Pedagogika jako nauka i wychowanie.pdf

PEDAGOGIKA

JAKO NAUKA I WYCHOWANIE

Pedagogika jest nauką o wychowaniu, która formuje teoretyczne i metodyczne podstawy

planowej działalności wychowawczej. Początkowo zakres pedagogiki ograniczał się do problemów

związanych przygotowaniem młodej generacji do dojrzałego Ŝycia. Była ona pojmowana jako proces

planowego oddziaływania dorosłego pokolenia na dzieci i młodzieŜ. Głównymi instytucjami które

oddziaływały na młode pokolenie były : rodzina i szkoła, a za podstawowy tren uwaŜano wychowanie w

szkole. Obecnie pedagogika obejmuje swym zakresem wszystkie fazy Ŝycia człowieka. Przede wszystkim

tworzy podstawy działalności wychowawczej mającej na celu wyposaŜenie społeczeństwa w wiedzę

ogólną, a takŜe w system wartości i przekonań niezbędnych do jego funkcjonowania.

Pedagogika formułuje teorię celów wychowania, uwarunkowanych politycznie i klasowo.

Dobrym przykładem jest pedagogika socjalistyczna, która oparta na przesłankach materializmu

dialektycznego formułuje podstawy działalności wychowawczej mające na celu przygotować jednostkę

do Ŝycia w społeczeństwie socjalistycznym. Przyspieszony rozwój społ. – kult. i ekonomiczny

wpłynął na rozszerzenie zakresu praktycznych zastosowań pedagogiki. Jej osiągnięcia stwarzają

podstawę funkcjonowania róŜnorodnych instytucji rozwijających działalność wychowawczą poza szkołą

np.: ( organizacje młodzieŜowe ).

Oprócz tradycyjnych zadań pedagogika współczesna formułuje zasady rozwoju i aktywności

człowieka w całym procesie ontogenezy. Zasady te mają szczególne znaczenie dla praktyki

wychowawczej w związku z przyspieszonym rozwojem nauki, techniki i kultury. To rodzi konieczność

ustawicznego poszerzania oraz modernizacji wiedzy i kwalifikacji w ciągu całego Ŝycia ( kształcenie

ustawiczne ). W związku z tym wysuwają się nowe problemy badawcze, jak : rozwijanie trwałych

zainteresowań, motywacji do ciągłego kształcenia się, samokształcenia, samowychowania. To

przyczyniło się do znacznego wzrostu rozwoju społecznego i zapotrzebowania społeczeństwa na

róŜnorodność zdobywanej wiedzy.

MoŜna zauwaŜyć to po roku 1994 , gdzie zaczęły powstawać na polskich uczelniach nowe kierunki i

profile.

Termin nauka jest pojęciem wieloznacznym, mieszczą się w nim róŜne treści i desygnaty. Jest

dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania otaczającej nas

rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. W takim ujęciu nauka jest procesem społecznym, w wyniku,

którego powstają naukowe konstrukcje, czyli twierdzenia, hipotezy, teorie.

Według J. Bocheńskiego pojęcie nauki ma dwa ściśle ze sobą związane lecz róŜne znaczenia.

Termin ten posiada znaczenie subiektywne i obiektywne. Nauka rozumiana subiektywnie jest wiedzą

usystematyzowaną, czyli, pewną własnością ludzkiego indywidualnego podmiotu. Nauka rozumiana

obiektywnie, jest tworem społecznym, który istnieje w myśleniu ludzi tak, Ŝe Ŝaden z nich nie zna

wszystkich naleŜących do niej twierdzeń, przyjmując przy tym, iŜ nauka ta jest takŜe układem zdań

obiektywnych.

