Analiza psychologiczna twórczości plastycznej dzieci w wieku przedszkolnym.
Rozwój twórczości plastycznej rozpoczyna się już w momencie gdy dziecko stawia pierwsze kroki na papierze. Czyni to na swój własny, niepowtarzalny sposób. Wincenty Okoń twierdzi, iż „ twórczość to proces działania ludzkiego dający nowe i oryginalne wytwory, oceniane w danym czasie jako społecznie wartościowe” , a także jest to „aktywność przynosząca wytwory nieznane, zarazem społecznie wartościowe”.
Szczególną rolę w rozwoju osobowości dziecka przypisuje się pewnemu rodzajowi aktywności własnej, tj. aktywności twórczej. Zyskuje ona takie miano zawsze, gdy w jej następstwie tworzy się coś nowego dla siebie. Podsumowując więc, proces twórczy jawi się jako szereg ukierunkowanych czynności psychicznych i fizycznych, mniej lub bardziej uświadomionych przez podmiot tworzący, w wyniku czego, następuje ekspresja własnej osobowości poprzez dokonywanie zabiegu przekształcania rzeczywistości zewnętrznej i własnego ja”. Jego charakterystyczną cechą jest funkcja zwana autokreacyjną.
Wytwory artystyczne dzieci mówią nam bardzo wiele. Dziecko ujawnia w nich bez obaw swą osobowość. Twórczość artystyczna jest dla niego czymś więcej niż spędzeniem czasu; jest sensowną formą wypowiedzenia się, jest też sposobem wyodrębnienia z otoczenia tych elementów, z którymi dziecko identyfikuje się oraz organizowaniem ich w sensowną całość. Sztuka jest więc dla dziecka czymś ważnym, istotnym zarówno dla procesów myślenia, rozwoju percepcyjnego i emocjonalnego, jak i dla rosnącej świadomości społecznej. Jak już wyżej napisano, wielu autorów zajmuje się tą tematyką, dlatego też w literaturze spotykamy się z różnymi klasyfikacjami faz rozwoju twórczości dzieci. W niniejszej pracy, będziemy się posługiwali zestawieniem według V.Lowenfelda i W.L.Brittaina, które wygląda następująco:- stadium bazgrot (2-4 rok życia)- stadium przedschematyczne (4-7 rok życia)- stadium schematyczne (7-9 rok życia)- okres grup rówieśniczych- początki realizmu (9-12 rok życia)- stadium pseudonaturalistyczne- wiek rozumowania (12-14 rok życia)- sztuka w okresie dojrzewania (14-17 rok życia)- rozwój poczucia estetyki
Stadium bazgrot:
Bazgroty pojawiają się około 18 miesiąca życia. Jest to bardzo ważny etap w rozwoju .Jest to początek rysowania, malowania, a także słowa pisanego. Bazgroty przez dorosłych są często postrzegane jako strata czasu lub brak sensu w rysunku. Jednak poświęcenie im uwagi, pozytywne przyjęcie mają wpływ na późniejszą naukę szkolną. Kolejność w rozwoju bazgrot jest dość stała. Rozpoczynają się one od stawiania przypadkowych znaków na papierze i stopniowo przybierają postać rysunków rozpoznawalnych przez dorosłych. W pracach dzieci między 18 miesiącem a 4 rokiem życia widoczny jest ich rozwój i postęp. Nad wczesnymi próbami rysunkowymi przeprowadzono niewiele badań. W ich wyniku ustalono, że bazgroty można podzielić na:
· Bazgroty bezładne - są to pierwsze znaki przypadkowo stawiane przez dziecko. Różnią się one od siebie długością i kierunkiem. Niejednokrotnie w wyniku tego samego ruchu ręki nakładają się na siebie i powtarzają. Dziecko w czasie rysunku odwraca głowę i bazgrze nadal. Na pracach ich widoczne jest zróżnicowanie linii, co daje nieco przypadkowe efekty.
