PISP T. 3 CZ. I P..doc

67

(1)POJĘCIA i SYSTEMY PEDAGOGICZNE T. 3 CZ. I P.

(2)TEMAT 3. PEDAGOGIKA JAKO NAUKA O WYCHOWANIU.

Wykład – liczba godzin -  4/4.

(3)Cele kształcenia

W wyniku opanowania treści tematu student potrafi:

-                           przedstawić miejsce pedagogiki wśród innych nauk,

-                           przedstawić i wyjaśnić typowe pytania pedagogiczne,

-                           przedstawić i uzasadnić zależność pedagogiki od rozumienia wychowania,

-                           omówić strukturę i zadania instytucji edukacyjnych.

-                            

(4)ZAGADNIENIA

1. GENEZA I STRUKTURA WIEDZY PEDAGOGICZNEJ.

2. SPOŁECZNO – KULTUROWE UWARUNKOWANIA WIEDZY PEDAGOGICZNEJ.

3. STRUKTURA I STYLE MYŚLENIA PEDAGOGICZNEGO.

4. ZALEŻNOŚĆ SPOSOBU UPRAWIANIA PEDAGOGIKI OD ROZUMIENIA WYCHOWANIA.

5. RÓŻNICE MIĘDZY PEDAGOGIKĄ ROZUMIANĄ JAKO NAUKA I JAKO FILOZOFIA WYCHOWANIA.

6. TYPOWE PYTANIA PEDAGOGICZNE.

7. INSTYTUCJE EDUKACYJNE.

Co to jest: PEDAGOGIKA?

(5)(6)ZAGADNIENIE 1. GENEZA I STRUKTURA WIEDZY PEDAGOGICZNEJ.

Każda nauka, zanim stanie się w pełni dojrzałą dyscypliną przechodzi najpierw pewne etapy rozwoju. Podobnie też działo się z pedagogiką. Mimo, iż od najdawniejszych czasów znane jest nam oddziaływanie świadomości jednego człowieka na świadomość drugiego człowieka, to jednak refleksja naukowa na temat zmian dokonujących się w człowieku i w środowisku jego życia, pojawiła się dopiero w czasach współczesnych. Te dynamiczne zmiany są tak duże i obejmują tak różnorodne dziedziny działalności człowieka, że trudno objąć je świadomością jednego pokolenia. Jeszcze trudniej przygotować ową świadomość do odbioru i odczytania znaków czasu, a tym bardziej odpowiedzialnego i twórczego włączenia się w ich rytm. Odrzucenia hasła: „trzeba żyć, aby być” grozi człowiekowi alienacją i wyobcowaniem z nieznanego i obcego świata, często odczytywanego jako wrogiego. Wydaje się, że to właśnie pedagogika może w znacznym stopniu przygotować człowieka do odczytania znaków czasów, zrozumienia źródeł i warunków dokonujących się zmian, ogarnięcia ich swoją świadomością oraz do aktywnego, odpowiedzialnego i twórczego włączenia się w ich program. W przeciwnym wypadku wszelkie wołania o wolność, podmiotowość i godność natury ludzkiej tracą sens. Człowiek może bowiem z podmiotowości i wolności czynić różny użytek. Może twórczo i konstruktywnie wpływać na współtworzony przez siebie świat, a może też działać destrukcyjnie i niszczycielsko.
              (7)Edukacja, czyli wszelkie nauczanie, kształcenie, wychowanie i opieka nie jest zatem tylko symboliczną komunikacją, w której następuje wielokierunkowe wzbogacanie doświadczeń jednostek i grup społecznych ale również szeroko pojętą kategorią zmiany, która ma swoje odniesienie indywidualne i społeczne, materialne i duchowe, retrogresywne i progresywne, teraźniejsze i przyszłe. W. Pasterniak pisze: „Rozjaśnieniu ludzkiej egzystencji służy kultura, religia, ale przede wszystkim edukacja. To ona bowiem w mniejszym lub większym stopniu pozwala przyswajać i tworzyć działa kultury (8)i nauki, zrozumieć religię i uczestniczyć w niej świadomie. To ona kreuje człowieka i jego człowieczeństwo, uwrażliwia na Dobro, Prawdę i Piękno, pozwala na uniezależnienie się od wszelkiego zła. Edukacja otwiera bramy wolności, a zamyka drogę do samowoli.”