Pojęcie nauki rozwaŜa takŜe T. Kotarbiński. Według niego nauka, w znaczeniu funkcjonalnym,

jest traktowana jako pewien kompleks czynności badawczych i pomocniczych, natomiast w znaczeniu

statycznym rozumiana jest jako pewien kompleks prawd poznawczych. S. Nowak twierdzi, iŜ na

poszczególne nauki moŜna patrzeć jako na pewne systemy ludzkiej działalności, które zmierzają do

realizacji i pewnych celów lub jako wytwory tej działalności. Celem czynności składających się na jakąś

naukę jest : rozwijanie, rozszerzanie, pogłębianie wiedzy o tej dziedzinie, zjawisk czy procesów jakie

znajdują się w polu zainteresowania danej nauki. Według autora, wiedza jest pewnym zespołem

przeświadczeń i sądów o tym, jak jest, jak się rzeczy mają i dlaczego właśnie tak się mają. Zdaniem J.

Bocheńskiego wiedza jest rezultatem pewnego procesu psychicznego, jest tym czymś, co moŜna odnaleźć

w duszy. Proces ten nazywamy poznawaniem. Celem poznawania jest właśnie wiedza. Według K.

Poppera kryterium falsyfikalności jest tym kryterium, które oddziela wiedzę naukową od nienaukowej.

Autor twierdzi, iŜ teoria sformułowana ta, Ŝe nie moŜna podać Ŝadnych faktów obalających, jest

nienaukową. Ostatecznym celem naukowego poznania, zdaniem Bocheńskiego, jest osiągnięcie przez

naukę prawdziwych wypowiedzi.

Jan Such uwaŜa, iŜ formułowanie i sprawdzanie twierdzeń o maksymalnej zawartości informacji,

jest takim poznaniem, które prowadzi do wyŜszych form funkcjonowania wiedzy, jakimi są prawa i

prawidłowości nauki. Autor opisując wiedzę naukową, charakteryzuje ją poprzez cele, jakie realizuje

nauka, i do których zmierza uczony. Jan Such dzieli owe cele naukowe na zewnętrzne i wewnętrzne. Cele

wewnętrzne nauki, to te cele, jakie stawia sobie uczony bezpośrednio w swej pracy badawczej. Istotą tych

celów jest : ścisłość, ogólność, wysoka informatywna zawartość, pewność, a takŜe prostota.

Cele wewnętrzne nauki są celami ostatecznymi, są one funkcjonalnie związane z jej celami

zewnętrznymi, a więc z celami obiektywnymi, jakie realizuje nauka w swym rozwoju. Cele zewnętrzne

nauki wynikają z funkcji jakie pełni nauka w społeczeństwie, gdy jest stosowana do realizacji pewnych

zadań teoretycznych lub praktycznych. Jednym z celów zewnętrznych jest cel praktyczny umoŜliwiający

człowiekowi skuteczne działanie. Za pierwszy cel nauki, za jej bezpośrednią funkcję praktyczną, moŜemy

uznać przewidywanie, które umoŜliwia człowiekowi skuteczne działanie, a takŜe słuŜy zaspokajaniu

potrzeb praktycznych jednostki. Człowiek pragnie nie tylko działać, ale takŜe rozumieć świat. W

rozumieniu świata pomocne jest wyjaśnianie, jako drugi zewnętrzny cel nauki. Badacz pragnie rozumieć

świat i skutecznie w nim działać. Dlatego opisując go, wyjaśnia i przewiduje. Im wiedza jest

uŜyteczna, interesująca oraz dokładnie i głęboko opisująca świat, tym lepiej pełni swoje funkcje :

deskryptywną, czyli opisującą, eksploatacyjną, czyli wyjaśniającą, prognostyczną, czyli przewidującą.

Pojęcie nauki występuje takŜe w znaczeniu teoretycznym (treściowym) , wówczas przez naukę

rozumiemy kompletny system uzasadnionych twierdzeń i hipotez oddających wiernie obraz danego

obszaru rzeczywistości przyrodniczej, społecznej, technicznej, o sposobach jej poznawania i uŜytecznego

przekształcania. Niewątpliwie wszystkie definicje terminu „nauka" zawierają w sobie dwa podstawowe

elementy : procesy i rezultaty poznania naukowego. W procesie poznania naukowego wyodrębniamy,

miedzy innymi, zabiegi instrumentalne oraz dyspozycje psychiczne (postawę intelektualną) .