U dzieci 4 – 7 letnich rozpoczyna się świadomie tworzenie kształtu, które jest następstwem ostatnich stadiów bazgrania. Dziecko tworzy świadomie kształty, które pozostają w związku z otaczającym je światem. Znaki i bazgroty są kontrolowane i odnoszą się do przedmiotów spostrzeganych wzrokowo. W pracach tworzonych przez dziecko jest zapis jego procesów myślowych. Łatwo jest z nich odczytać to, co jest ważna dla dziecka i jaki jest jego stosunek do otoczenia. Prace 4-latków są jednak często trudne w interpretacji. 5 - latek dobrze radzi sobie w rozróżnianiu domów, ludzi, drzew. W pracach 6 - latka kształty przeistaczają się w wyraźne obrazki o określonej tematyce. Treścią wypowiedzi dzieci jest ich najbliższe otoczenie: mama, tata, pies, kolega, lalka, ulubione zabawki. Rysują też to, z czym spotkały się w domu, na podwórku, w przedszkolu. Świat dzieci 5 – letnich poszerza się o programy telewizyjne, bajki i baśnie. Zwykle pierwszym symbolem, jaki tworzy dziecko jest człowiek – „głowonóg”. W tym przedziale wiekowym ów „głowonóg” zawiera następujące elementy pozwalające na jego identyfikację: głowa zawierająca elementy włosów przedstawionych jako skręcone spiralki lub kresek skierowanych ku górze bądź ku dołowi, oczu przedstawionych za pomocą kropek lub kresek, nosa przedstawionego za pomocą linii skierowanej w dół oraz ust przedstawionych jako kreskę poziomą w stosunku do nosa. Głowa zawiera wszystkie podstawowe elementy, czego nie można powiedzieć o pozostałych częściach ciała. Z głową łączy się bezpośrednio tułów utworzony przez odrastające kończyny dolne i połączenie kończyn linią poziomą .Głowa jest miejscem gdzie zlokalizowane są wszystkie funkcje związane z jedzeniem i mową. Nogi i ręce zapewniają możliwość poruszania się, co wskazuje na to, że jest to istota żywa. Dziecko 6 – letnie przedstawia postać ludzką w proporcjach zbliżonych do naturalnych. Na wielu pracach pojawia się też szyja łącząca głowę z tułowiem. Ręce i dłonie posiadają jednak wielkości względne. Cała postać przedstawiona jest najczęściej w układzie frontalnym. Dzieci 5 – 6 – letnie rozpoczynają przedstawiać postać ludzką w ruchu , który wyraża się układem kończyn górnych do przodu lub, na boki. Kończyny dolne „nie zginają się” w kolanach. Między 6 a 7 rokiem życia można zaobserwować zginanie korpusu ciała . Około 6 roku życia dziecko wykonuje rysunki, które są złożone z wielu części. Ciągle szuka ono nowych pojęć a symbole których używa ciągle się zmieniają. Każdego dnia przedstawia człowieka w inny sposób. Podobnie dzieje się z ilustracją domów i roślin. Około 7 roku życia dziecko ustala sobie pewien schemat. Widoczne jest to np. wśród uczniów klasy pierwszej, gdzie łatwo rozpoznać ich prace po tym, że dany przedmiot rysują zawsze w taki sam charakterystyczny sposób. Twórczość plastyczna dzieci nie ogranicza się jedynie do przedstawiania postaci ludzkiej. Dzieci często i chętnie rysują zwierzęta i ptaki. Zauważyć należy, że forma postaci ludzkiej, zwierzęcia czy ptaka jest taka sama. Głowa ludzka i łeb zwierzęcia nie różnią się. Podobnie jest w przedstawieniu kończyn. Cechą charakterystyczną różniącą postać ludzką i zwierze jest ich ułożenie profilowe.
Już ok. 4 roku życia pojawia się w twórczości dzieci schemat drzewa. W zależności od wieku pień przechodzi od jednoliniowego, konturowego do szeroko rozbudowanej sylwetki. Najbogatszą częścią formy schematu jest korona drzewa. Często jest ona zbudowana z kilku kresek odchodzących od pnia na boki. Często też korona ma formę owalu a nawet koła. U 5-latków korona drzewa zaczyna być wypełniona listkami, kwiatami a nawet elementami ptasich gniazd. Dzieci wieku przedszkolnego prócz postaci ludzkiej, zwierząt, ptaków, drzew często rysują różnego rodzaju pojazdy mechaniczne. Związane jest to rozwojem ich zainteresowań. Pierwsze pojazdy rysują dzieci między 4 a 5 rokiem życia. Są to prostokąty, owalne i koła. Około 6 roku życia rysunki dzieci nabierają cech zindywidualizowanych pozwalających na ich identyfikację. Pojazdy mechaniczne nie posiadają charakterystycznych cech schematu tak, jak człowiek czy drzewo. Analizując ten przedział wiekowy należy zwrócić też uwagę na barwę, kompozycję i przestrzeń. Znaczenie barwy u dzieci 4 – 7 letnich jest ważne o tyle, o ile wyraża emocje dziecka. W rzeczywistości istnieje słaby związek między barwą wybraną dla danego przedmiotu a jego rzeczywistym kolorem. Dzieci chętnie używają barwy żółtej i pomarańczowej do rysowania czy kolorowania wesołego obrazka, a barwy brązowej i czarnej do smutnej historyjki. Dziecko, mimo że wiernie nie odtwarza barw przedmiotów, to cieszy się barwami ze względu na nie same. Szczególną radość sprawia mu posługiwanie się farbami, dzięki którym uzyskuje bogate, nasycone plamy barwne .Rysunki dzieci 4 – 7 letnich wskazują, że ich pojęcie przestrzeni jest inne niż dorosłych. Dziecko pojmuje przestrzeń jako coś, co znajduje się wokół niego, coś, co go otacza. Przedmioty są rozmieszczone wyżej, niżej lub obok siebie zgodnie z tym, jak dziecko uświadamia sobie ich obecność. U dzieci 5 letnich kompozycja obrazu staje się formalnym elementem nadrzędnym w stosunku do prób imitowania przestrzeni na płaszczyźnie. Na podstawie analizy prac plastycznych dzieci 5 – 6 letnich stwierdzono, że poczucie harmonii, ładu u tych dzieci jest większe niż u młodzieży 15 letniej. U dzieci 7 letnich zaobserwować można zjawisko podporządkowania kompozycji, prowadzące do powstania układów topograficznych i pasowych
Stadium schematyczne:
.Jako schemat rozumiemy pojęcie, do którego dziecko samo doszło i które powtarza wielokrotnie, jeżeli doznania emocjonalne nie skłaniają go do zmiany tego pojęcia. Schemat jest elastyczny i podlega zmianom i modyfikacji, i to odróżnia go od stereotypowego powtarzania. W twórczości niektórych dzieci schemat jest złożonym pojęciem a u niektórych ubogim symbolem. Jest to rzecz wysoce indywidualna. Nie ma, jakiegoś wyraźnego czasu, w którym się on kształtuje. Większość dzieci osiąga to stadium około 7 roku życia. W okresie 5 – 7 lat dzieci często posługiwały się rysunkiem pojedynczego przedmiotu przedstawiając go w określonych układach na tej samej kartce. W wieku 7 – 9 lat dziecko zaczyna przedstawiać sceny rodzajowe, które zawierają w sobie bogactwo treści literackich. Elementy formy powiązane są ze sobą i tworzą jednolitą całość. Prace dzieci przedstawiają otaczający je świat oraz swoje wnętrze głównie w oparciu o doznania wzrokowe. Jest to czas, który pod względem charakteru twórczości zdaje się być najciekawsze. Schemat jest pojęciem człowieka i otoczenia, które dziecko opanowało. Dlatego też każde odchylenie od schematu ma szczególne znaczenie. W rysunkach dzieci można zauważyć 3 podstawowe formy odchyleń:
