Jerzy_Pedzisz_-_WYKORZYSTANIE_METOD_AKTYW.doc

PRACA STUDYJNA

WYKORZYSTANIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W NAUCZANIU PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO

na przykładzie Zespołu Szkół

Inżynierii Środowiska i Usług

im. Mikołaja Kopernika

w Elblągu

„My, pedagodzy powinnyśmy tchnąć w każdego swego

ucznia szczytny ideał moralny: prawdziwym człowiekiem

jest ten, kto walczy o szczęście ludzi i nie oszczędzi ani sił,

ani życia, jeżeli jest to konieczne, by w człowieku

zatriumfował człowiek” W. Suchomliński – pedagog

WSTĘP

              Temat niniejszej pracy studyjnej jest szczególnie ważny we współczesnej szkole XXI wieku ustanowionej na wspieranie kariery ucznia. Współczesna i przyszła szkoła ma być szkołą nowatorską, w której uczeń jest w centrum zainteresowania, czuje się bezpieczny i zdobywa umiejętności potrzebne w dalszym życiu dorosłym. W „nowej szkole”, szkole otwartej dla ucznia nie mogą istnieć bariery rozwoju systemu szkolnego w zakresie takich obszarów, jak programy nauczania, dobór odpowiednich treści, metod i środków dydaktycznych. W większości szkół uczniowie pracują według programów autorskich, których twórcami są sami nauczyciele. Źródłem postępu w systemie szkolnym staje się możliwość szerokiego stosowania metod dydaktycznych rozwijających twórcze myślenie. Przez ostatnie lata wprowadzania innowacji w oświacie, nietrudno zauważyć, że zostały zmodernizowane lub udoskonalone metody pracy nauczyciela i ucznia. Odeszliśmy bardzo szybko od metod tradycyjnych wybierając metody aktywizujące w pracy z uczniem. Problem doskonalenia metod nauczania podejmował J.S. Bruner, który dowodził, że dzięki metodom dydaktycznym można każdego „nauczyć matematyki wyższej, pisania wierszy czy tworzenia nowych pomysłów technicznych[1]. Pozorne ograniczenia i bariery są jedynie złudzeniami umysłu, który przestał wierzyć we własne siły.”

Nauczyciel musi znać metody aktywizujące oraz odpowiednio dobierać je do właściwych celów lekcji i treści programowych w powiązaniu z nowoczesnymi środkami audiowizualnymi. Nauczyciel funkcjonujący w dobrej szkole, otwartej szkole wspierania ucznia, powinien stosować takie metody nauczania, które wyzwalają u ucznia aktywność, sprawność umysłową, twórczą pracę. Metody aktywizujące pozwalają nauczyć ucznia rozwiązywania problemów, poprzez pracę w zespole, logiczne myślenie, zastosowanie analizowania, diagnozowania, rozwijania wyobraźni, asertywności, tolerancji i kultury pracy.

Trzeba pamiętać, że przedmiot przysposobienie obronne jest szczególnie ważny, ponieważ przygotowuje uczniów do radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia. Dlatego właśnie wybrałem temat pracy studyjnej związany z wykorzystaniem metod aktywizujących podczas zajęć z przysposobienia obronnego, mając na uwadze rozwój twórczości ucznia i rangę przedmiotu nauczania.

              W niniejszej pracy uwzględniłem klasyfikację i wykorzystanie metod aktywizujących w realizacji celów kształcenia. Większość tematów zrealizowanych metodami aktywizującymi, to tematy ujęte w programie nauczania przysposobienia obronnego.

              Aby udowodnić założoną tezę, że metody aktywizujące lepiej motywują uczniów, wybrałem do badań cztery klasy pierwsze i które wyraziły na to zgodę.

              W dwóch klasach większość lekcji prowadzona była metodą wykładu, z rysowaniem na tablicy i prezentacją foliogramów oraz rysunków. W dwóch następnych klasach zastosowałem metody aktywizujące i techniki takie, jak: stoliki zadaniowe, dyskusja punktowa, piramida priorytetów, RWC – rozważ wszystkie czynniki, „burza mózgów”. Każda z takich lekcji kończyła się sprawdzianem z wiedzy, którą uczniowie zdobyli podczas lekcji. Temat zajęć w obu przypadkach badanych klas był ten sam.

              Dzięki przeprowadzonej ankiecie w klasach, w których były wykorzystane metody aktywizujące oraz w klasach gdzie lekcje przebiegały tradycyjnie zbadałem stosunek młodzieży do przedmiotu Przysposobienie Obronne, ustaliłem czy w Gimnazjum uczniowie mieli do czynienia z metodami aktywizującymi i jaki jest ich stosunek do mojej pracy dydaktycznej.

              Poprzez wykorzystanie metod aktywizujących na lekcjach, uczeń zmienia postawę z pasywnej na aktywną, bowiem każdego człowieka stać na „coś więcej” i na nowe lepsze rozwiązania podanych problemów, o ile jest w tę pracę osobiście zaangażowany. Nauczyciel stosujący nowatorskie pomysły w pracy pedagogicznej, wykorzystujący potencjał ucznia, ułatwia mu realizację kariery edukacyjnej.         

Rozdział 1

CHARAKTERYSTYKA KSZTAŁCENIA W SZKOLE ŚREDNIEJ

1.1. Istota nauczania – uczenia się

              Nauczanie jest tą działalnością, którą uważa się za podstawową dla nauczyciela. Stąd pokrewieństwo terminów określających osobę i czynność, jaką ona wykonuje. Dla nauczania znamienna jest interakcja co najmniej dwóch osób, z których jedna oddziałuje na drugą. O nauczaniu, jednak będziemy mówili wówczas, gdy powstające zmiany dotyczą bezpośrednio szeroko rozumianych sfer poznawczej i wykonawczej. Wyrażają się one w tym, ze jednostka więcej wie i umie. Gdy następuje przyswajanie nowych sprawności, wiadomości i umiejętności, zmieniają się sposoby operowania nimi przez jednostkę. Efekty nauczania bywają wymierne w różnych dziedzinach, a zmiany będące ich wyrazem można ująć w dwu kategoriach: we wzroście zakresu przyswojonych informacji i zachowań oraz w różnicowaniu sposobów operowania nimi. Niezwykle ważne okazuje się podejmowanie aktywności, świadczące o przechodzeniu z niższego na wyższy stopień zdobywania wiedzy.

              Okoń biorąc za podstawę wyjściową teorię nauczania Herbarta – przyswajanie, Deweya – odkrywanie, dla szkoły twórczej – przeżywanie i dla szkoły pracy – działanie, postawił dwie tezy dotyczące nauczania:

Ø     każda z wymienionych dróg, zastosowana jako czynnik wyłączny lub zdecydowanie dominujący, prowadzi do wykształcenia o charakterze jednostronnym, mniej lub więcej ograniczonego;

Ø     pełną aktywność uczniów, a zarazem wszechstronny rozwój ich osobowości, może zapewnić uwzględnienie wszystkich czterech dróg uczenia się, racjonalnie zintegrowanych[2].

Uczenie się W. Okoń traktuje jako wielostronną aktywność opartą na przyswajaniu, odkrywaniu, przeżywaniu i działaniu, która mieści w sobie nie tylko poznanie, lecz także wartościowanie i działanie. Tym samym więc umożliwia zarówno opanowanie podstaw wiedzy, różnorodnych umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, jak i rozwój motywacji, kształcenie uczuć wyższych, panowanie nad afektami, kształcenie woli i charakteru, wyrabianie pilności, dokładności, pracowitości – rozwija bogatą i wszechstronną osobowość.

              Tadeusz Kotarbiński określa metodę jako „sposób zastosowany ze świadomością możliwości jego zastosowania w przypadkach takiego typu, którego egzemplarz w danym przypadku rozpatruje osoba działająca /przy czym/ sposobem danego działania jest to z jakich i jak wzajemnie ustosunkowanych czynności składa się  to działanie, przy czym działający tak właśnie działać zamierzył”[3].

              W procesie kształcenia metoda staje się podstawowym elementem, obok sposobu postępowania określa organizację procesu, jego tok, właściwe reguły i prawidłowości nauczania przy zastosowaniu określonej ogólnego sposobu postępowania.

              Rozpatrując bogactwo i różnorodność metod należy pamiętać, że istnieją co najmniej dwa odmienne ich ujęcia. Pierwsze uzależnia metody od źródeł wiedzy, a drugie od etapu w procesie samodzielnego uczenia się.

              Według pierwszego ujęcia podstawą odmienności metod jest źródło informacji. Może być to nauczyciel, własna aktywność uczącego się lub przedmioty i zjawiska zewnętrzne. Innym kryterium podziału metod nauczania może być ich złożoność.

Metody wtedy możemy podzielić na:

Ø     metody proste – jednorodne, jak: wykład, dyskusja, pokaz czynności, pogadanka;

Ø     metody kompleksowe – złożone, jak: metoda praktycznego nauczania, która obejmuje przykład, demonstrację, pokaz czynności, metodę problemową.

Biorąc powyższe pod uwagę – metodą nauczania możemy nazwać sposób organizowania umysłowej i praktycznej działalności poznawczej uczniów, który opierając się na ich świadomości i aktywności zapewni im opanowanie wiedzy i umiejętności jej stosowania oraz rozwijać będzie ich zdolności i zainteresowania[4].

Wynika z tego jednoznacznie wskazanie, że kryterium wprowadzania nowych metod nauczania nie powinien być sam fakt ich istnienia czy określona moda, wręcz przeciwnie, należy ściśle powiązać wybór odpowiednich metod ze stosowną organizacją lekcji. Budowa każdej lekcji tylko do pewnego stopnia może mieć cechy uniwersalne. Każdej metodzie musi odpowiadać inaczej zbudowana i przeprowadzona lekcja. Każdej kategorii metod powinien odpowiadać inny układ struktur lekcyjnych, oparty na wspólnych dla danej kategorii założeniach.

Dobór metod, czyli poszczególnych sposobów pracy nauczyciela z uczniem, ich porządek i ogólny charakter zależy przede wszystkim od przyjętego systemu dydaktycznego i rozumienia procesu uczenia się stanowiącego jego podstawę. Gdy proces kształcenia rozpatrujemy od strony czynności i funkcji psychicznych mówimy, że mamy do czynienia z systemem psychologicznym, a gdy treści są głównym przedmiotem nauczania i uczenia się mamy do czynienia z systemem epistemologicznym.

Wspólnym zadaniem tych dwóch systemów jest:

Ø     dostrzeżenie przez ucznia nowej treści /problemu/,

Ø     uświadomienie sobie związanej z nią trudności,

Ø     opracowanie rozwiązania tej trudności,

Ø  ...