Do pełniejszego zrozumienia natury nauki przyczyniają się wszelkie próby klasyfikacji.

Klasyfikacja rozumiana jest najczęściej jako podział wielostopniowy. Bardzo trudno jest zbudować jedną

przejrzystą klasyfikację. Dlatego nauki dzieli się najczęściej według : przedmiotu badań, metod badań,

rodzajów stawianych problemów, zadań i celów stawianych przez naukę, stopnia ogólności i prostoty.

Kazimierz Sośnicki dzieli nauki na : matematyczno - przyrodnicze, humanistyczne, techniczne.

Natomiast J. Such wyodrębnił : nauki formalne w tym logikę, matematykę, oraz nauki empiryczne, do

których zaliczył nauki przyrodnicze, fizyczne, biologiczne, społeczne (humanistyczne). Na podstawie

tych klasyfikacji moŜemy wyróŜnić cztery główne działy nauk : nauki formalne, nauki fizyczne, nauki

biologiczne, nauki humanistyczne. Do nauk humanistycznych naleŜą : psychologia, pedagogika,

socjologia, historia, nauki polityczne, prawo, językoznawstwo, filozofia.

Niewątpliwie do nauk humanistycznych i społecznych zaliczana jest pedagogika. Swoistością

pedagogiki jako nauki jest ścisły związek pomiędzy teorią a praktyką. Teoria bowiem pozwala

rozwiązywać problemy dostarczane przez praktykę, ale skuteczność rozwiązań teoretycznych wykazuje

ostatecznie praktyka. Pedagogika jest nauką o wychowaniu, nauką wszechstronną, jak pisze S. Kunowski,

o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całoŜyciowy rozwój człowieka oraz

wszelkie pozytywne i negatywne wpływy jednych ludzi na drugich, a takŜe wpływy środowiska. Oderwał

ją od filozofii, usystematyzował i oparł na dwóch naukach : etyce filozoficznej oraz psychologii.

Pedagogika współczesna dzieli się na cztery zasadnicze działy : pedagogikę praktyczną lub

empiryczną, zajmującą się obserwacją, badaniem całości doświadczeniowych, pedagogikę opisową lub

eksperymentalną, jako dział uogólniający doświadczenie oraz badający eksperymentalne prawa rządzące

przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych czy kulturowych, pedagogikę

normatywną, która na podstawie filozofii człowieka, bada naturę człowieka, oraz wytwory jego kultury,

pedagogikę teoretyczną, czyli ogólną, obejmującą całość badanego przedmiotu.

Miejsce pedagogiki jest wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych, wypada

w środku pomiędzy nimi. MoŜemy powiedzieć, Ŝe pedagogika naleŜy częściowo do jednych

i drugich, poniewaŜ co do swego charakteru jest nauką humanistyczną z podbudową przyrodniczą. Jest

ona nauką przyrodniczą, przede wszystkim dlatego, Ŝe wychowanie nie jest dziełem samej natury, lecz

kultury społeczeństwa, a takŜe zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu, a nie jak pisze

S. Kunowski, strona przyrodnicza. Nauki pedagogiczne moŜna podzielić ze względu na : nauki badające

fragmenty rzeczywistości wychowawczej : dydaktykę, pedagogikę społeczną, pedagogikę specjalną,

nauki badające podmioty wychowania : pedeutologię, pedologię, juwentologię, andragogikę,

gereontologię, nauki badające instytucje : pedagogikę przedszkolną, domy dziecka, pogotowia

opiekuńcze, pedagogikę wojska, pedagogikę sportu, nauki badające pewne zjawiska wychowawcze,

nauki badające całość wychowania, teorię pedagogiczną, historię wychowania, pedagogikę porównawczą.

Nauki, które badają pedagogikę jako naukę: historia pedagogiki (jako wiedza

o wychowaniu), pedagogika ogólna (pojęcia), metodologia pedagogiki.

