Jezdziec_Piastowski___Seria_Historia_Jazdy_Polskiej_pl.pdf

Monety emisji 2006

Narodowy Bank Polski

Rewers: W centralnej cz«æci stylizowany wizerunek pancernego

druýynnika konnego z obnaýonym mieczem oraz w tle cieÄ

pancernego druýynnika konnego trzymajcego w¸czni«.

U gry z prawej strony ukoænie napis JEDZIEC/ PIASTOWSKI.

Monety

nomina¸

200 z¸

Jedziec piastowski

Ð Historia Jazdy Polskiej Ð

metal

900/1000 Au

stempel

lustrzany

ærednica

27,00 mm

masa

15,50 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

10.000 szt.

Awers: Z lewej strony wizerunek or¸a ustalony dla god¸a

Rzeczypospolitej Polskiej. Z prawej strony wizerunek r«kojeæci

miecza koronacyjnego w¸adcw Polski ãSzczerbca" na tle motywu

z tej r«kojeæci. Z prawej strony oznaczenie roku emisji: 2006.

U gry z prawej strony p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA.

U do¸u napis: 200 Zü. Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

nomina¸

2 z¸

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

Ð w

stempel

zwyk¸y

ærednica

27,00 mm

Rewers: W centralnej cz«æci stylizowany wizerunek pancernego

druýynnika konnego z obnaýonym mieczem oraz w tle jego cieÄ.

Z lewej strony p¸kolem napis: JEDZIEC PIASTOWSKI.

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

1.000.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-06, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: W centralnej cz«æci stylizowany wizerunek pancernego

druýynnika konnego uzbrojonego we w¸czni«, miecz oraz tarcz«.

W otoku napis: JEDZIEC PIASTOWSKI.

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

nomina¸

10 z¸

metal

925/1000 Ag

stempel

lustrzany

wymiary

d¸ugoæ: 22,00 mm;

szerokoæ: 32,00 mm

masa

14,14 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

62.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej. Nad or¸em p¸kolem i z prawej strony napis:

RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie roku emisji: 2006.

Poniýej or¸a z prawej strony napis: 10 Zü oraz z lewej strony

wizerunki dwch grotw w¸czni na drzewcach. Pod lew ¸ap

or¸a znak mennicy: .

Projektant monet: Ewa Tyc-KarpiÄska

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA

w Warszawie.

Ð w

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety emisji 2006

W dniu 22 listopada 2006 r. Narodowy Bank Polski wprowadza

do obiegu monety z nowej serii ãHistoria Jazdy PolskiejÓ przedsta-

wiajce jedca piastowskiego, o nomina¸ach:

tych he¸mw pozostawa¸o jednak w tyle za ich przydatnoæci w walce

Ð stoýkowe dzwony wykonywano z czterech blach ýelaznych,

znitowanych ze sob i uj«tych na dole ozdobn obr«cz, przecho-

dzc na czole w swego rodzaju charakterystyczny diadem. Szczyt

dzwonu wieÄczy¸a srebrzona tuleja do piropusza lub kity. Dolna

kraw«d he¸mu by¸a przystosowana do doczepienia czepca. ûelazo

dzwonu pokryte by¸o dodatkowo z¸ocon blach miedzian. He¸my

te niewtpliwie uýywane by¸y przez wyýszych dowdcw lub nawet

cz¸onkw rodziny ksiý«cej.

zapewnienia ksiý«tom i krlom bezpieczeÄstwa w czasie ich podrýy,

polowaÄ, sprawowaniu funkcji paÄstwowych Ð sdw, spotkaÄ

z moýnow¸adcami czy teý w¸adcami ssiednich paÄstw. Liczna i okazale

prezentujca si« druýyna dodawa¸a prestiýu w¸adcy Ð pozwala¸a mu

na prowadzenie aktywnej polityki zmierzajcej do wzmocnienia

paÄstwa. Pierwsi Piastowie Ð Mieszko I i jego syn Boles¸aw Chrobry Ð

w¸aænie dzi«ki posiadaniu licznych si¸ zbrojnych, znacznie

powi«kszyli terytorium swego w¸adztwa i stoczyli wiele wojen

zarwno obronnych, jak i majcych na celu opanowanie nowych

terytoriw.

¥ 200 z¸ Ð wykonan stemplem lustrzanym w z¸ocie,

¥ 10 z¸ Ð wykonan stemplem lustrzanym w srebrze,

¥ 2 z¸ Ð wykonan stemplem zwyk¸ym w stopie Nordic Gold.

Pocztki polskiej jazdy s trudne do ustalenia. Niewtpliwie juý

w czasie kszta¸towania si« naszej paÄstwowoæci istnia¸y si¸y zbrojne,

w ktrych znaczn rol« odgrywali konni wojownicy. Posiadanie takich

wojw by¸o niezb«dnym warunkiem sprawowania w¸adzy na rozleg¸ych,

zalesionych terytoriach. S¸awa konnych oddzia¸w w¸adcw Polski

si«ga¸a daleko Ð ýydowski kupiec z arabskiej Hiszpanii, Ibrahim ibn

Jakub, podrýujcy po Europie w pocztkach II po¸owy X wieku,

pisa¸ juý z uznaniem i podziwem o si¸ach zbrojnych ãkrla P¸nocyÓ,

jak nazywa¸ panujcego w Polsce Mieszka. Wed¸ug niego piastowski

ksiý« dysponowa¸ druýyn liczc 3 tysice pancernych wojw,

ktrych ãsetka znaczy tyle, co dziesi« secin innych wojownikwÓ.

Cz«æ z nich stanowi¸a przyboczn gwardi«, a pozosta¸e oddzia¸y by¸y

rozlokowane w g¸wnych grodach. Nast«pca Mieszka, jego syn

Boles¸aw Chrobry, dysponowa¸ jeszcze liczniejsz druýyn z¸oýon

z 4300 ludzi. Trzystu z nich podarowa¸ cesarzowi Ottonowi III w czasie

zjazdu gnienieÄskiego w roku 1000.

Drugim rodzajem he¸mw rozpowszechnionych w tym czasie na terenie

Polski by¸y he¸my stoýkowe nazywane ãnormandzkimiÓ, ktre,

wykuwane z jednej lub dwu sztuk ýelaza, bardzo dobrze sprawdza¸y

si« podczas walki Ð by¸y odporne nawet na ci«ýkie ciosy, a dzi«ki

wyposaýeniu w tzw. nosal chroni¸y rwnieý nos i grn czeæ twarzy.

Takýe do ich kraw«dzi doczepiano czepiec.

W cigu nast«pnych dwu stuleci nastpi¸y zmiany w organizacji

polskiej jazdy. Wraz z poszerzaniem si« terytorium paÄstwa wzros¸y

potrzeby zwizane ze sprawnym jego zarzdzaniem i obronnoæci.

Podczas panowania Boles¸awa III Krzywoustego (1107-1138) druýyna

ksiý«ca przekszta¸ci¸a si« w rycerstwo, ktre w zamian za posiadane

Ð odziedziczone czy teý nadane przez w¸adc« Ð majtki ziemskie

s¸uýy¸o paÄstwu. Rycerze sami zaopatrywali si« w uzbrojenie, konie

i ýywnoæ. Rycerzowi w boju towarzyszy¸ poczet z¸oýony ze zbrojnych

s¸ug. Uzbrojenie jazdy polskiej podlega¸o dalszemu udoskonaleniu Ð

kolczuga okrywa¸a juý ca¸e cia¸o rycerza Ð od stp pokrytych kolczymi

spodniami aý po g¸ow« skryt w kapturze. Pod zbroj« zak¸adano

d¸ug szat«, si«gajc kostek, tak ýe jej dolna cz«æ by¸a widoczna

poniýej kaftana kolczego si«gajcego do kolan. Powszechnie uýywano

stoýkowych he¸mw, ktre mia¸y dodatkow cz«æ os¸aniajc

twarz, czyli nosal. Dodatkowym elementem uzbrojenia ochronnego

by¸a wielka tarcza w kszta¸cie wyd¸uýonego trjkta. W zwizku

z ulepszeniem uzbrojenia konieczne sta¸o si« takýe powi«kszenie

mieczy, ktre sta¸y si« masywniejsze oraz bardziej zdatne do zadawania

pchni«, co zwi«ksza¸o ich skutecznoæ wobec opancerzonego

przeciwnika. Takýe w¸cznie przekszta¸ci¸y si« w ci«ýkie kopie, ktre

podczas ataku by¸y trzymane przez rycerzy pod praw pach. Do kopii

tuý pod grotem przytwierdzano proporce z osobistymi znakami

rycerzy. O sile ataku kopi decydowa¸ przede wszystkim rozp«d

rumaka, a nie tylko zamach jedca, jak by¸o to dawniej. Do nowego

sposobu pos¸ugiwania si« kopi dostosowano siod¸o, ktre wyposaýono

w wysokie ¸«ki Ð przedni chroni¸ brzuch rycerza, a tylny zapewnia¸

pewne i wygodne oparcie. Rozwj uzbrojenia spowodowa¸ wzrost

wymagaÄ stawianych koniom rycerskim, ktre sta¸y si« wi«ksze

i ci«ýsze.

Innym waýnym elementem uzbrojenia pancernych by¸y tarcze

sporzdzane z drewna i skry. Tarcze te, niestety, nie zachowa¸y si«.

Prawdopodobnie uýywano zarwno okrg¸ych, jak i trjktnych tarcz,

ktrych zewn«trzne powierzchnie ozdabiano malowid¸ami; nabra¸y

one w przysz¸oæci charakteru znakw herbowych. W walce najwaý-

niejszym rodzajem uzbrojenia jazdy by¸y w¸cznia i miecz. Miecze

z okresu X-XII wieku by¸y stosunkowo krtkie, przeznaczone raczej

do ci«cia niý do k¸ucia. Ich wygld nie odbiega¸ od rozpowszechnionego

w Europie typu. Miecz szybko sta¸ si« symbolem rycerza, a takýe

dostojeÄstwa oraz sprawiedliwoæci w¸adcw. Noszono go w obszytej

skr pochwie, ktr zawieszano na pasie. Takýe i ten pas sta¸ si«

widocznym znakiem przynaleýnoæci do stanu rycerskiego Ð od niego

wzi«¸o si« okreælenie pasowania na rycerza. Nie mniej waýna niý miecz

by¸a w owym czasie w¸cznia Ð broÄ drzewcowa d¸ugoæci oko¸o

2 metrw, wyposaýona w lancetowaty grot. Moýna by¸o uýywa jej

na wiele sposobw, zadajc szybkie ciosy w dowolnie obranym kierunku.

Druýyna ksiý«ca by¸a wojskiem zawodowym utrzymywanym przez

w¸adc«, ktry zaopatrywa¸ j w konie, broÄ i wyýywienie oraz

wyp¸aca¸ wynagrodzenie. Dzi«ki odkryciom archeologicznym,

nielicznym relacjom pisanym i przedstawieniom ikonograficznym

uda¸o si« zrekonstruowa prawdopodobny wygld i uzbrojenie jazdy

wczesnopiastowskiej. Konny druýynnik, nazywany pancernym,

wyposaýony by¸ w zbroj« wykonan z ýelaznych k¸ek, czyli kolczug«.

Prawdopodobnie uýywano teý pancerzy ¸uskowych z ýelaznych p¸ytek

przytwierdzonych do kaftana ze skry lub tkaniny. Pod pancerzem

noszono solidn odzieý w postaci kurtki we¸nianej lub skrzanej,

odpowiednio watowanej, zwanej ãprzeszywanicÓ, ktrej zadaniem

by¸o amortyzowanie przyjmowanych ciosw. Sama zbroja mia¸a

kszta¸t kaftana okrywajcego tu¸w i zazwyczaj by¸a zaopatrzona

w r«kawy si«gajce do d¸oni lub ¸okci. Tylko najznamienitsi wojownicy

mieli takýe nogawice wykonane z kolczej plecionki. Kaftan pancerny

mg¸ mie kaptur, ktry narzucano na g¸ow«. Na kaptur nak¸adano

he¸m. Czasami do he¸mu doczepiano czepiec, ktry gdy by¸ zapi«ty

okrywa¸ kark, szyj« i ramiona oraz cz«æ twarzy wojownika. Pod he¸mem

noszono rýnego rodzaju czapki chronice g¸ow«. Wærd he¸mw

znanych w Polsce z X-XII wieku znajdujemy okazy zarwno wschod-

niego, jak i zachodniego typu, co dobrze obrazuje sytuacj« naszego

kraju po¸oýonego na granicy dwu kultur. Najbardziej reprezentacyjne

s he¸my zwizane ze wschodnim kr«giem kulturowym, ktrych

cztery egzemplarze odnaleziono w Wielkopolsce. Bogate wykonanie

W okresie panowania pierwszych Piastw jedcy uýywali w walce

przede wszystkim (najpospolitszych wtedy) niewielkich koni, zbliýonych

wygldem do tarpanw. Konie te by¸y bardzo wytrzyma¸e, nie wy-

maga¸y specjalnej paszy, æwietnie porusza¸y si« w lesistym terenie,

jakim w wi«kszoæci by¸o wczesne terytorium Polski. Dla potrzeb

druýyny ksiý«cej, a w szczeglnoæci znamienitszych pancernych,

hodowano konie nieco silniejsze i wi«ksze, osigajce wymiary

wsp¸czesnego konia rasy arabskiej.

Witold G¸«bowicz

Muzeum Wojska Polskiego wWarszawie

Pierwsz znan nam z zapiskw historycznych bitw, stoczon przy

udziale pancernych, by¸a zwyci«ska bitwa Mieszka I z armi margrabiego

Hodona, ktra mia¸a miejsce nad Odr w okolicy Cedyni w 972 roku.

W czasach panowania pierwszych Piastw jazda nieustannie

towarzyszy¸a w¸adcy. Na druýynnikach spoczywa¸ obowizek

Wszystkie monety emitowane przez NBP s prawnym ærodkiem

p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: