Rozdz.IX: Postępowanie przed sądem I instancji
Funkcje :
1) funkcja jurysdykcyjna- wyraża ona się w rozstrzyganiu o winie bądź niewinności oskarżonego , a jej istotą jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w myśl art. 175 Konstytucji. Wyróżniamy 3 następujące funkcje będące jej następstwem:
2) funkcja wychowawcza- jej realizacja wyraża się w rozprawie prowadzonej w oparciu o normy prawa, reguły lojalności i kultury, przestrzeganiu zasad procesu , w tym głównie zasady obiektywizmu, bezstronności sądu i składu orzekającego czy wreszcie na wydaniu orzeczenia w odczuciu społecznym uznawanym za sprawiedliwe,
3) funkcja satysfakcyjna- polegająca na społecznym odczuciu jawności szybkości procesu i w konsekwencji wydania sprawiedliwego wyroku
4) funkcja profilaktyczna- polegająca na zapobieganiu przestępstwom
Wstępna kontrola aktu oskarżenia: wyróżniamy dwa etapy:
1) formalna kontrola aktu oskarżenia- polega na sprawdzeniu czy wniesiony akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym określonym w art. 119, 332, 333, 334 Kpk. Kontroli tej dokonuje prezes sądu lub przewodniczący wydziału lub upoważniony do tego sędzia. Gdy nie spełni tych warunków podlega zwrotowi oskarżycielowi w celu usunięcia jego braków w terminie 7 dni. Na postanowienie o zwrocie przysługuje zażalenie do właściwego sądu.
2) merytoryczna kontrola aktu oskarżenia- polega na nie dopuszczeniu do wszczęcia procesu sądowego w sytuacji gdy z góry można przewidzieć uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie postępowania – określany mianem oddania pod sąd.
Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu i jednocześnie wzywa go w terminie 7 dni od daty doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia do złożenia wniosków dowodowych. W razie obawy przed ujawnieniem tajemnicy państwowej doręcza mu się go bez uzasadnienia, udostępnia się je przy zachowaniu odp. Rygoru określonego przez sędziego lub prezesa sądu.
Oddanie pod sąd:
Prezes sądu jest zobowiązany do skierowania sprawy na posiedzenie w następujących przypadkach:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,
3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza – (fakultatywnie):
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11 ,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.
8) gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego;
Gdy nie zachodzą żadne przesłanki uzasadniające bezprzedmiotowość wyznaczenia rozprawy głównej następuje przejście do etapu przygotowania rozprawy głównej. Prezes sądu wydaje więc pisemne zarządzenie w którym określa:
1) imiennie sędziego albo członków składu orzekającego i przewodniczącego
2) dzień, miejsce, godzinę rozprawy
3) strony i inne osoby które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o ich terminie
4) inne czynności
Natomiast oskarżony pozbawiony wolności ( tymczasowo aresztowany, zatrzymany) należy wydać w stosunku niego zarządzenie w celu doprowadzenia go na rozprawę.
Tryb tworzenia składów orzekających:
1) system automatycznej kolejności – a więc sędziego lub sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności wg wpływu sprawy lub jawnej dla stron listy sędziów lub wydziału danego sądu , możliwość pominięcia jest możliwa jedynie w wyniku poważnej choroby sędziego lub innej przeszkody co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy
2) system doboru losowego – gdy w akcie zagrożenia zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności – dokonywane na wniosek prokuratora lub obrońcy w ich obecności.
Doręczenie zawiadomienia o rozprawie powinno nastąpić tak by pomiędzy otrzymaniem go przez stronę a rozpoczęciem upłynęło co najmniej 7 dni.
Rozprawa główna odbywa się jawnie i ustnie . Jawność ta ma 2 aspekty:
- jawność dla stron- strony mogą a niekiedy mają obowiązek bycia obecnym na rozprawie, a także dostęp do akt sprawy , z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie np. szczególny tryb przesłuchania świadka incognito art. 184:
„ par 1- gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności lub mienia w znacznych rozmiarach dla świadka lub jego najbliższych sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może podjąć decyzje o utajnieniu tożsamości świadka , postępowanie wówczas toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową”
- jawność dla społeczeństwa- czyli dla publiczności i środków masowego przekazu .
Wyłączenie jawności z mocy samego prawa:
- gdy prokurator złoży wniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy lub zastosowania środka zabezpieczającego
- gdy toczy się sprawa o pomówienie lub znieważenie- na wniosek pokrzywdzonego wyłącza się jawność.
Fakultatywne wyłączenie jawności :sędzia wyłącza jawność na wniosek lub z urzędu gdy mogłaby ona spowodować:
- zakłócenie spokoju publicznego
- obrazę dobrych obyczajów
- ujawnienie okoliczności które dla dobra państwa powinny być utajnione
- naruszenie ważnego interesu prywatnego.
Przy wyłączeniu jawności na rozprawie mogą pozostać:
- strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny i po 2 os. wskazane przez strony jak i osoby na których obecność zezwoli przewodniczący składu orzekającego np.: aplikanci sądowi.