Wśród nauk niepedagogicznych badających równieŜ wychowanie moŜemy wyróŜnić : nauki filozoficzne

o wychowaniu : antropologia wychowania, aksjologia, etyka wychowania, nauki psychologiczne o

wychowaniu : psychologia rozwojowa, psychologia wychowawcza, psychologia indywidualności,

psychoanaliza, nauki socjologiczne : socjologia wychowania, socjologia społeczna, nauki techniczne o

wychowaniu, technologia kształcenia, ergometria wychowania, nauki biologiczno-medyczne : genetyka

pedagogiczna, higiena szkolna, neurofizjologia, psychiatria, Rozwój pedagogiki jako dyscypliny

naukowej jest zaleŜny od rozwoju nauk współdziałających z pedagogiką. Pedagogika nie tylko korzysta z

usług innych nauk ale równieŜ słuŜy im wiedzą o człowieku.

Bardzo waŜną rolę w wychowaniu a takŜe nauce odgrywa środowisko wychowawcze tj. rodzina.

Rodzina jest jednym z najwaŜniejszych i najbliŜszych kręgów środowiskowych kaŜdej jednostki.

Środowisko rodzinne jest przede wszystkim złoŜoną całością, stanowiącą układ róŜnorodnych osobiście

dostępnych jednostce warunków środowiska domowego dzieci, rodziców i ewentualnie pozostałych

członków rodziny, które wynikają bezpośrednio lub pośrednio ze struktury rodziny, a zwłaszcza z jej

funkcjonowania.

Specyficzną cechą środowiska rodzinnego jest to, Ŝe jego funkcje stanowią ograniczoną całość,

złoŜoną i jednolitą, których nie moŜna w Ŝyciu codziennym spełniać oddzielnie. Dlatego teŜ jakiekolwiek

zaburzenie utrudniające realizację którejś z podstawowych funkcji powoduje krótszą lub dłuŜszą

niezdolność. NaleŜy jednak rozróŜnić pojęcie funkcji i zadań. Funkcje rodziny są to skutki wywoływane

przez działanie i zachowanie się członków rodziny, zawierające się w samej rodzinie lub po za nią, bez

względu na to czy były one zamierzone lub poŜądane. Przez zadania rozumie się natomiast ogólne

czynności, które mają wywołać poŜądane skutki, zalecane przez zbiorowości szersze czy teŜ podjęte

świadomie przez samą grupę. Rodzinie jako grupie społecznej, przypisuje się spełnianie róŜnorodnych

funkcji. Najpełniejszy ich wykaz podaje M. Ziemska, kiedy mówi, iŜ są to funkcje : prokreatywne,

usługowo-opieuńcze, socjologiczne i psychologiczne. Zaś według S. Kawuli funkcja prokreatywna,

ekonomiczna, kulturalna, emocjonalna i socjalizacyjno-wychowawcza, to zasadniczy wskaźnik jakości

Ŝycia naszego społeczeństwa jako całości stylu Ŝycia.

Podobnie o funkcjach rodziny pisze R. Woźniak. Autor uwaŜa, Ŝe funkcje rodziny decydują o jej

społecznym znaczeniu i obejmują podstawowe dziedziny Ŝycia, mówi między innymi o funkcji

prokreacyjnej połączonej z przekazywaniem nowym członkom rodziny cech biologicznych,

przygotowaniem dzieci do wejścia w Ŝycie społeczne, prowadzenie gospodarstwa domowego,

sprawowanie pieczy nad Ŝyciem członka rodziny. Według Woźniaka rodzina spełnia dwa doniosłe

zadania : prokreacji (rozrodczości) i socjalizacji.

Wyczerpującą klasyfikację funkcji rodziny przedstawił Zbigniew Tyszka. Wymienia on miedzy

innymi : materialno-ekonomiczną funkcję przejawiającą się w zaspokajaniu materialnych potrzeb

rodziny, opiekuńczo-zabezpieczającą funkcję rodziny, polegającą na materialnym i fizycznym

zapewnieniu członkom rodziny niezbędnych do Ŝycia środków.

Zaspokojeniem emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałŜonków, według Tyszki, zajmuje się

funkcja prokreacyjna. Socjalizacja nazywa się wychowaniem wewnątrz rodzinnym, które rodzina

realizuje jako grupa. Natomiast seksualna funkcja rodziny jest społecznie powszechnie akceptowaną

formą współŜycia płciowego. Jak podkreśla Z. Tyszka, dom rodzinny jest między innymi miejscem

wypoczynku i nawiązania niezbędnych dla człowieka kontaktów towarzyskich dlatego bardzo waŜna jest

kulturalna funkcja rodziny, polegająca na zapoznaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa.

Ponadto, autor wyodrębnia emocjonalno-ekspresyjną funkcję rodziny, która realizowana jest wśród

małŜonków i par zakochanych będących

w pierwszym stadium Ŝycia małŜeńsko-rodzinnego. Dzięki pełnieniu tych funkcji rodzina wprowadza

dziecko w Ŝycie społeczne i świat kultury, zaspokaja potrzeby emocjonalne, przygotowuje do pełnienia

rozmaitych ról społecznych, kształtuje wewnętrzną osobowość. Natomiast z punktu widzenia polityki

społecznej i socjalnej akcentuje się zwłaszcza funkcje przystosowawcze i ochronne rodziny.

Na ogół przyjmuje się, Ŝe rodzina pełni cztery podstawowe funkcje, tj. funkcję biologiczno-

opiekuńczą, kulturalno-towarzyską, ekonomiczną i wychowawczą. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe kaŜda

rodzina pełni te funkcje na róŜnym poziomie i w róŜnym zakresie.

Rola małŜonków nie kończy się z chwilą narodzenia dziecka. Opiekowanie się dzieckiem, tj.

zapewnienie mu właściwych warunków rozwoju fizycznego, między innymi dostarczenie naleŜytego

poŜywienia, odpowiedniego ubrania, zapewnienie warunków snu i odpoczynku, naleŜy do głównych

obowiązków obojga rodziców. Jak dotąd inne formy Ŝycia społecznego nie przejmują powszechnie od

rodziny funkcji biologiczno-opiekuńczej. Rodzina jest równieŜ miejscem Ŝycia kulturalnego i

towarzyskiego. Organizacja wypoczynku, zabawy, rozrywki, naleŜy do zasadniczych treści Ŝycia

rodzinnego.

Rodzina jest równieŜ instytucją, która wychowuje dzieci, i w której wychowują się takŜe

wzajemnie pozostali członkowie rodziny. Wychowanie w najszerszym rozumieniu tego słowa jest

procesem wdraŜania młodych pokoleń do Ŝycia w społeczeństwie. Działalność wychowawcza rodziny

zapoczątkowuje ten proces, który w dalszym ciągu jest przejmowany przez szkołę i inne instytucje

wychowawcze, wzmacniany przez wpływy środowiska (dalszego i bliŜszego), oraz przez aktywność

własną jednostki. Wychowanie w rodzinie jak podkreśla S. Kawula moŜe mieć charakter celowy,

planowy i świadomy ze strony rodziców (refleksyjny), podobnie jak

w instytucjach wychowania bezpośredniego (np. w szkole) oraz moŜe odbywać się w sposób przygodny i

samorzutny czyli bezrefleksyjny.

Dla ogólnego funkcjonowania rodziny, a zwłaszcza dla jej działalności wychowawczej,

zasadniczą podstawę stanowi Ŝycie emocjonalne. Funkcja emocjonalna rodziny, przenika całokształt

sytuacji i stosunków zachodzących w rodzinie i przez to nadaje swoistej dynamiki wszystkim funkcjom

spełniającym przez rodzinę, w tym równieŜ funkcjom wychowawczym. Jak podkreśla S. Kawula, więzi

uczuciowe w rodzinie mają bardzo duŜe znaczenie dla prawidłowego rozwoju i wychowania dzieci.

Więzi tej nie moŜna niczym zastąpić, co moŜna zaobserwować szczególnie u dzieci pozbawionych opieki

rodzicielskiej.

