konwersatoria
Środki wyrazu plastycznego
BARWA – rodzaj promieniowania elektromagnetycznego działającego na nasze oko i przezeń oceniane w zależności od tegoż promieniowania
barwy:
- ciepłe – określenie właściwości fizycznych kolorów kojarzących się z barwą słońca; należą do nich: żółcienie, ugry, oranże, czerwienie, karminy, brązy
- zimne – odczuwane przez człowieka jako chłodne, kojarzące się z wodą i lodem (zielona, niebieska)
relatywizm barw – zjawisko pozornej zmiany określonej barwy (przedmiotu, osoby) w zależności od otoczenia; zmiana barwy w kierunku przeciwstawnym do tła np. róż na tle ciemniejszym wydaje się jaśniejszy, a na tle jaśniejszym kolor będzie wartością ciemniejszą;
pigmenty barwne – nierozpuszczalne cząstki barwne; wyróżniamy pigmenty nieorganiczne i organiczne; pigmenty organiczne to kolory glinek: czerwona, brunatna, zielona, żółta:
- cynober – siarczan rtęci, żywa czerwień
- kadmowe – siarczan kadmu, od jasnej żółci po głęboką czerwień;
- karmin – czerwień;
- indygo – ciemnobłękitny;
- ultramaryna – ciemnoniebieski;
- błękit paryski – niebieski;
- brązy – ugier, umbra, siena, czyli tzw. ziemie
- żółć chromowa – żółty ciemny;
- żółć cytrynowa – jaśniejsza od chromowej
- szafir – niebieski ciemny;
- biel ołowiowa – nieco brudniejsza od cynkowej
- szmaragdowy – głęboka chłodna zieleń
- ugier – barwa piasku;
- ochra – brunatno-czerwona glinka;
kolor – raczej pojedyncza, autonomicznie występująca barwa; mówimy także o kolorystyce określając zestaw barw użytych w wytworze np. nie odpowiada mi ta kolorystyka;
walor – rozjaśnianie lub zaciemnianie danej barwy (rozjaśnianie bielą lub zaciemnianie czernią)
lokalny kolor – kolor powierzchni przedmiotu w naturalnym oświetleniu;
irradiacja – wartości barwne jasne czy białe wydają się większe niż są w rzeczywistości, a ciemne – odwrotnie;
zjawisko van Bezolda – polega na pozornym pociemnianiu barw, jeśli obwiedzione są one czarną linią lub jeśli na nich znajduje się czarny rysunek oraz barw które położone są na czarnym tle; obserwujemy także pozorne rozjaśnienia barw, jeśli barwa obwiedziona jest białą linią lub jeśli na niej znajduje się biały rysunek oraz jeśli barwa znajduje się na białym tle;
kontrast jednoczesny – oznacza to, ze jeśli jakaś wartość szarości będzie obserwowana jednocześnie na dwu różnych tłach: raz ciemniejszym, raz jaśniejszym od danej wartości szarości, to każdorazowo inaczej oceniamy wielkość i jasność szarości; prawidłowość ogólna jest następująca: wartości zmieniają się w kierunku przeciwnym do tła; na czarnym tle wydają się jaśniejsze, na białym – ciemniejsze;
symultanizm – ukazanie różnych aspektów przestrzennych oglądanego przedmiotu jak ma to miejsce w kubizmie;
LINIA – w geometrii jest to zbiór punktów na płaszczyźnie; w plastyce linie powstają przez naniesienie (ślad pędzla, ołówka, farby), wycięcie w powierzchni małego żłobka (ślad narzędzi graficznych, rzeźbiarskich); zróżnicowanie poziomów powierzchni także tworzy linię; przy ocenie wizualnej rzeka, po której płyniemy łódką jest płaszczyzną a z wysokości lotu samolotem postrzegamy ją jako linię; rozróżniamy linie faliste, łamane, proste, kombinowane, krzywe, półkoliste, punktowe, strzępiaste, łańcuchowe, spiralne, przerywane itp.
