POSTĘPOWANIE KARNE
7.10.2009
Procesowe prawo karne- ogół norm regulujących postępowanie karne w sprawach o przestępstwa i wykroczenia (posiłkowo w sprawach dyscyplinarnych).
Dzięki niemu zostaje wcielone w życie prawo karne materialne. Współczesny proces karny posiada instytucje na kształt prawa materialnego (np. skazanie bez rozprawy).
Postępowanie karne w sprawach o czyny zabronione ustawą karną, a np. obrona konieczna uchyla bezprawność.
Proces służy rozstrzygnięciu o odpowiedzialności, o zastosowaniu środków zabezpieczających, probacyjnych. Jednak toczy się w sprawie, która NIE JEST przestępstwem (jest to pewne uproszczenie), ale zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.
FUNKCJE PROCESOWEGO PRAWA KARNEGO:
1. Funkcja porządkująca- normy regulują, porządkują przebieg postępowania
2. Funkcja regulacyjna- reguluje wzajemne stosunki pomiędzy uczestnikami procesu, uregulowane uprawnienia, obowiązki i ciężary nakładane na podmioty procesowe.
3. Funkcja gwarancyjna
4. Realizacja założeń ustrojowych państwa- ustrój ma wpływ na wygląd procesu.
5. Funkcja wychowawcza- prowadzenie procesu w taki sposób, aby również wychował oskarżonego, jak i społeczeństwo (obecnie spadek prestiżu)
6. Likwidowanie wzajemnych konfliktów.
14.10. 2009
ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO
1. Akt woli organu państwowego zawierający normę prawną, czyli źródło w znaczeniu ścisłym- ujęcie tzw. normodawcze. Wpływa też na nie hierarchia, orzecznictwo, zwyczaj.
2.Źródła prawa w znaczeniu materialnym- układ stosunków społecznych, gospodarczych, kulturalnych, które determinują powstanie norm prawa.
Kryteria oceny ważności normy prawnej:
- ustanowienie jej zgodnie z normami obowiązującego systemu prawnego (norma legalna)
- konsekwencja co do norm ogólnych
- niesprzeczność normy z innymi normami systemu prawa
- norma nie może być derogowana (brak formalnej derogowacji normy)
System źródeł prawa procesowego- wewnętrzny porządek prawny oznacza istnienie hierarchii źródeł prawa (nie takie jasne do 1.05.2004)
System multicentryczny-2 lub więcej podsystemów pochodzących z różnych centrów (prawo krajowe i wspólnotowe). od 1.05.2004 RP wiążą normy prawa wspólnotowego.
2 formy prawa wspólnotowego:
- wspólnotowe prawo pierwotne, traktatowe (art. 91 ust. 2 K.)
- wspólnotowe prawo pochodne, stworzone przez organy UE
1.Poszanowanie zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego, ale nie wobec Konstytucji.
2.W razie kolizji- zasada przyjaznej wykładni prawa krajowego na rzecz prawa wspólnotowego (także w razie kolizji zKonstytucją)
Art. 87 ust. 1 K: hierarchia norm prawa RP: K, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia wykonawcze (na obszarze działania organów akty prawa miejscowego).
Art. 8 K ma szczególne znaczenie dla procesu.
Art. 8.
1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.
Przepis samo wykonalny= bezpośrednio stosowany.
Sądy nie tworzą prawa, tylko stosują, dlatego orzeczenia nie są źródłem prawa.
Pogląd przeciwny, że sądy mogą tworzyć prawo: np. te orzeczenia, w których SN wypełnia lukę w przepisach, tworzy nowe rozstrzygnięcia prawne., którego nie można uznać wyłącznie za interpretację prawa.
Przeciw prawotwórczemu działaniu sądów:
[tylko orzeczenia TK, w myśl Konstytucji są źródłami prawa, powszechnie obowiązujące, stwarzają podstawę prawną.]
Źródła procesu karnego:
- K
- kk- art. 115 (definicje) ma zastosowanie w kpk
- ustawa o świadku koronnym 25.06.1997
- kpk, przepisy wprowadzające kpk,
- kkw (IV stadium procesu karnego),
- kks (dział II procedura)
- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
- ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (niedługo nie będzie; tylko postępowanie poprawcze)
- akty normatywne regulujące ustrój organów procesowych, np. o sądzie powszechnym, ustawa o prokuraturze, regulacje dotyczące stron, opłat, organów ścigania
- kpc, roszczenia cywilne za szkodę wynikającą z przestępstwa- adhezyjne
OBOWIĄZKI TEMPORALNE I TERYTORIALNE
Obowiązki trwałe lub czasowe,
- kpk- sposób trwały
- ustawa o świadku koronnym – były tymczasowe
Prawo procesowe podlega zasadzie lex retro non agit, która dotyczy winy, ale stosowana jest też w procesie, bo inaczej „uwsteczniałby się” też normy materialne. Mówi się, że z natury rzeczy proces działa wstecz.
Zmiana prawa w trakcie procesu:
1. wrócić i wszystko od nowa wg ustawy nowej
2. kontynuacja procedury wg ustawy starej
3. stadium wg nowej ustawy, a reszta wg starej
Sama ustawa to określa.
Art. 8.- przepisy wprowadzające kpk, toczy się dalej „w danej instancji”
Sprawy, w których przed dniem wejścia w życie Kodeksu postępowania karnego rozpoczęto rozprawę główną, toczą się do końca postępowania w danej instancji według przepisów dotychczasowych; w razie jednak zawieszenia postępowania, konieczności odroczenia rozprawy lub ponownego rozpoznania sprawy albo po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia, postępowanie toczy się według przepisów Kodeksu postępowania karnego.
Przepisy o terytorium:
- terytorium RP w kpk
- art. 5 kk Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.
- ustawa o ochronie granicy ‘90r., umowy z poszczególnymi państwami
- terytorium obszar powietrzny 90 km od powierzchni ziemi
- obszary zrównane z terytorium RP na mocy przepisów
Wyjątki:
1. art. 588 § 4 kpk Do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu lub prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej
.
2. wiąże się z instytucją odczytywania protokołów wcześniej spisanych, art. 587 kpk
Sporządzone na wniosek polskiego sądu lub prokuratora protokoły oględzin, przesłuchań osób w charakterze oskarżonych, świadków, biegłych lub protokoły innych czynności dowodowych, dokonanych przez sądy lub prokuratorów państw obcych albo organy działające pod ich nadzorem, mogą być odczytywane na rozprawie na zasadach określonych w art. 389, 391 i 393, jeżeli sposób przeprowadzenia czynności nie jest sprzeczny z zasadami porządku prawnego w Rzeczypospolitej Polskiej.
SN 2002: art. 391 uzasadnia odczytanie protokołów zagranicznych nawet bez wniosku prokuratora (stworzył nową regułę, nową normę prawną).
§ 1. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy, gdy świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły złożonych poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.
3. polskie prawo procesowe poza granicami- stosują je polscy konsulowie (ustawa o funkcjach konsulów)
POJĘCIE PROCESU
Funkcje procesowe- nie myl z funkcjami procesu karnego!!
Jest to oznaczenie roli w jakiej dany podmiot występuje w procesie (np. rola protokolanta).
Podstawowe funkcje procesu:
Są to funkcje rozdzielone.
Historycznie 3 grupy poglądów:
1. Proces jako stosunek prawny:
Oskar Bulow, prawo procesowe określa prawa i obowiązki jakie przysługują, a proces jest całością praw i obowiązków. Ta całość jest stosunkiem prawnym.
Hellwig- proces to stosunek dwustronny pomiędzy stronami a sądem.
Kőhler- stosunek stron do siebie, walka.
Stefko- stosunek między państwem, które jest stroną a stronami.
Binding, Kries ?
Proces stosunkiem prawnym dającym się przedstawić w postaci trójkąta, wierzchołki obrazują relacje
oskarżyciel
sąd
oskarżony
2. Proces jako sytuacja prawna.
Goldschmit- koniec XIX, początek XX wieku.
Proces to sytuacja prawna- oczekiwanie na wyrok, tylko, gdy sąd jest związany środkami dowodowymi, bo prawo przesądza wtedy jakim dowodem się kierować (legalna ocena dowodów).
W procesie nie można mówić o prawach strony, mają one jedynie nadzieję, na procesową korzyść, pomyślne rozstrzygnięcie.
Procesowe widełki- ekspektatywy, możliwości, ciężary.
3. Poglądy współczesne na prawo procesowe.
Proces to ogół czynności podejmowanych przez organy procesowe (kiedyś), obecnie jeszcze inne strony.
Leon Schaff- rozwój postępowania władzy państwowej w stadiach, ale nie ujmował innych uczestników.
Strogonow- ogół stosunków karnoprocesowych zachodzących pomiędzy uczestnikami procesu.
Proces to ogół działań organów śledczych, a także ogół stosunków między tymi organami a obywatelami.
Prof. Kalinowski- stosunek procesowy(nawiązują się na skutek czynności)
+
czynności procesowe
punkt widzenia uczestników= czynności dokonywane przez nich
punkt widzenia stosunków między osobami= ogół stosunków między organami a osobami w określonych rolach procesowych.
Rozumienie w sensie abstrakcyjnym
21.10.2009
PRZEDMIOT PROCESU
katybekier