ROZWÓJ
* złożony
* larwa kilkakrotnie przechodzi proces linienia, podczas którego zrzuca warstwę oskórka pokrywającą zewnętrzną powierzchnię ciała, a także oskórek wyściełający jelito przednie i tylne
* niektóre nicienie nie muszą zmieniać żywicieli
* pasożyty monokseniczne/jednodomowe – pasożytują u przedstawicieli wyłącznie jednego gatunku żywiciela
* pasożyty polikseniczne/wielodomowe – pasożytują w osobnikach należących do różnych gatunków
ZAPŁODNIENIE
* najczęściej wewnętrzne w macicy
* samice są jajorodne (liczba składanych jaj zróżnicowana)
* wolno żyjące gatunki składają niewiele jaj, a pasożyty miliony sztuk
* wyjątkowo niektóre mogą być jajożyworodne (WŁOSIEŃ KRĘTY)
NARZĄDY ROZRODCZE ŻEŃSKIE
* mają najczęściej postać podwójnych, cienkich ślepo zakończonych kanalików – cewek, w których słabo wyróżniają się poszczególne odcinki odpowiadające jajnikom, jajowodom i macicom
* obie macice łączą się w nieparzysty kanał zwany pochwą, która otwiera się na zewnątrz otworem płciowym położonym po brzusznej stronie ciała
NARZĄDY ROZRODCZE MĘSKIE
* zbudowane najczęściej z pojedynczej cewki, w której odpowiednie odcinki nazywa się jądrm i nasieniowodem
* nasieniowód w tylnej części ciała łączy się z przewodem pokarmowym, a część jelita wspólna dla układu pokarmowego i rozrodczego nazywa się stekiem/kloaką
ROZMNAŻANIE SIĘ I ROZWÓJ NICIENI
* większość to zwierzęta rozdzielnopłciowe z wyraźnym dymorfizmem płciowym (np. u glisty ludzkiej samiec jest wyraźnie mniejszy i ma w charakterystyczny haczykowaty sposób zawiniętą tylną część ciała)
* robaki obłe (niegdyś łączone z innymi robakami w jeden typ – obleńce)
* zwierzęta raczej niewielkie (0,3mm – 1,2m) , większość ma kilka milimetrów (rekordzistą jest pasożyt kaszalotów mający 13m)
* ciało w przekroju obłe, wydłużone i zaostrzone z obu końców, bez wyodrębnionej głowy
* nie ma komórek zaopatrzonych w rzęski i wici
* żyją głównie w wodzie i glebie
* niektóre są pasożytami (60 gatunków pasożytniczych człowieka)
POCHODZENIE:
* powstały zapewne razem z przodkami stawonogów (pra-pazurnicami), we wczesnym kambrze, ze zwierząt zbliżonych do bezjelitowych wirków
* niewiele się zmieniły w czasie milionów lat ewolucji
* niewielkie rozmiary i prostota budowy pozwoliły im na sukces ewolucyjny
* występują we wszystkich środowiskach – od głębokomorskich po gorących źródła oraz narządy zwierzęce czy tkanki roślinne
Nicienie
NICIENIE (NEMATODA)
UKŁAD KRĄŻENIA
* nie występuje
* jego funkcje spełnia surowiczy płyn
UKŁAD WYDALNICZY
* układ protonefrydialny (odbiega budoą od układu wydalniczego wirków, np. brak tu komórek płomykowych)
* ma najczęściej kształt litery H
* składa się z dwóch kanałów biegnących w bocznych wałkach hypodermalnych, otwierających się wspólnym otworem po brzusznej stronie ciała
* kanały te zbudowane są z niewielkiej liczby komórek (u glisty ludzkiej z dwóch)
* układ ten służy przede wszystkim do osmoregulacji, w mniejszym stopniu do usuwania zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii
UKŁAD ODDECHOWY
* nicienie wolno żyjące prowadzą wymianę gazową całą powierzchią ciała
* pasożyty oddychają beztlenowo
UKŁAD POKARMOWY
* przedni odcinek (jelito przednie) i końcowy (jelito tylne) pochodzenia ektodermalnego
* otwór gębowy otoczony wargami, zaopatrzony w różnego typu ząbki, szczęki, sztyleciki itp. w zależności od gatunku i tybu życia
* za otworem gębowym duża i sielnie umięśniona gardziel
* jelito środkowe (endodermalne) ma postać prostej rury i kończy się odbytem
* u pasożytów może dochodzić do redukcji układu i np. zaniku odbytu oraz jelita środkowego
POJEDYNCZA WARSTWA MIĘŚNIOWA
* tylko mięśnie podłużne
JEDNOWARSTWOWY NABŁONEK/
HYPODERMA
* u mniejszych nicieni ma budowę komórkową
* u większych jest syntycialny, tworzy zazwyczaj zgrubienia – wałki hypodermalne, biegnące wzdłuż ciała
OSKÓREK/KUTIKULA
* zbudowany z substancji białkowej o złożonej strukturze
* przepuszczalny tylko dla wody i gazów
* żadne inne substancje nie przenikają przez ich błonę (stąd ich duża odporność na trucizny i niekorzystne warunki środowiska)
* u pasożytów żyjących w jelitach zwierząt oskórek zapobiega strawieniu ich przez enzymy trawienne żywiciela
BUDOWA NIECIENI
BUDOWA CIAŁA – WÓR POWŁOKOWO-MIĘŚNIOWY
* jamę ciała (pseudocel) wypełnia surowiczy płyn, który spełnia rolę hydraulicznego szkieletu, nadającego zwierzęciu pełną sprężystość
* płyn ten zastępuje też układ krążenia, rozprowadzając substancje odżywcze z jelita po całym ciele
UKŁAD NERWOWY
* ma prostą budowę i związany jest z powłokami ciała
* centralną część stanowi pierścień okołogardzielowy (obrączka okołogardzielowa), w skład którego wchodzi pięć zwojów nerwowych
* z pierścieniami łączy się kilka (6-8) pni nerwowych połączonych półpierścieniowymi spoidłami
* najsilniej rozwinięte są pnie biegnące w brzusznym i grzbietowym wałku hypodermalnym
* większość nicieni ma słabo rozwinięte narządy zmysłów
* zazwyczaj są to receptory czuciowe rozrzucone po całej powierzchni ciała
* wyjątkowo niektóre gatunki morskie mają prymitywne fotoreceptory w postaci plamek ocznych
NICIENIE WOLNO
ŻYJĄCE
* LUDZKA GLISTA
- bardzo powszechny monokseniczny pasożyt ludzki (ponad miliard zarażonych ludzi na świecie)
- dorosłe samice (osiągające czasem ponad 30zm długości) żyją w jelicie cienkim i składają dziennie do 200tys jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz
- w jajach po kilku tygodniach rozwijają się larwy i w takiej postaci czekają na połknięcie przez żywiciela
- są to jaja inwazyjne odporne na działanie czynników środowiskowych, mogą leżeć wiele lat w glebie lub wodzie nie trac zdolności do zarażania
- poknięte przez kolejnego żywiciela (człowiek) trafiają do jelita, gdzie larwy wydobywają się z osłon jajowych
- uwolnione wgryzają się w ścianki jelita i przedostają do naczyń krwionośnych
- do dalszego rozwoju potrzebują tlenu, więc z krwią wędrują do płuc, gdzie przechodzą do wnętrza pęcherzyków płucnych
- ten etap zakażenia najczęściej objawia się wysoką temperaturą, kaszlem, a przy masowych zakażeniach może się także rozwinąć zapalenie płuc
- larwy w płucach linieją dwukrotnie
- zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela i krtań do tchawicy, skąd odruchowo przełknięte razem ze śluzem trafiają ponownie do żołądka i stąd do jelita, gdzie dorastają
- po mniej więcej 2 miesiącach od zakażenia zaczynają rozmnażać się płciowo
* GLISTNICA
- ogólne osłabienie, zawroty głowy, obrzęk twarzy, nadmierna pobudliwość, reakcje alergiczne
- w przypadku zakażenia masowego może dochodzić do całkowitego braku drożności jelita
- glistą można się zarazić jedząc niedomyte warzywa, które były nawożone ludzkimi fekaliami (np. z szamba) lub pijąc zanieczyszczoną wodę (np. w czasie kąpieli w jeziorze, basenie)
* występują także GLISTA ŚWIŃSKA, GLISTA PSIA, GLISTA KOCIA
* WŁOSIEŃ KRĘTY
- pasożyt polikseniczny z cyklem rozwojowym w ciele jednego żywiciela
- występuje u wielu zwierząt hodowlanych (świnie, psy, nutrie) oraz u lisów, wilków, niedźwidzi, fok, dzików, szczurów i innych
- człowiek zaraża się przez zjedzenie mięsa wieprzowego, zawierającego otorbione larwy (trychiny)
- w przewodzie pokarmowym larwy wydostają się z osłonek i wgryzają się w ścianki jelita
- bardzo szybko dojrzewają i po kilku dniach zdolne są do rozrodu płciowego
- samce po kopulacji giną, a samice w ciągu swego życia trwającego około miesiąca, rodzą do 1500 larw (są jajożyworodne)
- larwy te przedostają się do naczyń krwionośnych i z krwią wędrują do mięśni poprzecznie prążkowanych (najczęściej do przepony i mięśni międzyżebrowych)
- tutaj osiadają, kilkakrotnie linieją i otaczają się torebką (cystą)
- w tej postaci mogą przeżyć kilkadziesiąt lat i nie da się ich usunąć
* WŁOŚNICA
- wysoka temperatura, ból głowy, mięśni i stawów, zapalenie spojówek, obrzęk twarzy
- masowe zakażenie może prowadzić do śmierci
- leczenie jest bardzo trudne
- duże znaczenie ma profilaktyka (weterynaryjne badania w rzeźniach każdej partii mięsa wieprzowego w celu wykrycia trychin, długie gotowanie mięsa i szybkie zamrożenie, gdyż larwy giną w temperaturze -37°C w ciągu 5min)
- solenie, peklowanie i wędzenie nie zabija larw
* CAENORHABDITIS ELEGANS
- około 1mm długości
- dość rozpowszechniony na świecie
- żyje w glebach i butwiejących liściach, żywiąc się bakteriami
- bardzo łatwo daje się hodować w laboratorium na pożywkach bakteryjnych
* nie ma większego znaczenia gospodarczego
- jest doskonałym modelem do badań genetycznych na ujawnien...
asia18020