              Według T. Wujka: „Pedagogika jest nauką o wychowaniu człowieka. Jako dyscyplina naukowa tworzy teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej, mającej na celu wyposażenie społeczeństwa w wiedzę ogólną i zawodową, w system wartości i przekonań niezbędnych dla jego funkcjonowania. Formułuje również teorię celów wychowania, uwarunkowanych historycznie i klasowo.”

(9)

Fazy rozwoju pedagogiki i jej kierunki.

a) faza rozwoju pedagogiki spekulatywnej - powstała na gruncie filozofii w praktyce wychowania i kształcenia. W tej fazie pedagogiki nie stanowiła samodzielnej dyscypliny, była „transmisją” określonych koncepcji filozoficznych, religijnych, światopoglądowych do praktyki wychowawczej. Koncepcje te były oderwane od praktyki, zaś refleksja badawcza pedagoga była ograniczona głównie do analizy potocznych doświadczeń i obserwacji. Typowymi dla tej fazy rozwoju były: podejście dedukcyjne i dogmatyzm.

b) faza rozwoju pedagogiki jako dyscypliny uniezależniającej się od filozofii, usamodzielniającej się w zespole nauk humanistyczno-społecznych. Faza ta nie zrywała całkowicie z filozofią, gdyż Herbart budował fundamenty pedagogiki na przesłankach filozoficznego systemu krytycznego realizmu (odrzucając filozofię idealizmu spekulatywnego). Zaś amerykański filozof i pedagog J. Dewey opierał się w swoich koncepcjach na dokonaniach filozofii pragmatyzmu. Badania realnych zjawisk pedagogicznych nie były samodzielne, badacze wzorowali się częściowo na metodologii wypracowanej w psychologii eksperymentalnej. Owe orientacje metodologiczne pedagogiki nawiązywały do pozytywistycznych i neopozytywistycznych koncepcji uprawiania nauki. Neopozytywistyczna koncepcja zakłada, że do badania zjawisk humanistyczno-społecznych można zastosować metodologię (stosowaną w naukach przyrodniczych) opartą na obserwacji, pomiarze, analizie ilościowej. W opozycji do tej orientacji badawczej powstała koncepcja dyscyplin humanistycznych (W. Diltheya) - kładąca w poznaniu nacisk na „przeżywanie” i „rozumienie”, wspierająca się (wg Sprangera) na metodzie hermeneutycznej, polegającej na rozumieniu i interpretacji, bazująca na analizie jakościowej, na uprawianiu tzw. pedagogiki humanistycznej. (12)Próby emancypacji naukowej pedagogiki nie prowadziły do klarownej sytuacji w tej nauce, tym bardziej, że równolegle z procesem budowy pedagogiki jako względnie samodzielnej dyscypliny empirycznej, usiłowano traktować pedagogikę jako dyscyplinę wykorzystującą konstrukty teoretyczne i światopoglądowe wypracowane w obrębie min. filozofii, psychologii, socjologii, kultury i religii, co miało miejsce na przełomie XIX i XX w. oraz w okresie międzywojennym.

              (13)Rozwój pedagogiki jako nauki był powolny i trudny. Doświadczenia praktyczne dostarczały wiedzy empirycznej o procesach nauczania i wychowania nie stwarzały jednak podstaw do teoretycznych uogólnień. „Dopiero rozwój wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, lepsze i pełniejsze poznanie praw rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka pozwoliły na podjęcie prób oparcia procesów wychowawczych na bardziej ścisłych podstawach. Pod koniec XIX w. ukształtował się zasób wiedzy pedagogicznej dysponującej aparatem naukowej analizy zagadnień wychowania, pedagogika stała się samodzielną dyscypliną naukową.”
(14)              „Pedagogika w swoich zainteresowaniach badawczych zajmowała się początkowo działalnością wychowawczą świadomie organizowaną w specjalnie do tego celu powołanych instytucjach. Stopniowo jednak ulegał rozszerzeniu zakres czynników uwzględnianych w dociekaniach naukowych (...) Pedagogika najpierw zajmowała się badaniem wychowania dzieci i młodzieży szkolnej. Później jednak rozszerzyła przedmiot swoich badań na okres życia dorosłego (tzw. wiek pozaszkolny).

              Wyodrębnianie się różnych subdyscyplin i specjalizacji w obrębie pedagogiki związany jest m.in. z faktem przekształcania się i rozszerzania przedmiotu jej badań. Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych następowała w związku z postępem wiedzy o człowieku i o świecie, w którym mieszka człowiek. O ile pierwotnie pedagogika zajmowała się odpowiedzią na pytanie kim jest człowiek w świecie, w którym on żyje „tu i teraz” i w związku z tym podstawowym przesłaniem pedagogiki było dostosowanie człowieka do świata aktualnie istniejącego, to w czasach późniejszych stopniowo pojawiały się w jej obrębie pytania typu: kim ma być człowiek w perspektywie odległej i w związku z tym, do (15)jakich wartości należy go wdrażać w prospektywnym programie rozwoju. Za sprawą optymistycznie formułowanych założeń filozofii materialistycznej (marksistowskiej, pragmatycznej), liberalnej i idealistycznej (egzystencjalnej, personalistycznej) zaczęto coraz częściej stawiać pytanie typu: kim się człowiek staje pod wpływem działania i w jakich warunkach ma on je podejmować aby skutecznie realizować założone cele. (16)Nietrudno zauważyć, iż człowiek w tych trzech ujęciach badawczych rozpatrywany był niejako oddzielnie w: (1) perspektywie empirycznej, (2) perspektywie aksjologiczno-światopoglądowej i (3) perspektywie prakseologicznej”
Pedagogika rzadko rozpatrywała łącznie te trzy perspektywiczne spojrzenia na człowieka, który w rzeczywistości edukacyjnej przebywa równocześnie w: sferze faktów, sferze działania i sferze wartości. Doprowadziło to do licznych antynomii. Antynomie te nasiliły się w warunkach załamania się dotychczas głoszonych prawd o człowieku i świecie. Dopiero zapośredniczenie w perspektywie empirycznej, prakseologicznej i aksjologiczno-światopoglądowej nurtów: anarchistycznych, synergetycznych, fenomenologiczno-harmeneutycznych stworzyło szansę naukowego rozwoju refleksji pedagogicznej.
              J. Gnitecki pisze : ”(...) pedagogika zajmuje się równocześnie: empirycznym wyjaśnieniem, fenomenologiczno-hermeneutyczną interpretacją i prakseologiczną skutecznością dokonywania zmian w jednostce jako indywidualności ludzkiej, w perspektywie całożyciowej edukacji, z punktu widzenia źródeł i warunków ich zaistnienia oraz wartości nadających sens”.
 

Analiza aktualnego stanu rozwoju pedagogiki. Sposoby kreowania pedagogiki:

1) pedagogika jako dyscyplina traktująca o wykorzystaniu w praktyce konstruktów filozoficznych, światopoglądowych, religijnych, kulturowych;
2) pedagogika jako dyscyplina przetwarzająca na użytek praktyki teoretyczne konstrukty stworzone w pokrewnych naukach - w psychologii i socjologii. Pedagogika jako nauka, której teoria jest redukowana do teorii innych nauk humanistyczno-społecznych;
3) pedagogika jako dyscyplina empiryczno-analityczna bazująca na indukcyjnym toku postępowania badawczego;
4) pedagogika jako dyscyplina praktyczna, budująca teorie praktycznego działania, teorie prakseologiczne, dyscyplina wchodząca w skład nauk o wychowaniu.

(17)Kierunki ewolucji przedmiotu pedagogiki.
1. Od zajmowania się pojedynczym wychowankiem pedagogika ewoluuje w stronę kształcenia powszechnego wszystkich. Od refleksji nad wychowaniem jako procesem indywidualnych kontaktów pedagogicznych ewolucja do zajmowania się problemami ogólnoludzkimi.
2. Od zajmowania się systemem kształcenia (np. szkolnym) do zajmowania się problemami globalnymi (np. sytuacja człowieka w świecie). Od badania wpływu wychowania na wychowanka wraz z rozwojem wiedzy o człowieku do badania nabytych i wrodzonych jego właściwości.
3. Od zajmowania się problemami systemowymi zmierza do problemów indywidualnych. Od zajmowania się wyłącznie działalnością świadomą i zorganizowaną do czynników które nie posiadają takiego charakteru.

(19)Struktura teorii pedagogicznej według Palki:
• teorie szerokiego zasięgu- to zbiór twierdzeń odnoszących się do dziedziny pedagogiki i pełniących funkcje wyjaśniające.

• teorie średniego zasięgu:
- wychowanie i kształcenie- rozumiane jako oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie człowieka na człowieka w ciągu całego życia.
- samowychowanie i samokształcenie a także autokreacja (tworzenie siebie jako osoby) w ciągu całego życia.


• teorie wąskie (najniższego szczebla)- odnoszą się do działań wychowawczych:
- intencjonalnych i świadomych- podejmowanych celowo, świadomie w instytucjach wychowawczych.
- incydentalnych i nieświadomych- podejmowanych przypadkowo, nieświadomie.
 

(24)              Pedagogika istniała od początku ludzkości. Zmieniły się formy wychowania wraz z rozwojem życia społecznego i kultury. Natomiast refleksja nad wychowaniem pedagogicznym zjawiło się późno. Sofiści pierwsi postawili problem pedagogiczny – urodzenie czy wychowanie decyduje o rozwoju człowieka? A filozofowie greccy jak Platon, Arystoteles i inni – wyrażali poglądy na sprawę wychowania jako zastosowanie swych założeń filozoficznych. Potem chrześcijaństwo wniosło nowe pojęcia i wartości, rozwinęło zasady wychowawcze wywodzące się z wiary katolickiej, religijnej. Polska dostawszy się w prąd oddziaływania kultury chrześcijańskiej przejmowała również ideały życiowe i wychowawcze ówczesnej europy zach.
              (25)Pierwsze szkoły katedralne na ziemiach polskich powstają w XII w. Pierwszych studentów Polaków na uniwersytetach zachodnio-europejskich spotykamy w XIII w.
              Pierwsze wiadomości o szkołach parafialnych w Polsce pochodzą z 2 połowy XIII i XIV w.
              (26)W 1364r. Król Kazimierz Wielki ogłasza dyplom fundacyjny Uniwersytetu Krakowskiego, miała to być wszechnica państwowa przygotowująca dla kraju wykształconych administratorów i urzędników. Jednak Papież podporządkował Akademię biskupowi krakowskiemu. Uniwersytet został odnowiony przez Władysława Jagiełłę. Odegrał doniosłą rolę w rozwoju polskiej nauki; rozwoju kultury umysłowej przemianowany w xix w. na Uniwersytet Jagielloński. Świadectwem przenikania do Polski ideału rycerskiego wychowania są pozostawione w kronikach Kadłubka, Długosza i innych kronikarzy opisy życia drużyn rycerskich. Obyczajom i kulturą mieszczańską przeszczepia na grunt polski m.in. kolonizacja polskich miast przez mieszczaństwo niemieckie.

              (28)Pedagogika nowożytna tkwi swymi korzeniami przede wszystkim w epoce renesansu i oświecenia. Budzą się nowe prądy i poglądy kulturalne, które zostały nazwane humanizmem. Konkretnym wcieleniem ideału humanistycznego renesansu jest typ „dworzanina, którego uczono: prawa i retoryki by prowadził sprawy publiczne, j. obcych – klasycznych, greki, łaciny by poznać piękno literatury, uczono go układania poezji, gry na instrumentach muzycznych, pływania, jazdy konnej, fechtunku, po to by mógł być dowódcą w czasie wojny.(29) W realizacji szkolnej humanistyczny typ wykształcenia oparty był wyłącznie na literaturze grecko-rzymskiej. Program gimnazjum bazował na j. klasycznych,, program ten był oderwany od życia, nie obejmował j. ojczystego stąd później zaczęto krytykować takie kształcenie; zarzucać mu werbalizm propagując coraz szerzej poglądowość, opieranie nauczania na poglądzie i doświadczeniu. Sprzyjał temu intensywny rozwój nauk przyrodniczych. Z kolei protestantyzm w XVI w. wycofał nową falę myśli pedagog. w postaci traktatów publicystycznych humanistów stojących w obronie lub krytykujących wychowanie katolickie.(30) W Polsce w epoce renesansu i w czasach bezpośrednio postrenesansowych obok wielu wsławionych gimnazjów mieliśmy śmiało wybiegającą w przód myśl polityczno-oświatową A. F. Modrzewskiego – chciał nie tylko zreformować kościół, ale przede wszystkim stosunki społ., ustrój., kulturalne. W całokształcie swojego projektu reform, jaki zawarł m.in. w dziejach „O poprawie Rzeczpospolitej” nie pominął spraw wychowania i szkolnictwa.
              (31)Szczególnie wielkie mniemanie miał o roli szkoły w społeczeństwie i wysoko podnosił godność stanu nauczycielskiego. Widział potrzebę i pożytek kształcenia w naukach, bo to daje przygotowanie do działalności publicznej, a same zdolności i doświadczenia życiowe nie wystarczą. Dlatego wg A. F. Modrzewskiego szkoły powinny być chlubą Rzeczpospolitej, są twórczynią najlepszych praw dostarczając zdolnych mówców, doradców i władców państwa.
              Zawód nauczyciela, chociaż jest urzędem największego trudu pełnym jest zawodem najznakomitszym, który może iść z najwyższymi stanami w zawody w zasługach wobec państwa.
(32)(33)(34)
Jan Amos Komeński.
              Pedagogikę jako wiedzę i sztukę wychowania i uczenia „wszystkich wszystkiego” szczególnie posunął znany J.A. Komeński (1592-1670), który przez szereg lat działał w Polsce w Lesznie Wielkopolskim. Uznawał realną, życiową przydatność wykształcenia, a nauczanie to nie tylko sztuka, ale umiejętności wypływające z odpowiedniego przygotowania pedagogicznego. Proces dydaktyczny jeśli ma być skuteczny musi opierać się na znajomości procesu poznania ludzkiego, który polega na współdziałaniu: rozumu, mowy, działania.
              Wskutek tego nauczanie powinno być przede wszystkim nauką o rzeczach, a nie nauką słów. Swoje poglądy zawarł w dziele pt.: „ Wielka dydaktyka.” Dał impuls do nieustannych przemian edukacyjnych i do rozważań pedagogiki szkolnej.
              Wskutek szybkiego wzrostu wiedzy niektórzy pedagogowie jak np.: angielski myśliciel John Locke (1632-1704) powątpiewają w encyklopedyczny cel kształcenia i uważają, że celem kształcenia powinno być nie tylko opanowanie przez młodego człow. całości wiedzy ale pobudzenie i rozwijanie umysłu. Podobnie jak J.J. Rouseau (1912-1778) w opowieści pedagogicznej pt.: „Emil, czyli o wychowaniu” większe znaczenie przypisywał metodą zdobywania wiedzy niż nauczaniu zapełniającemu umysł mnóstwem wiadomości. W ten sposób rozwija się i zyskuje uznanie  teoria tzw. kształcenia formalnego (funkcjonalnego) stanowiąca wyżej kształcenie funkcji i sprawności poznawczych niż podawanie wiedzy.
              Celem kształcenia powinno być ćw. zdolności i dyspozycji takich jak: pamięć, zdolność rozumowania, krytycyzm itp. Dostarczana wielu młodzieży wiedza powinna być wiedzą realną i utylitarną, czyli praktyczną.
              Obok kształcenia intelektualnego doniosłe staje się kształcenie fizyczne oparte na zasadzie hartowania ciała oraz wychowanie moralne oparte na zasadzie honoru i kształcenia charakteru.

              Równolegle w epoce oświecenia i na przełomie XVIII i XIX w. postępuje przewartościowanie i przemieszanie się z jednej str. arystokratycznych i demokratycznych, a z drugiej indywidualistycznych i społecznych celów wychowania.
(35)Ideałem klas wyższych staje się „dżentelmen”- nie umie z łatwością czytać i komentować poezji łacińskiej, ale zna literaturę ojczystą i nowoczesne j. obce, umie się wyrażać płynnie i elegancko, jest obyty z naukami przyrodniczymi, nowoczesną historię polityczną i uznaje naturalną etykę honoru, nie znosi ciasnej ortodoksji teologicznej. Wychowanie ma mu zaszczepić elegancję zachowania się w salonie, dzielność i umiejętność w sprawach wojskowych i w służbie cywilnej kraju. Ideały te próbuje realizować arystokratyczne wychowanie prywatne organizowane w tzw. Akademiach Rycerskich. W Polsce czyniło to założone w 1740r. przez St. Konarskiego Colegium Nobilu, – czyli kolegium dla szlachty i utworzony przez St. Aug. Poniatowskiego w 1766r.korpus kadetów - szkoła rycerska.
To wychowanie dostępne było głównie dla młodzieży klas wyższych, bo jedynie one miały władzę polityczną i środki ekonomiczne dla zdobycia takiego wykształcenia.
Klasy niższe – dążono o wychowanie dzielnego żołnierza, fachowego rzemieślnika lub prawowitego rolnika, ale nie były to ideały, które mogłyby konkurować z ideałem arystokratycznym.

              Pod pojęciem wychowanie rozumie się świadome i celowe oddziaływanie rodziców, osób starszych na młodzież. Zrozumienie tego zjawiska odnosi się do całokształtu czynności mających wpłynąć na rozwój dzieci a także młodzieży. Rodzic, wychowawca jak i środowisko swoimi poczynaniami i czynnikami wpływa na poszczególne sfery rozwojowe: fizyczną, umysłową, moralną i estetyczną a także przyczynia się do ukształtowania pewnych sprawności politechnicznych jak i istotnych wiadomości. Termin wychowanie zawęża się do jednej sfery, mając tu na myśli rozwój osobowości dziecka, wiąże się on z oddziaływaniem na rozwój moralny dziecka i w tym momencie jak gdyby jego ogólny sens zanika i przeciwstawia się wychowaniu czy wykształceniu czysto intelektualnemu. Termin wychowanie jest używany najczęściej szeroko na oznaczenie społecznie korzystnego rozwoju nie tylko dziecka, ale ogólnie człowieka, osiągnięcie maksymalnego stanu tego rozwoju i wszelkich czynników sprawczych, naturalnych i intencjonalnych oddziaływujących na rozwijającą się jednostkę.

PEDAGOGIKA JAKO NAUKA I WYCHOWANIE

              Pedagogika jest nauką o wychowaniu, która formułuje teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej. Początkowo zakres pedagogiki ograniczał się   do problemów związanych przygotowaniem młodej generacji do dojrzałego życia. Była ona pojmowana jako proces planowego oddziaływania dorosłego pokolenia na dzieci i młodzież. Głównymi instytucjami które oddziaływały na młode pokolenie były : rodzina i szkoła, a za podstawowy tren uważano wychowanie w szkole. Obecnie pedagogika obejmuje swym zakresem wszystkie fazy życia człowieka. Przede wszystkim tworzy podstawy działalności wychowawczej mającej na celu wyposażenie społeczeństwa w wiedzę ogólną, a także w system wartości i przekonań niezbędnych do jego funkcjonowania.

              Pedagogika formułuje teorię celów wychowania, uwarunkowanych politycznie i klasowo.

Dobrym przykładem jest pedagogika socjalistyczna, która oparta na przesłankach materializmu dialektycznego formułuje podstawy działalności wychowawczej mające na celu przygotować jednostkę  do życia w społeczeństwie socjalistycznym. Przyspieszony rozwój społ. – kulturalny i ekonomiczny wpłynął na rozszerzenie zakresu praktycznych zastosowań pedagogiki. Jej osiągnięcia stwarzają podstawę funkcjonowania różnorodnych instytucji rozwijających działalność wychowawczą poza szkołą np.: ( organizacje młodzieżowe ).

              Oprócz tradycyjnych zadań pedagogika współczesna formułuje zasady rozwoju i aktywności człowieka w całym procesie ontogenezy. Zasady te mają szczególne znaczenie dla praktyki wychowawczej w związku z przyspieszonym rozwojem nauki, techniki i kultury. To rodzi konieczność ustawicznego poszerzania oraz modernizacji wiedzy i kwalifikacji w ciągu całego życia ( kształcenie ustawiczne ). W związku z tym wysuwają się nowe problemy badawcze, jak : rozwijanie trwałych zainteresowań, motywacji do ciągłego kształcenia się, samokształcenia, samowychowania. To przyczyniło się do znacznego wzrostu rozwoju społecznego i zapotrzebowania społeczeństwa na różnorodność zdobywanej wiedzy.

Można zauważyć to po roku 1994 , gdzie zaczęły powstawać na polskich uczelniach nowe kierunki i profile.

              Termin nauka jest pojęciem wieloznacznym, mieszczą się w nim różne treści i desygnaty. Jest dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania otaczającej nas rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. W takim ujęciu nauka jest procesem społecznym, w wyniku, którego powstają naukowe konstrukcje, czyli twierdzenia, hipotezy, teorie.

              Według J. Bocheńskiego pojęcie nauki ma dwa ściśle ze sobą związane lecz różne znaczenia. Termin ten posiada znaczenie subiektywne i obiektywne. Nauka rozumiana subiektywnie jest wiedzą usystematyzowaną, czyli, pewną własnością ludzkiego indywidualnego podmiotu. Nauka rozumiana obiektywnie, jest tworem społecznym, który istnieje w myśleniu ludzi tak, że żaden z nich nie zna wszystkich należących do niej twierdzeń, przyjmując przy tym, iż nauka ta jest także układem zdań obiektywnych.
              Pojęcie nauki rozważa także T. Kotarbiński. Według niego nauka, w znaczeniu funkcjonalnym, jest traktowana jako pewien kompleks czynności badawczych i pomocniczych, natomiast w znaczeniu statycznym rozumiana jest jako pewien kompleks prawd poznawczych. S. Nowak twierdzi, iż na poszczególne nauki można patrzeć jako na pewne systemy ludzkiej działalności, które zmierzają do realizacji i pewnych celów lub jako wytwory tej działalności. Celem czynności składających się na jakąś naukę jest : rozwijanie, rozszerzanie, pogłębianie wiedzy o tej dziedzinie, zjawisk czy procesów jakie znajdują się w polu zainteresowania danej nauki. Według autora, wiedza jest pewnym zespołem przeświadczeń i sądów o tym, jak jest, jak się rzeczy mają i dlaczego właśnie tak się mają. Zdaniem J. Bocheńskiego wiedza jest rezultatem pewnego procesu psychicznego, jest tym czymś, co można odnaleźć w duszy. Proces ten nazywamy poznawaniem. Celem poznawania jest właśnie wiedza. Według K. Poppera kryterium falsyfikalności jest tym kryterium, które oddziela wiedzę naukową od nienaukowej.

              Autor twierdzi, iż teoria sformułowana tak, że nie można podać żadnych faktów obalających, jest nienaukową. Ostatecznym celem naukowego poznania, zdaniem Bocheńskiego, jest osiągnięcie przez naukę prawdziwych wypowiedzi.

              Jan Such uważa, iż formułowanie i sprawdzanie twierdzeń o maksymalnej zawartości informacji, jest takim poznaniem, które prowadzi do wyższych form funkcjonowania wiedzy, jakimi są prawa i prawidłowości nauki. Autor opisując wiedzę naukową, charakteryzuje ją poprzez cele, jakie realizuje nauka, i do których zmierza uczony. Jan Such dzieli owe cele naukowe na zewnętrzne i wewnętrzne. Cele wewnętrzne nauki, to te cele, jakie stawia sobie uczony bezpośrednio w swej pracy badawczej. Istotą tych celów jest : ścisłość, ogólność, wysoka informatywna zawartość, pewność, a także prostota.
              Cele wewnętrzne nauki są celami ostatecznymi, są one funkcjonalnie związane z jej celami zewnętrznymi, a więc z celami obiektywnymi, jakie realizuje nauka w swym rozwoju. Cele zewnętrzne nauki wynikają z funkcji jakie pełni nauka w społeczeństwie, gdy jest stosowana do realizacji pewnych zadań teoretycznych lub praktycznych. Jednym z celów zewnętrznych jest cel praktyczny umożliwiający człowiekowi skuteczne działanie. Za pierwszy cel nauki, za jej bezpośrednią funkcję praktyczną, możemy uznać przewidywanie, które umożliwia człowiekowi s...