11- Uprzedzenia, sterotypy, dyskryminacja.doc

Uprzedzenia, Stereotypy, Dyskryminacja – rozdział 11

Globalne uprzedzenia:

·         UPRZEDZENIE – uogólniona postawa wobec członków danej grupy; postawy wobec członków konkretnej grupy, nasze uczucia wobec nich

·         obecnie nastroje są bardziej tolerancyjne niż kiedyś – ludzie rzadziej ujawniają swoje uprzedzenia szczególnie w obecności nieznajomych, nietolerancja znajduje jednak bardziej subtelny wyraz kryjąc się za zasłoną argumentów, których można bronić na gruncie wolnym od uprzedzeń

·         STEREOTYPY – uogólnione przekonania na temat członków grup społecznych (słowa tego po raz pierwszy użył Walter Lippmann); mogą być pozytywne lub negatywne; czasami ludzie mają pozytywne stereotypy wobec grup do których są uprzedzeni (np. ktoś kto nie lubi Azjatów może ich uważać za inteligentnych)

·         DYSKRYMINACJA – zachowania skierowane przeciwko innym ludziom, wynikające z ich przynależności grupowej (np. w jednym eksperymencie katolicy z Irlandii Północnej wypełniali więcej kwestionariuszy gdy sądzili, że badacz jest katolikiem; protestanci wypełniali więcej kwestionariuszy gdy sądzili, ze badacz też jest protestantem)

·         Ludzie chętniej przypisują zachowania dyskryminacyjne członkom silniejszych grup (np. biali mężczyźni) i są bardziej wrażliwi na dyskryminację w stosunku do własnej grupy

·         Molestowanie seksualne:

-                molestowanie quid pro qup (sprawca próbuje wymienić pewną wartość np. awans za względy seksualne)

-                molestowanie stwarzające wrogie środowisko (sprawca stwarza w miejscu pracy warunki które są seksualnie uwłaczające, wrogie lub zagrażające)

-                szczególną skłonność do molestowania kobiet mają mężczyźni którzy uważają się za „supermęskich” oraz dostrzegają silny związek między władzą a seksem

-                jednak to czy takie osoby staną się sprawcami molestowania zależy od sytuacji ( w jednym z badań mężczyźni skłonni do molestowania częściej dotykali w erotyczny sposób współpracownice eksperymentatora ale tylko gdy wcześniej obserwowali innego mężczyznę, który zachowywał się w stosunku do niej w podobny sposób)

·         stereotypy, dyskryminacja i uprzedzenia często łączą się ze sobą tworząc takie zespoły jak np. seksizm, rasizm itp.

·         Koszty uprzedzeń, stereotypów i dyskryminacji:

-          biali mężczyźni kupują samochody korzystniej niż białe i czarne kobiety oraz czarni mężczyźni, otrzymują wyższe wynagrodzenie za tą samą pracę, łatwiej im kupić domu itd.

-          ZAGROŻENIE STEREOTYPEM – obawa danej osoby, że może potwierdzić negatywny stereotyp na temat swojej grupy (Steele i Aronson – to zagrożenie utrudnia ludziom wykorzystanie własnego potencjału np. czarni studenci uzyskiwali wyniki poniżej swojego potencjału gdy badacz zwracał ich uwagę na różnice rasowe i nabierali oni przekonania, że wynik egzaminu potwierdzi stereotyp, że Murzyni są głupsi)

-          Członkowie grup, który dotyczy stereotyp mogą przestać utożsamiać się z dziedziną w której społeczeństwo oczekuje od nich porażki (DEZIDENTYFIKACJA – zmniejszenia znaczenia danej dziedziny)

-          Dla członków grup podlegających negatywnemu stereotypowi informacje zwrotne są bardziej wieloznaczne i mniej użyteczne (nie są pewni dlaczego inni zachowują się wobec nich tak a nie inaczej)

·         Cele uprzedzeń, stereotypów i dyskryminacji:

-          Osiąganie materialnych korzyści dla własnej grupy (A)

-          Zyskiwanie aprobaty społecznej (B)

-          Umacnianie tożsamości osobistej i społecznej (C)

-          Oszczędność poznawcza (D)

Osiąganie materialnych korzyści dla własnej grupy (A):

·         METODA MINIMALNEJ SYTUCACJI GRUPWEJ – procedura eksperymentalna w której tworzy się tymczasowe, arbitralnie dobrane, sztuczne grupy aby badać podstawy uprzedzeń, dyskryminacji i stereotypów (Tajfel i współpracownicy – stworzył grupy nietrwałe i sztuczne a członkowie grup nie kontaktowali się ze sobą ale nawet wtedy przyznawali więcej pieniędzy członkom swojej grupy niż obcym)

·         Korzenie faworyzacji własnej grupy mogą sięgać naszej ewolucyjnej przeszłości

·         TEORIA RZECZYWISTEGO KONFLIKTU MIĘDZYGRUPOWEGO – koncepcja zgodnie z którą konflikty międzygrupowe a także negatywne stereotypy i uprzedzenia wynikają z rzeczywistej rywalizacji o pożądane zasoby (takie konflikty solidaryzują członków grupy ze sobą i wzmagają ich niechęć do grup obcych)

·         Ludzie mogą wykorzystywać uprzedzenia i stereotypy aby uzasadnić społeczne i materialne nierówności (chcą wierzyć, że zasłużyli na swój ekonomiczny sukces)

·         ORIENTACJA NA DOMINACJĘ SPOŁECZNĄ – w jakim stopniu dana osoba pragnie aby jej grupa przewyższał inne grupy i dominowała nad nim (jedn. o silnej takiej orientacji preferują systemy społ. w których hierarchia grup odzwierciedla ich wartość i szczególnie często spostrzegają grupy o niższym statusie przez pryzmat stereotypów i uprzedzeń)

·         Felicja Pratto – pomiar orientacji na dominację społ. w Kanadzie, na Tajwanie w Chinach i Izraelu – wszędzie u osób o silnej orientacji na dominację społ. był wyższy poziom seksizmu i silniejsze uprzedzenia, tylko w Chinach nie zaobserwowano związku pomiędzy orientacją na dominację społeczną a uprzedzeniami prawdopodobnie dlatego, że grupy żyją daleko od siebie i nie stanowią dla siebie zagrożenia)

·         Hovland i Sears – w czasie kryzysu gospodarczego biali mieszkańcy Południa zlinczowali więcej czarnoskórych obywateli (presja ekonomiczna jest związana z wrogością wobec innych grup)

·         Muzafer Sherif – podzielił 20 bardzo inteligentnych i podobnych do siebie chłopców na dwie grupy i wysłał ich na obóz w Robbers Cave. Na obozie zorganizowano turniej z nagrodami dla zwycięzców i niczym dla pokonanych – niechęć między grupami narastała w szybkim tempie, uczestnicy oceniali członków własnej grupy pozytywnie a przeciwników negatywnie

·         Ludzie kierują wrogie uczucia przeciwko grupą które uważają w danym momencie za rywali – konkurencja między grupowa jest zjawiskiem powszechnym ale w poszczególnych społ. ofiarami napiętnowania padają inne grupy

·         Spirala rywalizacji – kiedy grupy spostrzegają się nawzajem jako konkurentów w walce o ograniczone zasoby mogą zachowywać się w sposób nasilający lub wywołujący rywalizację, której się obawiają. Samonapędzająca się spirala może gwałtownie narastać prowadząc do trwałej i gwałtownej wrogości międzygrupowej.

·         Samonapędzająca się spirala rywalizacji międzygrupowej (2 formy interakcji osoba-sytuacja)

-          sytuacje rywalizacji kreują konkurujące ze sobą jednostki oraz grupy dowodząc że sytuacje mogą zmieniać ludzi

-          konkurujący, nieufni ludzie stwarzają sytuacje pełne rywalizacji i wrogości czyli ludzie mogą kształtować sytuacje

Zyskiwanie aprobaty społecznej (B):

·         ludziom zależy na akceptacji innych, mogą ją zdobyć poprzez dopasowywanie swoich opinii i zachowań do poglądów innych

·         normy i oczekiwania społeczne skłaniają nas nie tylko do udawania że mamy pewne stereotypy i uprzedzenia, normy społeczne mogą wnikać głęboko w nasze życie – możemy internalizować, uznając je za własne

·         Pettigrew – studenci o szczególnie rasistowskich poglądach uzyskują wysokie wyniki na skali skłonności do konformizmu

·         Osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej kontroli zachowanie, które w swych zachowaniach społecznych kierują się przekonaniami i działaniami innych szczególnie chętnie wyrażają stereotypowe poglądy jeżeli uznają je za społecznie pożądane

·         Dostosowanie się do uprzedzeniowych norm zależy także od spostrzeganej pozycji społecznej – np. osobą, które są na obrzeżach grupy bardziej zależy na udowodnieniu pozostałym ile są warte i tym samym dopasowaniu się do ich norm

·         Pragnienie aprobaty społecznej może skłaniać ludzi zarówno do przyjmowania negatywnych stereotypów (gdy są przekonani o nietolerancji swojego środowiska) jak i do przyjmowania tolerancyjnych poglądów (gdy środowisko jest tolerancyjne)

·         Normy nakazowe mówią nam o tym co powinniśmy robić i czuć a normy opisowe mówią nam o tym co ludzie rzeczywiście robią i czują – moc sprawcza nowych aktów prawnych ograniczyła liczbę jawnych dyskryminacji więc ludzie mogą odnosić wrażenie, że społeczeństwo stało się bardziej tolerancyjne. W skali kraju zmiany norm nakazowych doprowadziły prawdopodobnie do podobnych przeobrażeń w systemie norm opisowych a w rezultacie ludzie nie tylko niechętnie wygłaszają publicznie nietolerancję ale też rzadziej je prywatnie wyznają.

