Rozdział XXI.doc

Rozdział XXI PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

Sąd administracyjny.

¨        Prawo do sądu to prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez uzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 Konstytucji);

¨        Prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy to prawo w szczególności do niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu. Realizacja tych zasad obejmuje ukształtowanie właściwości sądu, jego składu, gwarancji jego bezstronności.

Ø       Prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpo­znania sprawy to prawo do kolegialnego rozpoznania sprawy (skład sądu) przez przyjęcie reguły trzyosobowego składu rozpoznającego i rozstrzygającego sprawę. Od zasady kolegialności dopuszczalne są wyjątki.

¨       Zgodnie z art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 2 ustawy — Prawo o ustroju sądów administracyjnych: „Sądami administracyjnymi są Naczel­ny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne".

Wojewódzkie sądy administracyjne.

¨       Wojewódzkie sądy administracyjne two­rzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyj­nego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

¨       W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą: prezes sądu, wice­prezes lub wiceprezesi sądu oraz sędziowie (art. 18 § 1 ustawy — Prawo o ustroju sądów administracyjnych).

Właściwość rzeczowa i miejscowa wojewódzkich sądów administracyjnych.

¨       Właściwość rzeczową i miejscową wojewódzkich sądów administracyjnych regu­luje art. 13 ustawy

Art. 13. § 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. – właściwość rzeczowa

§ 2. Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. – właściwość miejscowa

§ 3. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, może przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.

¨       Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozo­staje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Naczelny Sąd Administracyjny.

W skład Naczelnego Sądu Administracyj­nego wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu, wiceprezesi oraz sędziowie

Właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zgodnie z art. 15 § 1 usta­wy

Art. 15. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny:

  1)  rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;

  2)  podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;

  3)  podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;

4)       rozstrzyga sporymiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;

  5)  rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.

Skład sądu.

¨       Wojewódzki sąd administracyjny orzeka w składzie trzech sę­dziów

Ø       Od tej reguły ustawa dopuszcza wyjątki, a mianowicie sąd na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego (art. 16 § 2), postępowanie uproszczone jest prowadzone przez jednego sędziego, również po­stępowanie mediacyjne prowadzone jest przez jednego sędziego.

¨       Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów.

Ø       Na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego.

Ø       Skład Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie podejmowania uchwał reguluje art. 264 § 1 ustawy —: „Uchwały przewidziane w art. 15 § 1 pkt 2 i 3 Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje w składzie siedmiu sędziów, całej izby lub w pełnym składzie".

Wyłączenie sędziego.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej jedno­stka ma prawo do bezstronnego sądu. Istotną gwarancję w tym zakresie stanowi instytucja wyłączenia sędziego. Przyczyny wyłączenia sędziego można usystema­tyzować na przyczyny wyłączenia z mocy ustawy i przyczyny wyłączenia na wniosek.

1.      Przyczyny wyłączenia z mocy ustawy reguluje art. 18 § 1 i 3 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Art. 18. § 1. Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:

  1)  w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;

  2)  swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;

  3)  osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

  4)  w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;

  5)  w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;

  6)  w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;

  7)  w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.

§ 2. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.

Naruszenie instytucji wyłącze­nia sędziego z mocy ustawy powoduje nieważność postępowania. Jest to jedna z podstaw żądania wznowienia postępowania z powodu nieważności.

2.      Wyłączenie sędziego na wniosek. Zgodnie z art. 19 ustawy:

Art. 19.  Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.

¨       Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy.

¨       We wniosku należy uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. Jeżeli strona zgłasza wniosek na roz­prawie, powinna oprócz uprawdopodobnienia przyczyny wyłączenia uprawdopo­dobnić, że przyczyna wyłączenia powstała dopiero później (po wyznaczeniu składu orzekającego) lub później stała jej się znana.

¨       W razie zgłoszenia wniosku o wyłączenie sędziego w złej wierze sąd administracyjny, oddalając wniosek o wyłączenie, może skazać zgłaszającego wniosek na grzywnę do wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku po­przednim ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na pod­stawie odrębnych przepisów.

¨       Sędzia, który stwierdzi, że zachodzą podstawy jego wyłączenia, jest obowiązany zawiadomić o tym sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie.

¨       O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym po złożeniu wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W razie gdy sąd administracyjny nie może podjąć postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.

Wyłączenie innych osób biorących udział w postępowaniu. Przepisy o wyłą­czeniu sędziego stosuje się odpowiednio do wyłączenia protokolanta, referendarza sądowego, asesora sądowego oraz prokuratora.

Strony postępowania sądowoadministracyjnego.

Podmioty na prawach strony,

uczestnicy postępowania

¨        Postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, a zatem występują w nim dwie strony: skarżący —jest nim podmiot legitymowany do złożenia skargi do sądu administracyjnego, a także strona przeciwna, którą jest organ wykonujący administrację publiczną, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.

Ø        Według art. 32 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „W postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przed­miotem skargi".

Ø        Sytuację prawną tych podmiotów kształtuje zasada równoupraw­nienia, która polega „przede wszystkim na tym, że każda strona procesowa ma zapewnione w procesie jednakowe środki ochrony i jednakowe możliwości ich użycia przez podejmowanie odpowiednich czynności procesowych. Powód nie może mieć większych uprawnień niż pozwany i na odwrót, aczkolwiek ich sytuacja procesowa jest odmienna (tzw. zasada równości środków procesowych).

¨       Stronami postępowania sądowoadministracyjnego jest skarżący oraz  organ.  Ustawa nie zawiera definicji organu, a stanowi, iż jest to organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.

¨       W postępowaniu sądowoadministracyjnym oprócz stron z mocy prawa uczestni­czą na prawach strony osoby, które brały udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosły skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy ich interesu prawnego. Podmioty te mogą uczestniczyć po stronie skarżącego, jak i organu administracji publicznej.

Ø       Udział na prawach strony w postępowaniu sądowym można określić pojęciem z procesu cywilnego „współuczestnictwo materialne", którego elementem charakterystycznym jest to, że przedmiot sporu dotyczy praw i obowiązków wspólnych dla współuczestników, a zatem gdy zaskarżone działanie lub bezczynność organu administracji publicznej kształtuje lub w inny sposób wpływa na prawa lub obowiązki osoby, która nie złożyła skargi do sądu.

¨       W postępowaniu sądowoadministracyjnym udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała udziału w postępowaniu admini­stracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego. O do­puszczeniu do udziału rozstrzyga sąd w formie postanowienia. Na postanowienie oodmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.

Ø       Udział osoby, której interesu prawnego dotyczy postępowani...