WYROK- ogłasza się zawsze jawnie a jedynie motywy można podać z wyłączeniem jawności
Rozprawą kieruję przewodniczący składu orzekającego. Czuwa on nad przebiegiem rozprawy tak aby zachowany był porządek czynności i powaga sądu. Ma on więc szereg uprawnień należących do tzw. policji sesyjnej. Należą do nich:
- uniemożliwienie oskarżonemu opuszczenie sali sądowej przed zakończeniem rozprawy
- wydalenie go z rozprawy gdy zachowuje się nienależycie i nie przestrzega powagi sądu. PONADTO:
- upomnienie osoby niewłaściwie się zachowującej na sali rozpraw a także możliwość jej wydalenia
- ukaranie karą porządkową lub pozbawienia wolności do 14 dni – przysługuje zaskarżenie
- wydalenie publiczności z sali rozpraw.
ROZPRWA GŁOWNA- Dzieli się ona na następujące etapy:
1) Część wstępna rozprawy
2) Przewód sądowy
3) Głosy stron
4) Wyrokowanie.
Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Po wejściu na sale rozpraw przewodniczący składu orzekającego spr czy są obecne wszystkie wezwane i zawiadomione osoby.
Obecność oskarżonego:
Obecność oskarżonego jest obowiązkowa, w przypadku jego nieobecności przewodniczący zarządza natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie oskarżonego i w tym celu zarządza przerwę lub odracza rozprawę.
Od zasady jego obecności kodeks przewiduje wyjątki :
- gdy złożył on wyjaśnienia i opuścił sale bez zezwolenia – sąd może rozprawić sprawę dalej jeśli uzna to za zasadne
- gdy złożył wyjaśnienia a zawiadomiony o terminie rozprawy przerwanej lub odroczonej nie stawił się na nią i nie usprawiedliwił nieobecności
- gdy na rozprawę przerwaną lub odroczoną nie stawił się jeden ze współoskarżony nawet gdy usprawiedliwił on swoją nieobecność
- gdy wprowadził się oskarżony w stan niezdolności do udziału w rozprawie
- gdy został wydalony z sali rozpraw w wyniku nienależytego zachowania
- gdy sąd żąda opuszczenia przez z niego z sali rozpraw ze względu na krępujące zeznania świadka, współoskarżonego lub biegłego.
* obecność obrony jest uzależniona od tego czy mamy do czynienia z tzw. obroną obligatoryjną. – gdy tak jego nieobecność bez względu czy jest usprawiedliwione czy też nie tamuje bieg rozprawy. Gdy jest fakultatywna- nie tamuje rozprawy chyba że oskarżony nie wyraża zgody na jej prowadzenie bez obrońcy.
* obecność oskarżyciela publicznego- jest obowiązkowa
· obecność oskarżyciela posiłkowego- nie jest obowiązkowa i nie tamuje rozprawy – chyba że pomimo usprawiedliwienia swej nieobecności wnioskował o odroczenie lub przerwanie rozprawy lub sąd uznał jego obecność za niezbędną.
· obecność powoda cywilnego- tak samo jak przy oskarżycielu posiłkowym
· obecność pełnomocników- jego nieobecność powoduje przerwanie lub odroczenie rozprawy tylko gdy strona o to wniesie
· obecność świadków i biegłych- jest obowiązkowa. W przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności tych osób sąd może nałożyć na nie karę porządkową. A w przypadku dalszego niestawiennictwa- zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie na salę rozpraw. Natomiast świadka w przypadku poważnej choroby lub kalectwa można przesłuchać w miejscu jego zamieszkania.
Pomoc sądowa: sędzia może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu – w którego okręgu świadek przebywa , gdy nie stawił się on z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia. W tej czynności mogą wziąć udział strony a oskarżony pozbawiony wolności tylko gdy sąd uzna to za konieczne.
W tym etapie zgłaszane są wnioski np.:
- wyłączenie sędziego
- zgłoszenie powództwa cywilnego
- zgłoszenie udziału przez przedstawiciela społecznego
- o odroczenie rozprawy w przypadku niezachowania 7 dniowego terminu między doręczeniem zawiadomienia a rozprawą – przez oskarżonego lub obrońcę
- przyłączenie się pokrzywdzonego do toczącego się postępowania z oskarżenia prywatnego
- wniesienie wzajemnego aktu oskarżenia w post. z oskarżenia prywatnego
Przewód sądowy:
To zasadnicza część rozprawy podczas której przeprowadza się postępowanie dowodowe co do zarzutu postawionego oskarżonemu w akcie oskarżenia. Rozpoczyna go odczytanie aktu oskarżenia a kończy zarządzanie sędziego o zamknięciu przewodu sądowego.
W ramach przewodu sądowego wyróżniamy następujące etapy:
1) odczytanie aktu oskarżenia- akt odczytywany jest przez oskarżyciela, w postępowaniu uproszczonym gdy w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze on udziału to – protokolant
2) wyjaśnienia oskarżonego- po odczytaniu oskarżenia przewodniczący składu sędziowskiego poucza oskarżonego o przysługującym mu prawie do składania wyjaśnień, jego odmowie lub odpowiedzi na zadane pytania. Po pouczeniu oskarżonego przewodniczący zadaje mu pytania:
- czy zrozumiał treść oskarżenia
- czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu
- czy chce złożyć wyjaśnienia
Po zakończeniu złożenia wyjaśnień obecne strony i ich reprezentanci procesowi, biegli jak i członkowie składu orzekającego mają prawo do zadawania pytań .
Następnie przewodniczący poucza oskarżonego do prawa zadawania pytań przesłuchiwanych osób oraz składania oświadczeń co do każdego przeprowadzonego dowodu.
3) dalsze postępowanie dowodowe
4) zamknięcie przewodu sądowego
Ograniczenie postępowania dowodowego:
Po złożeniu wyjaśnień przez oskarżonego sąd może podjąć decyzję w tym przedmiocie po spełnieniu następujących warunków:
· gdy oskarżony przyznał się do czynu
· okoliczności popełnienia przestępstwa przez oskarżonego nie budzą wątpliwości
· zgoda stron na częściowe przeprowadzenia post. dowodowego
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności:
Może nastąpić na rozprawie na wniosek oskarżonego po spełnieniu nast. przesłanek:
· oskarżonemu zarzucono popełnienie występku
· złożył on wniosek o dobrowolne poddanie się karze najpóźniej do zakończenia I przesłuchania na rozprawie głównej
· okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
· prokurator i obecny pokrzywdzony nie sprzeciwili się
· w przypadku nieobecności pokrzywdzonego na rozprawie w aktach sprawy znajduje się dowód prawidłowego zawiadomienia pokrzywdzonego o terminie rozprawy i możliwości złożenia tego wniosku przez oskarżonego
· uznanie przez sąd iż mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości cele postępowania zostaną osiągnięte.
Postępowanie dowodowe:
dowód z wyjaśnień oskarżonego to I dowód przeprowadzony przez sąd. Potem przechodzi się do kolejnych – najpierw na poparcie oskarżenia a potem dowody służące do obrony oskarżonego.
Przesłuchanie świadka:
przy jego przesłuchaniu nie powinni być obecni inni jeszcze nie przesłuchani świadkowie. W jego toku sąd początkowo określa jego dane osobowe adres zamieszkania, zawód stosunek do oskarżonego i karalność za fałszywe składanie zeznań i oskarżeń.
Prawo do odmowy składania zeznań:
przysługuje świadkowi jeżeli oskarżony jest bliską mu osobą. Nie dotyczy to syt. gdy sporządzono protokoły z oględzin ciała – będą podlegały ujawnieniu na rozprawie.
Przyrzeczenie:
przed przystąpieniem do składania zeznań sąd uprzedza świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań – potem odbiera przyrzeczenie gdzie wówczas wszyscy uczestnicy łącznie z sądem stoją. Jeżeli strony się nie sprzeciwiają sąd może odstąpić od odebrania przyrzeczenia . atr 189 k.p.k. wymienia nast. osoby :
· osoby które nie ukończyły lat 17
· od osób z zaburzeniami psychicznymi
· gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub gdy pozostaje w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy został za to przestępstwo skazany
· gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznania i przyrzeczenia.
Odstępstwo od bezpośredniego przesłuchania świadka:
postępowanie dowodowe powinno być prowadzone zgodnie z dyrektywami określającymi zasadę bezpośredniości. Odstępstwem jest – odczytanie protokołu zeznań świadka.- gdy sąd wyczerpał wszelkie możliwości bezpośredniego przesłuchania świadka przed sądem. A więc w syt. gdy świadek:
· bezpodstawnie odmawia złożenia zeznań
· składa zeznania odmienne od poprzednich
· oświadcza że pewnych okoliczności nie pamięta
· nie można mu doręczyć wezwania
· zmarł
· nie stawił się w wyniku nieusuwalnych przeszkód
Gdy świadek jest obecny na sali rozpraw przewodniczący może się zwrócić wówczas do niego o wyjaśnienie tych rozbieżności.
Wobec uporczywie uchylającego się od złożenia zeznań możliwe jest:
· orzeczenie kary pieniężnej w wysokości do 10 000 zł
· aresztowanie na czas nie przekraczający 30 dni niezależnie od pkt. Wyżej. – można je uchylić gdy świadek złoży zeznanie i przysługuje na nie zażalenie.
Sąd może przesłuchać także biegłego, specjalistę i kuratora .
Odczytywanie dokumentów: na rozprawie można odczytywać:
· protokoły oględzin
· protokoły przeszukania i zatrzymania rzeczy
· opinie biegłych, instytutów
· dane o karalności
· wyniki wywiadu środowiskowego
· dokumenty urzędowe złożone w post. przygotowawczym lub sądowym
na rozprawie wolno także odczytać zawiadomienie o przestępstwie a także : - dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów
·...
tick32