1. Mobilizacje bierne – przeprowadza się w płaszczyźnie prostopadłej lub równoległej do płaszczyzny leczenia stawu wychodząc z neutralnego ustawienia stawu. Płaszczyzna leczenia stawu jest zawsze na powierzchni wklęsłej stawu. W pozycji neutralnej torebka stawowa jest maksymalnie rozluźniona a przestrzeń obejmowana przez nią jest największa, unieruchamia się jeden z elementów kostnych stawów a drugim wykonuje się ruchy mobilizacyjne. Oba elementy kostne chwyta się możliwie blisko szpary stawowej. Leczenie mobilizacjami biernymi zaczyna się zawsze od trakcji prostopadłej do powierzchni płaszczyzny leczenia stawu. Wykonanie trakcji niebolesnej jest możliwe również w stawach bolesnych ruchowo. Oprócz poprawy ruchomości stawu, powoduje też hamowanie wrażliwości na ból. Wyróżniamy trzy etapy trakcji:
· rozluźnienie (osiągamy łagodnym rozciąganiem stawu, które neutralizuje ciśnienie wewnątrz stawowe bez zwiększania jednak odległości między powierzchniami stawowymi),
· napinanie (jest to dalsze rozciąganie elementów kostnych stawu wzdłuż osi podłużnej, powodujemy napięcie torebki stawowej ale bez jej rozciągania aż do zniesienia „luzu” tkanek miękkich, napinanie jest nie tylko niezbędnym warunkiem dla rozciągania stawu ale służy również złagodzeniu bólu),
· rozciąganie (tu już rozciąga się tkanki miękkie stosując większą siłę).
Mobilizacja trakcją ma mieć charakter spokojnych rytmicznych ruchów dystrakcji, powtarzanych od ośmiu do dziesięciu razy w sekwencjach:
rozluźnienie napinanie rozciąganie utrzymanie
napinanie lekkie rozluźnienie utrzymanie utrzymanie
napinanie rozciąganie itd.
lekkie rozluźnienie – tylko do fazy napięcia, ale nie do punktu wyjścia (ustawienia neutralnego).
2. Mobilizacje ruchami ślizgowymi – prowadzone są w płaszczyźnie leczenia stawu, jednocześnie wykonujemy lekką trakcje neutralizującą ciśnienie wewnątrz stawowe. Oczywiście nie rozciągamy stawu tak jak przy trakcji ponieważ ograniczałoby to ruchy ślizgowe. Reguła ruchów wklęsłych i wypukłych powierzchni stawowych:
Jeżeli jakiś ruch zgięcia kątowego przebiega w określonym kierunku w tedy związane z nim toczenie ma we wszystkich stawach ten sam kierunek,
1. natomiast równoczesny ruch ślizgowy odbywa się w kierunku przeciwnym kiedy poruszająca się powierzchnia stawowa jest wypukła,
.
Np. staw barkowy,
biodrowy, nadgarstek,
skokowy
ślizg przeciwny
2. W tym samym kierunku jeżeli poruszająca się powierzchnia stawowa jest wklęsła
Np. staw kolanowy, skokowy
ślizg zgodny
3. Mobilizacje czynne – znajdują zastosowanie u pacjentów lękliwych, starszych skarżących się na duży solidny ból. Mobilizacje czynne mogą być stosowane w wielu przypadkach zamiast mobilizacji biernych czy manipulacji jednakże nie zawsze je zastępują.
Techniki :
· poizometryczna relaksacja mięśni – jest to technika zabiegów manualnych w której siła mobilizująca wychodzi od pacjenta, warunkiem skuteczności tej metody jest właściwe ustawienie zablokowanego stawu na granicy patologicznego zakresu ruchu i prawidłowe dozowanie siły mobilizującej w określonym kierunku. PRM stosujemy zawsze tam gdzie zaobserwujemy ograniczenie ruchomości. Jest najskuteczniejszym sposobem przezwyciężania przykurczów mięśniowych i pokonywania bólu. PRM nie tylko wpływa na mechaniczne komponenty blokady stawowej lecz również na zależne od nich nerwo- odruchowe podwyższenie napięcia mięśniowego.
PRM wykonujemy w następujący sposób:
- grupa mięśniowa, mięsień zostają rozciągnięte tylko w takim zakresie, który jest możliwy do uzyskania bez żadnego oporu w tej pozycji mięśnia, terapeuta poleca choremu aby wykonał bardzo lekki równomierny opór przeciwko poprzedniemu rozciąganiu mięśnia i powoli wykonał wdech, opór ten jest utrzymywany przez okres co najmniej 10 sekund, a potem poleca się choremu zwolnić go całkowicie i powoli dokonać wydechu, gdy terapeuta wyczuje rozluźnienie mięśnia (najwcześniej po sekundzie) wówczas ma możliwość dalszego rozciągnięcia mięśnia bez żadnego oporu i wtedy na nowo powtarza zabieg od 3 do 5 razy (bez straty każdorazowo uzyskanego rozciągnięcia mięśnia).
Warunkiem skuteczności PRM jest wyzwolenie napięcia mięśni antagonistycznych do mięśni rozciąganych.
· technika kierunku spojrzenia – każdy ruch gałek ocznych powoduje odpowiedni współruch głowy i kręgosłup szyjnego kiedy np. przy neutralnym ustawieniu głowy, położymy opuszki obu palców wskazujących na wyrostkach poprzecznych kręgu szczytowego a następnie kierujemy oczy raz w górę raz w dół nie poruszając głową, wtedy odczujemy odpowiednio współruch kręgu szczytowego, odpowiednio do ruchu gałek ocznych (dla uruchomienia całego kręgosłupa szyjnego, strzelamy oczami po godzinach zegara).
4. Techniki manipulacji, czyli mobilizacji z pchnięciem końcowym:
Manipulacja jest najszybszym sposobem usuwania zablokowania stawów. Powinno przebiegać w następujących etapach:
- ułożenie pacjenta,
- dokładne ustawienie stawu na granicy zablokowania,
- napięcie testowe,
- rozluźnienie się pacjenta,
- pchnięcie manipulacyjne,
- ocena końcowa.
Przygotowanie do manipulacji wymaga większego wysiłku niż sam zabieg. Stosunek czasu potrzebnego na ułożenie pacjenta i uzyskanie napięcia wstępnego do właściwego pchnięcia ma się jak 9 do 1. Pacjenta układamy starannie w pozycji izolowanej, terapeuta przyjmuje nie przymuszoną i nie usztywnioną pozycję z ścisłym kontakcie z pacjentem od momentu oparcia się o punkty kontaktowe z ciałem pacjenta do wykonania manipulacji trzeba odczekać kilka sekund utrzymując napięcie wstępne czyli testowe. Jeżeli to napięcie wstępne jest tolerowane przez pacjenta wtedy możemy bezpiecznie wykonać zabieg. W momencie pchnięcia mięśnie pacjenta muszą być całkowicie rozluźnione. Osiągnąć to można, polecając pacjentowi wykonywanie głębokich wdechów i wydechów. Terapeuta oddycha równocześnie i w momencie głębokiego wydechu wyczuwamy krótką chwilę kiedy można wykonać manipulację stosując jak najmniejszą siłę. Pchnięcie trwa ułamek sekundy, aparat torebkowo- więzadłowy zostaje nieznacznie rozciągnięty przy czym powstaje znany trzask. Siła zastosowana do pchnięcia powinna się równać od pięciu dziesiątych do 2% jaka jest potrzebna do złamania kości długiej zdrowej. Im dokładniejsze jest ustawienie wyjściowe leczonego stawu tym mniejsza powinna być ta siła, często dochodzi do odblokowania samoistnego z chwilą właściwego ustawienia stawu. Reguła manipulacji to mała siła na krótkim odcinku w krótkim czasie.
Przeciwwskazania do manipulacji:
Ø wyraźny ból,
Ø stany zapalne stawów, mięśni,
Ø nowotwory,
Ø urazy,
Ø osteoporoza (wiek starczy, kobiety po przekwitaniu),
Ø zmiany zwyrodnieniowe,
Ø nadciśnienie tętnicze,
Ø zaburzenia psychiczne.
Birdosz