1. Wyolbrzymianie ważnych elementów;
2. Zmniejszanie lub pominięcie części nieważnych lub podlegających tłumaczeniu;
3. Zmiana symboli ważnych elementów.
Źródłem tych odchyleń jest doznanie swego cielesnego „ja” albo ważność poszczególnych elementów oraz ich emocjonalne znaczenie dla dziecka. Dzieci nadal chętnie przedstawiają człowieka, którego obraz jest wzbogacony o różne detale tj. palce u rąk, dłonie, stopy, szyję, nos, oczy, usta, uszy itp., jednak wzrasta przedstawienie pojazdów, urządzeń, roślin, zwierząt, kwiatów. W twórczości 9–10-latków pojawia się martwa natura i kompozycje fantastyczne nawiązujące do życia w kosmosie, w podmorskim świecie, a także o podłożu historycznym. Problematyka prac dzieci jest związana z ich zainteresowaniami i potrzebami. Jest wyrazem kształtujących się postaw moralnych i społecznych. Ujawnia ona niejednokrotnie cechy osobowości dziecka 7 i 8 letniego. Czysty schemat w twórczości dziecka występuje wtedy, gdy przedstawia ono konkretny przedmiot np. drzewo, człowiek. U każdego dziecka schemat człowieka jest zupełnie inny. Będzie ono przedstawiało postać ludzką zgodnie z wiedzą jaką o nim posiada. Dzieci 10 letnie operują już rysunkiem typowym postaci ludzkiej. Zawiera ona wiele detali dobrze wykształtowanych, a proporcje formy zbliżają się do naturalnych. Dzieci w tym okresie odkrywają, że istnieje określony porządek w stosunkach przestrzennych. Odkrywa, że samo jest częścią otoczenia. Na jego pracach pojawia się tzw. linia podstawy . Dziecko nie potrafi jeszcze przedstawiać trójwymiarowej przestrzeni. Na pracach dzieci widoczne są dwa wymiary. Schemat ma charakter całkowicie abstrakcyjny i pozostaje jedynie w pośrednim związku z rzeczywistością znaną dorosłym. Odpowiednikiem linii podstawy jest linia nieba. Dzieci rysują ją u góry strony. To, co jest między linią podstawy a nieba to powietrze. Linia podstawy w pejzażu rysowanym przez dziecko może być symbolem podłoża albo powierzchni terenu. Na niektórych pracach dzieci są widoczne dwie linie podstawy np. jedna symbolizuje płaszczyznę a druga górę. Stosowanie przez dziecko dwóch linii podstawy jest charakterystyczne dla późniejszej fazy rozwojowe. Obok linii podstawy dzieci w tym okresie rozwoju stosują inne subiektywne sposoby przedstawienia przestrzeni. Jednym z nich jest sposób „zaginania”, czyli rysowania przedmiotów prostopadle do linii podstawy. Wyglądają one tak, jak gdyby narysowano je „do góry nogami” Na swoich pracach dzieci „mieszają” też rzut poziomy z rzutem pionowym, oraz ukazują zdarzenia, które zachodzą w różnych sekwencjach czasowych. Ukazują to za pomocą kilku rysunków, tak, jak w komiksach bądź na jednej pracy. Innym ze sposobów prezentacji jest ukazanie przez dziecko różnych widoków, których nie możemy oglądać jednocześnie w tym samym czasie. Na jednym rysunku jest ukazane np. wnętrze i zewnętrzny wygląd budynku. Jest to tzw. prezentacja rentgenowska . Dzieci 7 – 9 letnie odkrywają, że istnieje związek między barwą a przedmiotem. O doborze barw nie decyduje już przypadek ani zależności emocjonalne. Dzieci mają zdolność klasyfikowania przedmiotów oraz dokonywania generalizacji: „niebo jest niebieskie”, „trawa jest zielona”. Każde dziecko ustala swe własne relacje barw. Wynika to z wizualnego lub emocjonalnego sposobu pojmowania barwy. Schemat barw jest oznaką rozwijania się zdolności myślenia abstrakcyjnego, jak również tego, że dziecko potrafi przenosić swe doświadczenia na inne sytuacje. Omawiając twórczość dzieci 7 – 9 letnich należy zwrócić uwagę na kompozycję. Na uwagę tutaj zasługuje rytm, którym możemy dostrzec w powtarzaniu się form w pracach dzieci. Malują one spontanicznie, a powtarzanie się form czy schematu jest nieświadome. Dzieci w tym przedziale wiekowym nie należy uczyć „zasad kompozycji”. Byłaby to rzecz sztucznie narzucona i mogąca zniszczyć spontaniczną twórczość dziecka.
Okres grup rówieśniczych- początki realizmu:
Dziecko w tym okresie odkrywa, że jest członkiem społeczności swych rówieśników. Uczy się ono pracy, jedności w grupie, a tym samym współdziałania społecznego w życiu dojrzałym. Dzieci zwracają uwagą na wspólne zainteresowania, tajemnice i zaczynają wspólnie działać. Jest to czas, kiedy tworzą się grupy rówieśnicze tzw. „paczki”. Paczki te składają się najczęściej z dzieci tej samej płci. 9 – 12 latek jest świadomy swego osobistego świata, pełnego emocji często skrywanych przed dorosłymi, świata pełnego przyjaciół, planów, wspomnień, świata który należy do niego. W pracach plastycznych dzieci w tym przedziale wiekowym schemat nie wystarcza już do przedstawienia człowieka. Dzieci przedstawiają cechy płci: dziewczęta w sukience, chłopców w spodniach. W poprzednich okresach rozwojowych dzieci nie rozumiały wszystkich części rysunków. Rysował linie i kształty geometryczne. Część oddzielona od całości traciła swoje znaczenie. W tym okresie rozwojowym dziecko przechodzi do formy ekspresji ściśle związanej z naturą. Jest to jednak dalekie do prezentacji wizualnej. Zyskuje ono wrażliwość na szczegóły a traci wrażliwość na ruch. Postać ludzka przedstawiona przez 9 – 12-latków jest sztywna. Każda część ciała ma jednak swoje znaczenie, które zachowuje nawet po odłączeniu od całości. Większość dzieci 9 – letnich rysuje człowieka w przesadnej wielkości. Jest to jednak czas, kiedy wyolbrzymienie takie zupełnie zanika. Wrażliwość na szczegóły i zainteresowanie się nimi prowadzi do tego, że dziecko jedną rękę rysuje inaczej niż drugą. Dbałość o szczegóły niejednokrotnie zniekształca całą pracę. Dziecko charakteryzuje swoje otoczenie, jego rysunki są jednak sztywne, mniej swobodne .Dzieci samodzielnie korygują rysunki rentgenowskie i „zaginane” jako niezgodne z rzeczywistością.
Na swoich pracach przedstawiają między innymi zwierzęta (często konie) i samochody.
Dziecko w tym stadium rozwojowym od sztywnego związku barwa – przedmiot przechodzi do charakteryzowania barwy. Różnicowanie barw nie jest jeszcze prawdziwą percepcją wzrokową, ponieważ dziecko nie przedstawia zmieniających się wyrażeń barwnych w świetle i w cieniu. Nie odzwierciedla też wpływu warunków zewnętrznych na barwę. Dziecko odróżnia błękit nieba od błękitu jeziora czy zieleń drzewa od zieleni trawy. Cieszy się w tym okresie barwami i wyczuwa ich różnice i podobieństwa. Zaczyna też odkrywać płaszczyznę. Przechodzi do niej przez rysowanie na swoich pracach kilku linii podstawy i wypełnionej między nimi przestrzeni. Dziecko nie rysuje nieba jako linii biegnącej wzdłuż górnego brzegu kartki. Niebo wypełnia kartkę aż do linii, która byłą linią podstawy i nabiera znaczenia linii horyzontu, – choć nie zdaje sobie sprawy z tego, czym on jest. Uświadamia sobie zjawisko przesłaniania przedmiotów. Rysuje np. drzewo za samochodem . Najważniejszym zadaniem wychowania plastycznego dzieci 9 – 12 letnich jest uwrażliwienie ich na to, co w otoczeniu jest naturalne i autentyczne a co nienaturalne i nieautentyczne. Dzieciom należy ukazać metody i sposoby odkrywania piękna naturalnego zwłaszcza wśród materiałów, które znajdują się w jego otoczeniu: skały, muszelki, mchy, kora itp. Jak również szukać tego piękna w skrawkach materiałów, tektury itd. Nacisk jednak należy położyć na autentyczność piękna odnajdywanego w przyrodzie. Jest to skłonność charakterystyczna dla tego wieku.
