pamięci wzrokowej i słuchowej, nieprawidłowo ukształtowana lateralizacja,
- osłabienie koncentracji uwagi, chwiejność emocjonalna, zaburzenia emocjonalne,
- słaba odporność organizmu: częste infekcje dróg oddechowych, zapalenie płuc, zaburzenia przewodu pokarmowego, niepokój psychoruchowy, bóle głowy [Rydzyński, 1976; Tarczyńska, 1982; Kowszykow, 1985]
Funkcjonowanie intelektualne:
1. U dzieci z niedokształceniem mowy pochodzenia korowego możemy spotkać tylko wyizolowane zaburzenia w rozwoju mowy. Są to dzieci w normie intelektualnej, o prawidłowym rozwoju procesów poznawczych.
„Afazja dziecięca – jak zgodnie stwierdzają to liczni badacze – w wielu wypadkach współistnieje z niedorozwojem umysłowym, gdyż zaburzenie struktury, lub funkcji ośrodkowego układu nerwowego u małego dziecka, może spowodować zarówno zaburzenie rozwoju mowy, jak też upośledzenie rozwoju umysłowego. Mówiąc jednak o dzieciach afatycznych, mamy zazwyczaj na myśli takie dzieci, u których z powodu uszkodzenia, lub niedojrzałości struktur mózgowych, w wyniku urazu okołoporodowego, wcześnie przebytego zapalenia mózgu i opon itp. – powstają trudności rozwoju mowy w jej części ekspresyjnej, lub recepcyjnej, mimo prawidłowego słuchu, normalnego rozwoju umysłowego oraz korzystnych warunków środowiskowych. Innymi słowy: dzieci, które nie mówią, chociaż rozumieją mowę, albo nie rozumieją mowy, chociaż słyszą dźwięki, - a przy tym nie są umysłowo upośledzone, - to są dzieci afatyczne” [Kordyl, 1971].
”Przez niedokształcenie mowy o typie afazji rozumiem takie przypadki, w których następuje wyraźne zaburzenie rytmu psychoruchowego rozwoju dziecka. Rozwój przebiega nieharmonijnie, funkcje poznawcze – spostrzeganie, myślenie, funkcje motoryczne – lokomocja, a także procesy emocjonalne rozwijają się prawidłowo, natomiast mowa jest wyraźnie opóźniona” [Kordyl, 1981].
2. Niedokształcenie mowy pochodzenia korowego i afazja dziecięca są jednym z następstw uszkodzenia mózgu, które może zaburzyć jednocześnie mechanizmy zawiadujące wieloma innymi czynnościami psychicznymi [Dilling-Ostrowska, 1982 za: Alajouanine i Lhermitte].
Właśnie dlatego, jak uważa B. Kaczmarek [1986], przy uszkodzeniach mózgu u dzieci powinniśmy mówić raczej o ogólnych zakłóceniach rozwoju psychicznego, a nie tylko o izolowanych zaburzeniach mowy.
3. Wrodzone zaburzenia mowy mogą prowadzić wtórnie do opóźnienia rozwoju umysłowego dzieci o prawidłowym potencjale rozwojowym funkcji intelektualnych [H. Tarczyńska,1982; R.I. Łałajewa 1999]. Największe opóźnienia i trudności uwidaczniają się wraz z wiekiem dziecka , na etapie opanowania umiejętności czytania, pisania, dokonywania operacji matematycznych.
Charakterystyczne cechy rozwoju mowy dzieci z niedokształceniem mowy pochodzenia korowego:
· znaczne opóźnienie rozwoju mowy
· trudności w rozumieniu mowy i wypowiadaniu – o różnym stopniu nasilenia
· słownik bierny znacznie większy niż słownik czynny
· rozwinięte elementy prozodyczne mowy
· nieprawidłowości we wszystkich podsystemach językowych
· zmienność realizacji
Objawy językowe w zakresie składni
· zdania proste, nierozwinięte
· tendencja do przenoszenia orzeczenia na koniec zdania
· opuszczanie lub nieprawidłowe użycie koniecznych członów konstrukcji językowych tj.: spójniki, przyimki
· brak związków: zgody, rządu, przynależności lub nieprawidłowe ich użycie
· ograniczona liczba środków wyrażających te związki, nieprawidłowe ich stosowanie w konsekwencji: teksty nierozwinięte, niespójne, chaotyczne, brak w nich logicznego związku, niezrozumiałe
w zakresie morfologii i fleksji
· ubogi zasób słownikowy
· przedrostki i przyrostki częściej ulegają zaburzeniom
· nieprawidłowa odmiana rzeczowników i czasowników
· ...
marta_janeczek