Józef Flawiusz

Wojna Żydowska

KSIĘGA PIERWSZA

Treść

Wstęp.   Ogólna treść dzieła — motywy pisania — przedstawienie się autora — sytuacja polityczna i cel dzieła — krytyka historyków — przyczyny i rozmiary katastrofy — krytyka uczonych greckich — zakres tematu i podanie treści według siedmiu ksiąg.

Rozdział I Spory między Żydami, zdobycie Jerozolimy przez Antiocha IV Epifanesa i przerwanie kultu — ucieczka Oniasza do Ptolemeusza VI i założenie świątyni w Heliopolis — prześladowania religijne — okrucieństwa Bakchidesa — powstanie Mattiasa — zabójstwo Bakchidesa i wypędzenie najeźdźców — Juda Machabeusz walczy zwycięsko z Antiochem — odzyskuje Górne Miasto i przywraca kult w świątyni — śmierć Antiocha IV — najazd Antiocha V Eupatora — odważny czyn brata Judy, Eleazara — klęska Judy — odesłanie wojsk Antiocha na leże zimowe w Syrii — śmierć Judy i jego brata Jana.

Rozdział II. Jonates zostaje przywódcą — zawiera sojusz z Rzymianami — ginie zdradziecko uwięziony — Szymon obejmuje władzę i przyczynia się do upadku Tryfona — odnosi zwycięstwo nad wodzem Antiocha i uwalnia Żydów od panowania macedońskiego — ginie zdradziecko zamordowany — Jan Hirkan przeciwstawia się Ptolemeu-szowi — Hirkan oblega Ptolemeusza w twierdzy koło Jerycha — torturowanie jego matki — poniechanie oblężenia — śmierć matki i braci jego — najazd Antiocha VEL Sidetesa — oblężenie Jerozolimy i okupienie się Hirkana — zwycięstwo Hirkana w Syrii i Idumei — synowie jego oblegają Sebaste i zmuszają do odwrotu Antiocha Aspendiosa VIII Gryposa — burzą miasto i niszczą okolice Scytopolis — pomyślne rządy Hirkana —jego śmierć —jego dar proroczy.

Rozdział III. Arystobul wprowadza rządy monarchiczne, więzi matkę i brata — pod wpływem intryg każe zgładzić brata Antygona — przepowiednia Judy esseńczyka — wyrzuty z powodu zbrodni wpędzają Arystobula w chorobę —jego śmierć.

Rozdział IV. Aleksander Janneusz zostaje królem — każe zgładzić jednego z braci — jego początkowe wojny i sukcesy — bunt Żydów i krwawe jego stłumienie — klęska w wojnie z Arabami — wrogość poddanych i przyzwanie Demetriusza (Akajrosa) na pomoc — bitwa i zakończenie wojny — srogie postępowanie Aleksandra z buntującymi się poddanymi — klęska Antiocha Dionizosa w wojnie z Arabami — układ Aleksandra z Aretasem — jego podboje, choroba i śmierć.

Rozdział V. Aleksandra obejmuje rządy i zyskuje sobie życzliwość poddanych — jej pro-faryzejskie sympatie — wzrost znaczenia faryzeuszy — sprawne rządy Aleksandry — jej polityka zagraniczna — jej choroba — bunt syna Arystobula — śmierć Aleksandry.

Rozdział VI. Abdykacja Hirkana II na rzecz Arystobula — Antypater usiłuje przy pomocy Aretasa wprowadzić go na tron — interwencja Skaurusa w sporze między braćmi — wycofanie się Aretasa z Judei — Hirkan i Arystobul szukają poparcia u Pompejusza — Arystobul wycofuje się do Jerozolimy i przygotowuje się do wojny z Pompejuszem, który zbliża się do Jerozolimy — niedotrzymanie przyrzeczeń przez Arystobula.

Rozdział VII. Pompejusz obmyśla plan szturmu — spór między oblężonymi i wpuszczenie Rzymian do miasta — schronienie się Arystobula ze swymi ludźmi do świątyni — zasypanie wąwozu i szturmowanie muru — wytrwałość i skrupulatność religijna Żydów

— zajęcie świątyni i ofiary w ludziach — Pompejusz ogląda miejsce „święte świętych"

— przywraca tradycyjne ofiary — nakłada na kraj i Jerozolimę daniny — wprowadza zmiany terytorialne — zabiera Arystobula jako jeńca do Rzymu.