W pracach twórczych dzieci w tym stadium rozwoju dostrzegamy zdobienia. Rodzi świadomość wzorów i ozdób np. dziewczęta przyozdabiają sukienki na swoich pracach.
Stadium pseudonaturalistyczne- wiek rozumowania:
W tym stadium rozwojowym dziecko kończy okres spontanicznej aktywności i rozpoczyna okres rozumowania. Jest to czas dojrzewania i dorastania. Procesy poznawcze: pamięć, wyobraźnia, myślenie osiągają pełną dojrzałość rozwojową. Rozwija się obserwacja intelektualna, pamięć mechaniczna i logiczna oraz wyobraźnia odtwórcza i twórcza. Dziecko potrafi krytycznie ocenić własne „ja”, a także całe otoczenie. Jest to okres trudny, w którym niełatwo wyjść naprzeciw jego potrzebom i wymaganiom. Dzieci w tym przedziale wiekowym wykazują zainteresowania rysunkiem postaci ludzkiej. Bardzo często cechy płci na tych rysunkach są wyraźnie przesadzone. Rysunki swe dzieci często ukrywają przed dorosłym, ponieważ ich przedstawieniu towarzyszy poczucie winy i wstydu. Dziecko zmienia barwę w zależności od obecności światła i cienia, uwzględnia zmiany w odległości, zaznacza zmiany w materiale ubrań wynikające z ruchu. Pojawia się wyraźniejsza świadomość szczegółów, dążenie do uwzględniania ubrania, stylu uczesania, rysów twarzy. Autor odzwierciedla w rysunkach swoją osobowość. Dzieci zdają sobie sprawę z tego, że przestrzeń jest trójwymiarowa. W swoich pracach odnajdują głębię. W klasie I gimnazjum rozpoczyna się nauczanie o perspektywie. Nastolatki same lubią wybierać dla siebie ubrania i ozdoby. Mają one, bowiem własne intuicyjne poczucie koloru i formy. Reakcje emocjonalne na barwę są bardzo zindywidualizowane. Dziecko nie będące wzrokowcem może je stosować w sposób przeciwstawny naturze. Zeszyty dzieci są pełne interesujących i zawiłych kompozycji ( zwłaszcza ostatnie strony). Młodzi ludzie w okresie dojrzewania kolekcjonują różne przedmioty – od kamyków począwszy aż po pokryte rdzą części złomu.
Okres decyzji – sztuka w okresie dojrzewania:
Plastyka dla uczniów szkoły średniej jest produktem świadomego wysiłku i aktywnością w której może uczestniczyć lub nie. 16 latek będzie rysował tak samo jak przez ubiegłe 2,3 lata chyba, że uczestniczył w zajęciach rozwijających zdolności artystyczne. Jest to czas, kiedy pojawia się zamierzone uczenie się rysowania, malowania. Dla niektórych uczniów plastyka jest nadal zabawą, dla innych staje się podstawowym celem działania, a inni spychają zajęcia plastyczne na ostatni plan. Uczeń szkoły średniej interesuje się już wieloma problemami społecznymi i często ma to odbicie w jego twórczości. Tematyka zajęć plastycznych jest bardzo różnorodna. Opiera się na pamięci i myśleniu twórczym – wyobraźni . Prace często są oparte na bezpośrednim modelu. Młodzież używa kształtów i proporcji w sposób realistyczny. Podejmuje świadome próby deformacji i interpretacji. W pracach plastycznych widoczny jest powrót do kompozycji wielowarstwowych i wieloelementowych, o kolorach lokalnych i abstrakcyjnych.
W okresie przedszkolnym dzieci nie uwzględniają stawów w kończynach. Za pomocą kreski, kropki lub koła przedstawiony jest nos i oczy. Dziecko nie przedstawia wielkości naturalnych, gdyż kieruje się emocjonalnym oddziaływaniem poszczególnych części ciało, niektórych elementów garderoby. Z tej racji bardzo często głowa, dłonie, zabawki dominują swoją wielkością. Dzięki takiemu ujęciu postać ludzka ma wyjątkowy, ekspresyjny charakter.
Postać ludzka przedstawiana przez sześciolatków posiada już proporcje zbliżone do naturalnych, lecz ręce i dłonie wciąż jeszcze posiadają wielkości względne, uwarunkowane emocjonalną postawą autora. Między piątym a szóstym rokiem życia dzieci zaczynają przedstawiać postać ludzką w ruchu poprzez układ kończyn (ręce wyciągnięte do przodu, rozstawienie nóg). Między 6 a 7 rokiem życia można zaobserwować zgięcie korpusu ciała.
Do końca wieku przedszkolnego na ogół wszystkie dzieci pozostają jeszcze w okresie formowania się schematu rysunkowego. Typowa dla ekspresji dziecka w tym wieku jest geometryzacja i uproszczenie struktur rysunkowych. Pod wpływem wzrastającej wiedzy o świecie, różnych doświadczeń i przeżyć wytwory plastyczne stają się dojrzalsze, obejmują większy zakres treści i wzbogacają się pod względem formy. Oprócz cech podstawowych przedmiotu, dziecko stara się uwydatnić jego cechy charakterystyczne. Dziecko zaczyna zwracać uwagę na twarz człowieka, na jej wyraz. Wśród drzew można rozpoznać już drzewa iglaste i liściaste. Tematyka prac plastycznych dzieci 6-7-letnich znacznie się poszerza.
Twórczość plastyczna dziecka odznacza się swoistą, bardzo bogatą kolorystyką. Odtwarzając pojedyncze przedmioty, dzieci często przedstawiają poszczególne ich części w różnych kolorach. Swoista kolorystyka i forma stanowią środek ekspresji plastycznej w twórczości dziecka.
Dziecko w grupach starszych z reguły dąży do odtwarzania bardziej złożonej akcji, której bohaterami są ludzie, zwierzęta, postacie baśniowe itp. Stały wzrost doświadczenia i umiejętności artystycznych wpływa na wzbogacenie się kompozycji scen, jakie dziecko tworzy. Najwcześniejszą zasadą kompozycji jest dla dziecka układ w szeregu, zwany układem fryzowym, polegającym na umieszczeniu poszczególnych elementów na jednym poziomie. Często rysuje ono dwie lub trzy takie fryzy, jeden nad drugim. Kompozycja oparta na zasadzie fryzy ulega stopniowemu wzbogaceniu. Dziecko sześcioletnie ujmuje je w ramach dwóch linii: nieba i ziemi.
Swoistym sposobem przedstawienia przedmiotów w przestrzeni jest spotykane w wytworach dziecka ujęcie "z lotu ptaka". Znane jest również w twórczości dziecka tzw. zjawisko przeźroczystości - to o w rzeczywistości jest niewidoczne, przedstawia jako widoczne.
Około dziesiątego roku życia pojawia się zjawisko kryzysu w twórczości plastycznej dziecka. Przejawia się ono spadkiem aktywności twórczej, zanikiem zainteresowań plastycznych.
ZAKOŃCZENIE
Twórczość plastyczna dzieci jest przedmiotem zainteresowania badaczy wielu dyscyplin naukowych między innymi pedagogiki, socjologii etyki. Jest ona niewyczerpalnym źródłem wiedzy o życiu psychicznym dziecka a także specyficzną drogą kształcenia i wychowania.
Bibliografia:
1. S. Szuman: Sztuka dziecka. Psychologia twórczości rysunkowej. Książnica Atlas. Warszawa 1927
2. V. Lowenfeld, L. Brittain: Twórczość a rozwój umysłowy dzieci i młodzieży.
3. R. Arnhem: Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka. WAF. Warszawa 1973
annwlo2