Bez wątpienia ze spełnieniem wszystkich funkcji rodziny wiąŜą się zazwyczaj pewne skutki

wychowawcze, a czasem nawet jedna z nich moŜe zdeterminować całość wpływów wychowawczych

rodziny, np. funkcja ekonomiczna w rodzinie chłopskiej. Zatem jakość

i poziom wypełniających przez rodzinę wszystkich funkcji decyduje o efektach wychowania

w rodzinie. Zakłócenie choćby jednej z wymienionych funkcji (np. opiekuńczej) moŜe spowodować

słabszą wydolność wychowawczą rodziny.

Współcześnie rodzina występuje w zróŜnicowanych formach w zaleŜności od swej struktury.

Strukturę rodziny, zdaniem Z. BłaŜejewskiego, określa skład osobowy członków rodziny, choć jest

szersze ujęcie tego terminu. Zbigniew Tyszka mówiąc o strukturze, poza liczbą i jakością członków

rodziny, uwzględnia takie elementy jak układ ich pozycji i ról społecznych, siłę więzi łączących

członków rodziny, podział czynności, oraz strukturę wewnątrz rodzinną, władzy i autorytet, a takŜe

rozkład miłości i względów w rodzinie. Dla F. Adamskiego struktura rodziny to stałe ramy, nie zawsze

sformalizowane, wewnątrz których przebiega Ŝycie

i zachowanie małŜeńsko-rodzinne. Ze względu na kompletność i niekompletność struktury Kawula

wyróŜnia strukturę pełną, czyli rodzinę dwupokoleniową i trójpokoleniową, do których zalicza : rodzinę

naturalną, w której dzieci mają swoich naturalnych rodziców, rodzinę zrekonstruowaną, czyli utworzoną

z powtórnego związku małŜeńskiego, rodzinę przysposobioną - małŜeństwo adoptuje na stałe dziecko,

oraz rodzinę kontraktową, podejmującą czasowo pieczę nad dzieckiem. Natomiast przez pojęcie rodziny

niepełnej, autor rozumie taką rodzinę, w której rodzic opiekuje się dziećmi swoimi lub współmałŜonka,

zamieszkującymi wspólnie z nimi. Rodzina moŜe stać się niepełna z powodu śmierci współmałŜonka,

rozwodu, urodzenia dziecka pozamałŜeńskiego, nieformalnego rozejścia się małŜonków. W ramach

rodziny niepełnej Kawula wyróŜnia : rodzinę sierocą (brak rodziców na skutek ich śmierci), rodzinę

rozbitą, która charakteryzuje się brakiem jednego z małŜonków na skutek rozwodu, rodzinę półsierocą -

brak jednego z małŜonków na skutek śmierci, oraz rodzinę samotnych osób. Z kolei typowa rodzina

niepełna, w ujęciu BłaŜejewskiego, to taka w której opiekę wychowawczą nad dzieckiem pełni tylko

matka. W przypadku braku jednego z rodziców harmonijny rozwój osobowości dziecka moŜe zostać

zahamowany, a sytuacja taka jest szczególnie szkodliwa w procesie wychowania chłopców.

Na układ stosunków międzyosobowych, więź emocjonalną w rodzinie proces socjalizacji dziecka,

wpływa w pewnej mierze wielkość rodziny. Zgodnie z opinią większości autorów, rodzina wielodzietna

jest niekorzystnym środowiskiem wychowawczym. D.M. Stott stwierdził, Ŝe rodziny takie stwarzają

gorsze warunki pełnego rozwoju dziecka. Wynika to zdaniem autora z faktu, Ŝe wychowanie duŜej liczby

dzieci nadmiernie eksploatuje fizycznie i psychicznie matkę. Troska o pełne zaspokojenie duŜej liczby

dzieci, powoduje szybkie wyczerpanie sił witalnych kobiety, skutkiem czego w rodzinach

wielodzietnych, dzieci są wychowawczo zaniedbane.