Rozdział VIII. Antypater wspiera Skaurusa w wojnie z Aretasem — okupienie się króla arabskiego — bunt Aleksandra, syna Arystobula — zarządca Syrii, Gabiniusz rusza na buntownika — klęska Aleksandra, który chroni się do Aleksandrejonu — Gabiniusz każe oblegać twierdzę, zaprowadza porządek w kraju i odbudowuje miasta — energiczne oblężenie Aleksandrejonu — Aleksander poddaje twierdze — wprowadzenie Hir-kana do Jerozolimy — podział administracyjny kraju — wprowadzenie rządów arystokratycznych — bunt Arystobula — jego pojmanie i odesłanie do Rzymu — Gabiniusz wprowadza z powrotem Ptolemeusza na tron egipski — otrzymuje pomoc Hirkana i Antypatra — uśmierza nowy bunt Aleksandra — wprowadza zarząd po myśli Antypa-tra — pokonuje Nabatejczyków — Krassus ograbia Przybytek — ponosi śmierć w wojnie z Paltami — Kasjusz odpiera Partów i przybywa do Judei — karze zwolenników Arystobula — przychylność władców dla Antypatra.

Rozdział IX. Juliusz Cezar panem Rzymu — nieudana wyprawa i śmierć Arystobula — śmierć Aleksandra — Antypater wspomaga Cezara w wyprawie na Egipt — Cezar nagradza go za udzieloną pomoc.

Rozdział X. Antygon oskarża Antypatra przed Cezarem — obrona Antypatra — mianowanie go namiestnikiem Judei — zaprowadzenie spokoju i porządku w kraju — Fazael zostaje zarządcą Jerozolimy, a Herod Galilei — rozbicie bandy rozbójników przez Heroda — zjednanie sobie mieszkańców przez Fazaela — podburzenie Hirkana przeciwko Antypatrowi i jego synom — pozwanie Heroda przed sąd i jego uwolnienie — zaniepokojenie Hirkana popularnością Heroda — Herod rusza z wojskiem na Jerozolimę — prośby ojca i brata o poniechanie zbrojnego ataku — bunt wśród Rzymian i zamordowanie Sekstusa Cezara — pomoc Antypatra i synów w walce z wojskami Bassusa.

Rozdział XI. Wojna domowa w cesarstwie rzymskim po śmierci Juliusza Cezara — Kasjusz przybywa do Syrii i nakłada na miasta daniny — Herod pierwszy je ściąga — srogie kary Kasjusza za opieszałość w ściąganiu danin — zdemaskowanie spisku Mali-chosa przeciwko Antypatrowi — pośrednictwo synów u ojca i uratowanie się Malicho-sa — Herod zamianowany zarządcą całej Syrii — otrucie Antypatra przez Malichosa

— Fazael odciąga brata od zamiaru otwartej zemsty — Herod uspokaja Samarię i wkracza do Jerozolimy — zgoda Kasjusza na ukaranie Malichosa — plany uprowadzenia jego syna i wzniecenie powstania — jego śmierć.

Rozdział XII. Bunt Heliksa — Herod gromi swoich przeciwników — podbija serca wszystkich — poślubia Mariammę, wnuczkę Hirkana — poselstwo Żydów u Antoniusza — Herod usposabia go życzliwie do siebie — nowe poselstwo Żydów — mianowanie Heroda i Fazaela tetrarchami w Judei — ukaranie posłów.

Rozdział XIII. Najazd Partów na Syrię i plan osadzenia Antygona na tronie — wkroczenie nieprzyjaciół do Jerozolimy i walki w mieście — Hirkan i Fazael udają się w poselstwie do satrapy — podstępne pojmanie ich — próby pochwycenia Heroda — jego ucieczka w kierunku Idumei — zwycięstwo nad ścigającymi go Żydami — umieszczenie krewnych w Masadzie i podróż do Petry — Partowie grabią i niszczą miasto — osadzenie Antygona na tronie — okaleczenie Hirkana — samobójstwo Fazaela — uprowadzenie Hirkana do niewoli u Partów.

Rozdział XIV.   Król arabski odmawia pomocy Herodowi — wiadomość o śmierci Fazaela

— podróż Heroda do Rzymu — niebezpieczeństwo katastrofy morskiej i wylądowanie na Rodos — dalsza droga do Rzymu — spotkanie się z Antoniuszem — przychylność Antoniusza i Cezara Oktawiana dla Heroda — senat ustanawia go królem żydowskim.

Rozdział XV. Antygon oblega krewnych Heroda w Masadzie — Wentidiusz i Silon przybywają do Judei — ich interesowność — powrót Heroda do Palestyny — wybawienie Silona z opresji — zdobycie Joppy i wyzwolenie Masady — Herod pod murami Jerozolimy — wezwanie do poddania się i utarczki — Herod sprowadza żywność i obraca wniwecz zamysł Silona — zajęcie i złupienie Jerycha.

Rozdział XVI. Zajęcie Idumei i wypieranie wojsk Antygona z twierdz galilejskich — rozgromienie band rozbójniczych pod Arbelą — odesłanie wojska na leże zimowe — wyprawa na mieszkańców pieczar — stłumienie buntu w Galilei — zwycięstwo Wentidiu-sza nad Partami — dwuznaczne zachowanie się Macherasa — pomoc Heroda dla Antoniusza w czasie oblężenia Samosaty.

Rozdział XVII. Klęska i śmierć brata Herodowego, Józefa — fala buntu zalewa Galileę i Idumeę — sen Heroda i wiadomość o śmierci brata —jego inwazja Galilei — cudowne ocalenie Heroda w Jerychu — wypady w głąb kraju nieprzyjacielskiego — rozgromienie wojsk Pappusa — inne cudowne ocalenie się Heroda — oblężenie Jerozolimy

— małżeństwo Heroda z Mariammą — przybycie wojsk Sosjusza z pomocą. Rozdział XVIII.   Nastroje oblężonych i ich obrona przed nieprzyjaciółmi — zajęcie miasta i masakra mieszkańców — poddanie się Antygona — Herod powstrzymuje żołnierzy od wejścia do Przybytku i kładzie kres mordom i rabunkom — śmierć Antygona — Kleopatra spiskuje przeciwko Herodowi — otrzymuje część ziem Heroda i Malchosa

— podarki dla niej od Heroda i Antoniusza.

Rozdział XIX. Powierzenie prowadzenia wojny z Arabami Herodowi — jego zwycięstwo pod Diospolis — spisek Ateniona — klęska Heroda pod Kanatą — trzęsienie ziemi — napaść Arabów i upadek na duchu Żydów — Herod zagrzewa swoje wojska do walki

— klęska Arabów pod Filadelfią — wzięcie obozu głodem — Herod zostaje opiekunem narodu arabskiego.

Rozdział XX. Bitwa pod Akcjum — Herod udaje się do Oktawiana na Rodos — pojednanie się jego z cesarzem — potwierdzenie władzy królewskiej Heroda — pomoc Heroda w wyprawie cesarza na Egipt — przyłączenie ziem do królestwa Heroda —jego dalsze nabytki terytorialne — mianowanie go zarządcą całej Syrii.

Rozdział XXI. Budowle Heroda: odbudowa Przybytku — wzniesienie Antonii i pałacu królewskiego — zbudowanie Sebaste i świątyni Augusta w Panejon — pałac w Jerychu i inne budowle — Cezarea i jej port — posągi Cezara i Romy — inne budowle i ustanowienie igrzysk — odbudowa miasta Antedon (Agrippeum) — wzniesienie miasta Anty-patrydy, zamku Kypros i wieży Fazael — założenie miasta Fazaelis — zbudowanie twierdzy Herodejon — różne budowle Heroda w innych krajach — przywrócenie igrzysk w Grecji — inne dobrodziejstwa świadczone przez Heroda—jego cechy fizyczne.

Rozdział XXII. Kłopoty domowe Heroda — wydalenie Antypatra i zgładzenie Hirkana — dzieci Heroda z małżeństwa z Mariammą — jego namiętna miłość do niej — zgładzenie jej brata Jonatana — oszczerstwa niewiast na dworze — powierzenie Józefowi opieki nad Mariammą — tajemne polecenie Heroda na wypadek swojej śmierci — zamordowanie Józefa i Mariammy.

Rozdział XXIII. Wrogość synów Mariammy do Heroda — podżeganie oszczerców — powrót Antypatra —jego intrygi na dworze — pozbawienie braci widoków na osiągnięcie tronu

— oskarżenie Aleksandra przed Cezarem — doprowadzenie do pojednania się Heroda z synami — odwiedziny Heroda u Archelaosa w Kapadocji — przybycie do Jerozolimy i mowa do ludu — naznaczenie trzech synów następcami tronu — ostrzeżenia Heroda. Rozdział XXIV. Dalsze intrygi Antypatra — jego obłudne postępowanie — wszechwładza Antypatra i rola jego matki w knowaniach przeciwko młodzieńcom — arogancja Glafiry rozjątrza siostrę i żony Heroda — oskarżenia Salome przeciw swemu zięciowi — napomnienie synów przez Heroda — Feroras w niełasce u Heroda — oskarżenie go o knucie spisku — zobowiązanie Salome poślubienia Syllajosa — Herod im przebacza — doniesienia eunuchów na Aleksandra — rozdrażnienie i srogość Heroda — uwięzienie syna.

Rozdział XXV. Księgi Aleksandra o rzekomym spisku — przybycie Archelaosa — jego podstęp i odwrócenie złości Heroda na inne osoby — samooskarżenie Ferorasa i jego obrona przez Archelaosa — pogodzenie syna z ojcem — obdarowanie Archelaosa i jego przyjaciół przez Heroda.

Rozdział XXVI.   Zjawienie się Euryklesa na dworze —jego intrygi i schlebianie Herodowi

— fałszywa denuncjacja Aleksandra przed ojcem — Antypater dostarcza fałszywych dowodów — trzymanie synów pod nadzorem — skazanie Euryklesa na banicję — Ewarest z Kos i jego świadectwo.

Rozdział XXVII. Ostrzeżenie Salome przez Aleksandra — uwięzienie synów i zawiadomienie o tym Cezara — Herod upoważniony do odbycia sądu nad synami — sąd w Be-rycie — oskarżenie synów i ich skazanie — wystąpienie starego żołnierza Tirona — uwięzienie go wraz z synem — oskarżenie Tryfona — zgładzenie dowódców z Tiro-nem i balwierzem — uduszenie Aleksandra i Arystobula.

Rozdział XXVIII. Podarki znienawidzonego Antypatra dla przyjaciół Cezara — troska Heroda o sieroty po zamordowanych synach — ich zamierzone związki małżeńskie — zaniepokojenie i przeciwdziałanie Antypatra planom małżeńskim — żony i dzieci Heroda — Herod zmienia decyzję — fiasko zabiegów Salome —jej przymusowe małżeństwo — związki córek Salome i Heroda.

Rozdział XXIX. Dalsze intrygi Antypatra i zmowa niewiast na dworze — doniesienie Salome — Herod żąda od Ferorasa odprawienia żony —jego odmowa — zakaz utrzymywania stosunków z Ferorasem i jego żoną — podróż Antypatra do Rzymu — intrygi Syllajosa — zeznania uwięzionych Arabów o przygotowywanym przezeń spisku — wygnanie i śmierć Ferorasa.

Rozdział XXX. Herod dowiaduje się o otruciu Ferorasa — zeznania niewolnic i wolnych kobiet, obciążające Antypatra — powtórne wydalenie Doris z dworu — dalsze śledztwo Heroda — odkrycie spisku Antypatra i Ferorasa na jego życie — zeznanie żony Ferorasa

— wymazanie z testamentu imienia Heroda syna Mariammy jako następcy tronu.

Rozdział XXXI. Zeznania wyzwoleńca Antypatra o truciźnie i fałszywych listach z Rzymu obciążających przyrodnich braci — ogromne wydatki Antypatra — planowanie przezeń ojcobójstwa i jego pomniejsze przewinienia — Antypater nieświadom rzeczy wraca z Rzymu i spotyka się ze wzgardliwym przyjęciem — ustanowienie nad nim sądu.

Rozdział XXXII. Zwołanie sądu w sprawie Antypatra — schwytanie niewolnika jego matki z tajnym listem — mowa oskarży cielska Heroda — wykrętna obrona Antypatra — zarzuty Mikołaja — uwięzienie Antypatra i powiadomienie o tym Cezara — wykrycie spisku przeciw Salome — choroba Heroda — zmiany w testamencie.

Rozdział XXXIII. Pogorszenie się stanu zdrowia Heroda — obalenie przez buntowników złotego orła z bramy świątyni — mężna postawa oskarżonych — ukaranie winowajców

— potęgowanie się choroby Heroda — jego pobyt w Kalliroe — uwięzienie przedniej-szych mężów z całej Judei w celu ich wymordowania w wypadku śmierci Heroda — zgładzenie Akme — niedoszłe samobójstwo Heroda — stracenie Antypatra — śmierć Heroda — uwolnienie uwięzionych mężów — odczytanie testamentu zmarłego króla, w którym Archelaos został wyznaczony następcą — uroczysty pogrzeb Heroda.

KSIĘGA PIERWSZA1

1. Wojnę, którą toczyli Żydzi z Rzymianami — a była to największa wojna nie tylko z tych, które zdarzyły się za naszej pamięci, lecz zapewne także z tych, które znamy z opowiadań, jak to miasta zmagały się z miastami lub też narody z narodami — różnie historycy przedstawiają2. Jedni, nie będąc sami świadkami wydarzeń, zebrali chaotyczne i sprzeczne z sobą opowieści, które zasłyszeli i opisują je na sposób sofistyczny3, drudzy wprawdzie patrzyli na rozgrywające się wypadki, lecz fakty ukazali w fałszywym świetle już to z chęci przypodobania się Rzymianom, już to z nienawiści do Żydów. Pisma ich przeto pełne są bądź oskarżeń, bądź pochwał, lecz zgoła nie ma w nich rzetelności w relacjonowaniu faktów. Ja tedy Józef, syn Mat-tiasa [Hebrajczyk z pochodzenia4], kapłan jerozolimski5, który z początku sam walczyłem z Rzymianami, a później stałem się przymusowym świadkiem zdarzeń, postanowiłem dać poddanym cesarstwa rzymskiego opowiadanie przełożone na język grecki z tego dzieła, które poprzednio ułożyłem w ojczystym języku6 i posłałem barbarzyńcom w górnych krainach7.

2. W czasie bowiem, kiedy doszło do wybuchu tego, jak powiedziałem, największego buntu, państwo rzymskie trawiła choroba wewnętrzna8. Tymczasem u Żydów wykorzystało tę niespokojną sytuację i wznieciło powstanie stronnictwo rewolucyjne, które pod względem posiadanych sił i środków stało wówczas u szczytu. A gdy niepokoje te przybrały wielkie rozmiary, jedni wiązali z tym nadzieję, że zawładną całą wschodnią częścią cesarstwa, drudzy zaś żyli w obawie, że ją utracą9. Żydzi liczyli na to, że wraz z nimi powstaną także ich pobratymcy zza Eufratu, gdy tymczasem Rzymian trzymali w szachu sąsiedni Gallowie, a Celtowie10 także nie siedzieli spokojnie. Po śmierci Nerona powstało ogólne zamieszanie i wielu uznało, że nadeszła odpowiednia chwila, by sięgnąć po najwyższą władzę, a wojsku, które spodziewało się korzyści, miła była myśl o zmianie stosunków.

Wydawało mi się rzeczą absurdalną pozwolić, by prawda o tak ważnych wydarzeniach została wypaczona i żeby Grecy i ci Rzymianie, którzy nie brali udziału w walce, pozostali w nieświadomości tych faktów, zdani jedynie na opowieści pełne pochlebstw i zmyśleń, podczas gdy Partowie i Babilończycy, najbardziej odległe szczepy arabskie, nasi pobratymcy zza Eufratu ...