wartości linii:
· formalne: prosta, skośna, krótka, cienka, ciągła, przerywana, owalna, krzywa, falista, łamana, kropkowana, spiralna;
· wyrazowe: lekka, delikatna, wiotka, rozsnuta, miękka, mocna, elastyczna, sztywna, dynamiczna, spontaniczna
· walorowe: jasna, słaba, rozmyta, mglista, świetlista, ciemna;
PRZESTRZEŃ– całokształt obiektywnych relacji wyróżniających koordynację współistniejących obiektów pod względem ich wzajemnego rozmieszczenia (odległości, rozmiary, kształty)
sposoby sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie:
· krycie figurami
· krycie linią
· linia horyzontu
· układy linii odśrodkowych i dośrodkowych
· zgrubienie linii
· zależności walorów
· faktura intencjonalna
· perspektywa zbieżna
· zagęszczenie i rozproszenie punktów
· rozrzedzenie konturu
perspektywa – sposób przedstawianie przedmiotów i form przestrzennych, aby patrzący na obraz miał wrażenie trójwymiarowości (szerokość, długość, głębokość)
BRYŁA – dowolny ograniczony obszar przestrzenny wraz z powierzchnią ograniczającą; bryła jest obiektem trójwymiarowym;
rodzaje brył:
· reliefy – kompozycja rzeźbiarska wydobyta z płaszczyzny kamiennej, drewnianej lub metalowej przeznaczona do oglądania wyłącznie od frontu;
· całości monolityczne – wśród całości monolitycznych rozróżnia się bryły wieloczłonowe, przenikające się, wolnostojące, niekiedy przystosowane do określonego otoczenia; są to całości zwarte a więc bryły zamknięte, samodzielnie pełne;
· formy przestrzenne – są to obiekty, które nie są w pełni rzeźbami, tworzą przestrzenne formy; twórcą ich może być człowiek; w świecie organicznym do form przestrzennych należą konary drzew, kielichy kwiatów; wyróżniamy formy przestrzenne: płaszczyznowe, linearne, płaszczyznowo-linearne;
· struktury – są to formy przestrzenne, w których występują wartości powtarzalne; najmniejszą podstawową wartością struktury jest komórka elementarna;
FAKTURA – to specjalnie ukształtowana cecha powierzchni powstała głównie przez naniesienie lub nałożenie; w plastyce faktura to cecha powierzchni ukształtowana w zależności od tworzywa i techniki, indywidualnej woli artysty np. przez ślad narzędzia;
impast – wypukłe nałożenie farby;
frottage – położone pod kartką elementy struktur takich jak sploty tkanin, fornit, drewno itp. przykryte kartką i pocierane kredką w celu odbicia kształtu i faktury wybranych do kompozycji elementów; technika odbijania faktury różnych przedmiotów (drewna, tkanin itd.) na papierze przez mocne pocieranie ołówkiem;
KOMPOZYCJA – układ lub związek elementów; tak określa się budowę działa plastycznego, w którym poszczególne części (np. plamy barwne) ułożone są w sposób celowy oraz tworzą jedność treści i formy;
kompozycja statyczna – kompozycja dzieła wykazująca się równowagą i brakiem ekspresji; sprawia wrażenie bezruchu, jest przeciwieństwem kompozycji dynamicznej;
kompozycja dynamiczna – układ form lub brył na płaszczyźnie lub przestrzeni stwarzający wrażenie ruchu, iluzja wirowania, biegu, spadania;
kompozycja otwarta – układ zbudowany z elementów dających się przedłużyć w dowolnym kierunku;
kompozycja rytmiczna – regularne powtarzanie się elementów formy w określonym porządku np. ornament pasowy;
kompozycja zamknięta – układ ograniczony określonymi elementami np. linią, ornamentem (nie ma dalszego ciągu poza jego ramami)
układ linii w kompozycji:
· linie diagonalne – kierunki pochyłe, skośne
· linie horyzontalne – kierunki poziome
· linie wertykalne – kierunki pionowe
tekstura – jest to cecha powierzchni, która ukazuje czystą budowę materii np. różnorodność splotów w tkaninie; tekstura to także zróżnicowana jakość powierzchni trójwymiarowych występująca w obserwowanej materii np. elementy barwne, linearne, wypukłości;
kontrast – przeciwstawianie różnych wartości, które skalają się na budowę dzieła plastycznego; różnice występują w temperaturze barw np. zieleń-czerwień, natężeniu waloru: jasny-ciemny, wielkościach, proporcjach: mały-duży, szeroki-wąski;
percepcja – wybiórcze spostrzeganie, emocjonalne przeżywanie, myślowa refleksja, samodzielne wartościowanie dzieł sztuki;
symbol plastyczny – umowny np. graficzny znak przyjęty w określonym znaczeniu przez grupę ludzi; jest on wypowiedzią plastyczną o znaczeniu pośrednim, niebędącym odbiciem fizycznej rzeczywistości (np. czerwony krzyż), lecz przedstawiający odczucie psychiczne lub stosunek do rzeczywistości (np. idea – gołąbek pokoju)
dziedziny sztuk plastycznych:
MALARSTWO:
· malarstwo – powierzchnia pokryta farbami w określonym porządku; w konwencji nieprzedstawiającej – abstrakcja;
· w malarstwie kolor jest podstawowym środkiem wyrazu:
- kolor kształtuje płaszczyznę;
- kolor kształtuje modelunek brył
- kolor kształtuje światłocień
- kolor kształtuje walor
- kolor kształtuje przestrzeń
· kompozycję malarską cechuje charakter użytej gamy barwnej: ciepła, zimna lub mieszana; ważną rolę pełni układ plam barwnych, które decydują o statyce, dynamice i ruchu w obrazie; dla wzmocnienia siły wyrazu i ekspresji stosuje się często collage i montaże;
· gatunki malarstwa wynikające z tematu:
- scena religijna
- scena mitologiczna
- scena rodzajowa
- scena historyczna
- scena symboliczna albo alegoryczna
- martwa natura
- portret
- autoportret
- pejzaż marynistyczny
- pejzaż miejski – weduta
- pejzaż czysty – bez człowieka
- pejzaż ze sztafażem – z człowiekiem
- pejzaż sentymentalny
- pejzaż romantyczny
· podział malarstwa wywodzący się z techniki wykonania:
- fresk - malowidło ścienne, zwł. wykonane farbami na świeżym, wilgotnym jeszcze tynku;
- malarstwo olejne
- malarstwo tablicowe – malowanie na drewnie
- tempera - technika malarska polegająca na użyciu farb, których spoiwo (białko, żółtko, guma, kazeina itp.) miesza się z olejami albo żywicami;
- gwasz - nieprzezroczysta, kryjąca farba wodna; obraz wykonany taką farbą;
- akwarela - farba wodna; technika malowania farbami wodnymi
- enkaustyka - technika malarska, w której spoiwem jest wosk, a farby nakłada się na gorąco metalowymi łopatkami albo pędzlami.
- kolaż - kompozycja art. z fragmentów różnych przedmiotów (druki, fotografie itp.) i kawałków tworzyw (papier, piasek, żwir, słoma, tekstylia itp.) naklejanych na płótnie albo innym podłożu, łączonych często z rysunkiem albo malarstwem
- monotypia – technika wymagająca rozprowadzenia farby po metalowej, lub szklanej powierzchni; następnie praca zostaje odbita na papierze przy pomocy wałka, tamponu lub kostki
- dekalkomania – technika polegająca na rozciskaniu farby nałożonej na jedną kartkę papieru przyłożoną drugą kartką
- dripping – rozlewanie farby sznureczkami;
- pastel
· konwencja obrazowania świata:
- obraz jako okno w ścianie
- obraz jako wandala, umowny znak
- obraz jako magia
- obraz jako swobodna ekspresja
- obraz jako czysty znak plastyczny – np. logo firmy
- obraz jako zabawa, przypadek
· analiza formalna dzieła: linia, plama, rytm, faktura, barwa, walor, światłocień
RZEŹBA:
· rzeźba – jedna z podstawowych dziedzin sztuk plastycznych; jej cechą charakterystyczną jest trójwymiarowość; dzieła rzeźbiarskie oparte są na elementach rzeczywistości lub mają charakter abstrakcyjny;
· materiały rzeźbiarskie:
- kamień
- gips
- glina
- alabaster - minerał, drobnoziarnista odmiana gipsu
- wosk
- plastelina
- kość słoniowa
- drewno
- szkło
- cement
- różne stopy metali używane w odlewnictwie
· techniki rzeźbiarskie:
- rzeźbienie właściwe, czyli ujmowanie
- modelowanie w materiałach miękkich
- konstruowanie z elementów gotowych
- kształtowanie w zaprawach – narzut
- odlewy
- ksoanon – obijanie blachą
- chryzelefantyna – okładziny ze złota i kości słoniowej; technika wykonywania rzeźb, głównie posągów, z drewna krytego płytami z kości słoniowej dla nagich partii ciała, blachami złotymi na włosy i ubiór oraz szlachetnymi gatunkami drewna, jak heban i cedr
- ceroplastyka – modelowanie w wosku
- kowalstwo – kształtowanie w metalu na gorąco
- wyklepywanie – kształtowanie w metalu na zimno
· tematyka rzeźb:
- rzeźba przedstawiająca
- rzeźba abstrakcyjna
- rzeźba sakralna
- rzeźba pomnikowa
- rzeźba nagrobna
- rzeźba dekoracyjna
- rzeźba pełna
- rzeźba reliefowa
GRAFIKA:
· gr. gráphein - skrobać; rytować; rysować; pisać
· do grafiki artystycznej zaliczamy:
- linoryt – materiałem żłobionym jest linoleum, a narzędziem jest nóż lub dłutko; technika rytowania wypukłego w linoleum
- staloryt – żłobienie igłą w płytce miedzianej następnie trawienie jej w kwasie i odbijanie na papierze;
- drzeworyt – żłobienie dłutkiem w drewnie później zaś odbijanie na papierze
- litografię – rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym z twardego wapienia, kamień poddaje się działaniu kwasu azotowego przy zabezpieczeniu miejsc zarysowanych
- akwatintę – na płycie metalowej rozpyla się ziarnisty proszek asfaltu i odpowiednio podgrzewa; kwas działa między ziarenkami proszku przylegającego do powierzchni; miejsca te na odbitce dają ziarno; zaplanowane płaszczyzny zabezpiecza się werniksem przed dalszym działaniem kwasu; wgłębna, kwasorytniczna technika graficzna powielania rycin wykonanych na pokrytej mieszaniną alkoholu i pyłku żywicznego płycie metalowej, podgrzewanej i trawionej kwasem.
- akwafortę - wgłębna, kwasorytnicza technika graficzna powielania rycin wykonanych na pokrytej woskiem płycie miedzianej, trawionej następnie kwasem azotowym;
· grafika artystyczna charakteryzuje się drukiem wypukłym, wklęsłym, płaskim
· grafika użytkowa:
- reklamowa
- książkowa
- precyzyjna
- reprodukcyjna
RYSUNEK
...
m.karpacz