·         Zadziwia fakt, że ludzie religijni są mniej tolerancyjni niż osoby niereligijne. Dlaczego tak jest? Ludzie bywają religijni z różnych powodów:

-          RELIGIJNOŚĆ POSZUKUJĄCA – uznaje się religie a drogę ku zrozumieniu złożonych problemów duchowych i moralnych. Zwykle towarzyszy jej przekonanie, że szybkie proste odpowiedzi są błędne.. Przejawiają niewiele uprzedzeń zarówno na poziomie deklaracji jak i czynów.

-          RELIGIJNOŚĆ WEWNĘTRZNA – ludzie starają się uwewnętrznić naukę danej religii, spostrzegając religijność jako cel sam w sobie. Ludzie Ci wydają się mniej uprzedzeni niż osoby o religijności zewnętrznej oraz nie mniej tolerancyjni niż osoby niereligijne. Badania Daniela Batsona pokazały jednak, że publicznie deklarowane postawy tych osób mogą odbiegać od ich rzeczywistych postaw. Batson twierdzi że ludziom o wewnętrznej religijności bardziej zależy na tym żeby uchodzić na tolerancyjnych niż ważna jest dla nich autentyczna tolerancja.

-          RELIGIJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA – religia jest zaledwie środkiem służącym zdobywaniu innych wartości takich jak przyjaźń, status lub wygoda. Zwykle żywią więcej uprzedzeń niż ludzie niereligijni.

Umacnianie tożsamości osobistej i społecznej (C) – zarządzanie wizerunkiem własnej osoby:

·         motywacją do wielu zachowań społecznych jest chęć posiadania dobrej opinii na własny temat – np. po porażce obwiniamy kogoś innego – szukamy kozła ofiarnego (rolę tą pełnią zwykle łatwo rozpoznawalne grupy, które są już obiektem społecznie akceptowanych uprzedzeń)

·         identyfikujemy się z osobami, które odniosły sukces (świecenie odbitym blaskiem) i odcinamy się od tych, którym się nie powiodło

·         na nasz obraz siebie wpływa nie tylko indywidualna tożsamość ale także TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA – nasze przekonania i uczucia wobec grupy do której należymy.

·         Jeśli uznam, że moja grupa społ. korzystnie wyróżnia się spośród innych (czyli drogą porównań w dół dojdę do wniosku, że jesteśmy od innych lepsi) to mogę zbudować pozytywną tożsamość społeczną co z kolei podniesie moje poczucie własnej wartości

·         Można dyskryminować inną grupę odbierając jej szanse a tym samym dając własnej grupie rzeczywistą przewagę

·         Kiedy ludzie mocno identyfikują się ze swoją grupą mogą wiele zyskać dzięki korzystnej pozycji grupy lub wiele stracić gdy pozycja grupy jest niekorzystna

·         Ludzie którzy silnie utożsamiają się ze swoją grupą szczególnie chętnie dyskryminują innych na jej korzyść

·         Skłonność do posługiwania się negatywnymi uprzedzeniami i dyskryminacją w celu kształtowania własnego wizerunku wiąże się z cechą osobowość zwaną AUTORYTATYZMEM – tendencją do ulegania osobą o większym autorytecie oraz poniżania jednostek o niższym autorytecie

·         Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson i Sanford postawili hipotezę, że korzenie ślepego posłuszeństwa i negatywnych uprzedzeń sięgają rodzin w których rodzice surowo karzą dzieci i je upokarzają nawet za małe przewinienia

·         Autorytaryzm nasila się kiedy doświadczamy frustracji i nieprzyjemnych zdarzeń

·         W sytuacji porażki jesteśmy bardziej skłonni do pogardzania naznaczonymi grupami

·         Ludzie o niskiej samoocenie są zwykle uprzedzeni do innych grup oraz nieustannie faworyzują własną grupę

Oszczędność poznawcza (D):

·         STEREOTYPIZACJA – proces kategoryzowania jednostek jako członków danej grupy oraz wnioskowanie, że charakteryzują się one cechami właściwymi dla tej grupy

·         Stereotypizacja jest oszczędnym poznawczo procesem zbierania informacji o innych. Zakładając, że ludzie przypominają pozostałych członków swojej grupy unikami żmudnego procesu poznawania ich jako jednostek

·         Stereotypy są najbardziej przydatne wtedy gdy okazują się wystarczająco trafne – czyli kiedy opisują rzeczywiste cechy członków danej grupy

·         Jak na ironię stereotypy bardzo trafne byłyby zbyt skomplikowane aby zaoszczędzić nam czasu i wysiłku, W rezultacie stereotypy w rzeczywistości nieco wyolbrzymiają rzeczywistość, zaostrzając różnice między grupami i łagodząc odmienność w ramach grupy

·         Efekt „oni wszyscy wyglądają dla mnie jednakowo” stanowi jedną z form zjawiska spostrzeganej jednorodności obcych grup czyli tendencji do przeceniania wzajemnych podobieństw pomiędzy członkami danej grupy (np. nie potrafimy dobrze różnicować przedstawicieli innych ras)

·         METODA GRUPOWANIA SEMANTYCZNEGO – służy identyfikacji powiązań pamięciowych między pamięciowych. Jeżeli po zobaczeniu jednego pojęcia (np. pies) rozpoznamy inne pojęcia (np. kot) szybciej niż zwykle to możemy wnioskować, że owe idee są ściśle skojarzone w pamięci. Metoda ta jest wykorzystywana m.in. w badaniu uprzedzeń

·         Jakie właściwości osoby decydują o tym czy posługuje się ona stereotypami?

-          silna potrzeba struktury –> ludzie tacy pragną aby ich życie było możliwie proste i dobrze zorganizowane; koncentrują się przede wszystkim na prostych, łatwo dostępnych informacjach i w ten sposób tworzą nietrafny stereotyp

-          dobry nastrój obniża naszą motywację do wnikliwej analizy zjawisk tak więc ludziom w dobrym nastroju w mniejszym stopniu zależy na idealnej trafności a w konsekwencji częściej polegają oni na stereotypach

-          emocje, które powodują fizjologiczne napięcie (np. złość, strach, euforia) powodują zmniejszenie ilości dostępnych zasobów poznawczych; szczególnie złość i niepokój wzmacniają naszą skłonność do sterotypizacji

·         Emocje i nastrój:

-          decydują do jakiej grupy zaliczymy jakiej grupy zaliczymy daną jednostkę czy grupę (zwykle i jednostki i grupy należą jednocześnie do wielu kategorii)

-          decydują o sformułowaniu danego stereotypu (nawet cech powszechnie pozytywne można spostrzegać negatywnie)

-          zły nastrój sprzyja wykraczaniu poza stereotypy

-          dobry nastrój sprzyja korzystnemu ocenianiu innych ale także zachęca do posługiwania się stereotypami

·         skłonność do sterotypizacji wzrasta w złożonych sytuacjach, w których wiele rzeczy dzieje się jednocześnie

·         usłyszane etniczne wyzwiska nie wpływają jednakowo na wszystkich ludzi. Obelgi tego rodzaju częściej uruchamiają niepochlebne opinie u osób uprzedzonych niż ludzi wolnych od uprzedzeń

Przeciwdziałanie uprzedzeniom, stereotypom i dyskryminacji:

·         hipoteza ignorancji – zakładanie, że istnienie stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji jest wynikiem tego, że ludzie „po prostu nie znają niczego lepszego”

·         samo dostarczanie ludziom informacji na temat innych grup czy też umieszczanie członków skłóconych grup w jednym miejscu nie jest skuteczną metodą usuwania niechęci

·         pożądane skutki może przynieść strategia przeciwdziałania uprzedzeniom, stereotypom i dyskryminacji odwołująca się do celów:

-          moglibyśmy zmieniać cele osoby (np. obniżać napięcie danej osoby jeszcze nim spotka ona członków innych grup)

-          moglibyśmy starać się zmieniać właściwości sytuacji

-          moglibyśmy przedstawiać ludziom inne sposoby osiągania celów (np. jak inaczej mogą podnieść swoją samoocenę)

-          moglibyśmy dążyć do aktywizacji celów niezgodnych z uprzedzeniami, stereotypami i dyskryminacją (przede wszystkim słuszność, sprawiedliwości i empatii)

·         w pewnych sytuacjach kontakt może skutecznie łagodzić konflikty między grupowe. Dzieje się tak gdy:

-          cech i zdolności członków obcej grupy muszą zaprzeczać negatywnym stereotypom tej grupy

-          kontakt międzygrupowy powinien być wspierany przez lokalne autorytety i normy społeczne

-          grupy powinny mieć jednakowy status przynajmniej w środowisku w którym się kontaktują

-          kontakt powinien zachodzić na poziomie indywidualnym

-          kontakt powinien być nagradzający

-          szczególnie skuteczną metodą jest kontakt, który polega na wspólnym dążeniu do jednego celu

...