Innego zdania jest M. Przetacznikowa. Podkreśla ona, iŜ dzieci z duŜych rodzin szybciej

przystosowują się do zmiennych warunków Ŝycia i do sytuacji trudnych. Ponadto posiadają lepsze

warunki dla rozwoju samodzielności oraz umiejętności współdziałania i współpracy, poniewaŜ występuje

wyraźny podział funkcji i obowiązków. Jednak z drugiej strony, według autorki, jeśli warunki materialne

rodziny posiadającej liczne potomstwo są niekorzystne,

a rodzice przeciąŜeni obowiązkami i pracą, wówczas sytuacja taka moŜe stać się podłoŜem

zaniedbywania dzieci, oraz niezaspokajania wszystkich ich potrzeb. Nie ulega wątpliwości, Ŝe

na harmonijny rozwój dziecka, jego pozycję, wpływa typ rodziny. F. Adamski, ze względu na źródło

utrzymania, charakter środowiska zamieszkania i dominujący styl Ŝycia rodzinnego, wyróŜnił między

innymi : rodzinę małŜeńską - inaczej nazywaną nuklearną, składającą się

z męŜa, Ŝony oraz ich dzieci; rodzinę poligamiczną, składającą się z kilku związków małŜeńskich.

Ponadto rozróŜnia rodzinę poszerzoną - wielopokoleniową, nazywaną duŜą zmodyfikowaną rodzinę

poszerzoną, stanowiącą jakby związek wielu rodzin nuklearnych.

Z kolei, ze względu na charakter źródła utrzymania i środowisko zamieszkania, autor wyodrębnił typ

rodziny chłopskiej, dla której gospodarstwo wiejskie stanowi wyłączne źródło utrzymania; rodzinę

robotniczą, dla której źródło utrzymania stanowi dochód z fizycznej pracy członków rodziny; a takŜe

rodzinę inteligencką, którą zdaniem Adamskiego, od rodziny robotniczej róŜni charakter pracy

zawodowej (praca umysłowa).

O typach rodzin pisze takŜe S. Kawula. Wyodrębnia on między innymi rodzinę małą (nuklearną),

za podstawę której przyjmuje instytucję małŜeństwa i wynikający z niego stosunek najbliŜszego

pokrewieństwa lub adopcji. W odróŜnieniu od kręgu rodzinnego (rodziny duŜej), rodzina mała obejmuje

tylko osoby powiązane najbliŜszym pokrewieństwem (dzieci, rodzice, dziadkowie), zamieszkujące razem

i prowadzące z reguły wspólne gospodarstwo domowe. Rodzina odgrywa więc niezwykle istotną rolę, w

rozwoju społeczno-emocjonalnym dziecka, który z kolei jest zasadniczym czynnikiem warunkującym

przystosowanie lub nieprzystosowanie się dziecka.

KaŜda rodzina boryka się z problemami dnia codziennego, gdyŜ Ŝycie jest takie, Ŝe dzień w dzień

pojawiają się trudności, które trzeba pokonywać. Są rodziny, które potrafią sprostać tym obowiązkom.

Takie rodziny, które pomyślnie rozwiązują własne problemy, moŜemy nazwać rodzinami

funkcjonalnymi. Są jednak takie, które nie potrafią pomyślnie rozwiązywać swoich sytuacji kryzysowych

i realizować swych funkcji. Rodziny, które nie potrafią wypełniać swych funkcji wystarczająco dobrze,

nazywamy rodzinami dysfunkcjonalnymi.

Zdaniem J. Raczkowskiej, rodziny dysfunkcjonalne to takie, które nie zaspokajają niezbędnych

psychicznych i społecznych potrzeb swoich członków rodziny. Cechą charakterystyczną tych rodzin, jak

podkreśla autorka, jest występowanie niekorzystnych czynników, takich jak faktyczne rozbicie rodziny,

powaŜne konflikty między jej członkami, naduŜywanie alkoholu, popełnianie przestępstw, uprawianie

prostytucji, powaŜne choroby

i zaburzenia psychiczne, złe warunki materialno-bytowe. Ponadto niski poziom wykształcenia

i kultury rodziców łączy się z reguły z niskim statusem społeczno-zawodowym, ekonomicznym. Często

w takich rodzinach występują zaburzenia kontaktów emocjonalnych, więzi między rodzicami i dziećmi są

zazwyczaj powaŜnie osłabione, dzieci boleśnie odczuwają wyobcowanie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: