ZywotySwietych1.pdf

Wprowadzenie

Zywoty swietych meczennikow, wyznawcow i ascetow wpisane

ss nieodlscznie w historie Kosciola. Juz w Dziejach Apostols-

kich znajdujemy opisy zycia wyznawcow Chrystusa. W pier-

wszych wiekach chrzescijanstwa przedstawiano glownie mestwo

i nieugietosc meczennikow, ktorzy odwaznie szli na smierc za

swoja wiare. Gdy przesladowania chrzescijan ustaly, zaczeto

zbierac rozne opowiesci o meczennikach i rozpowszechniac je

wsrod wierzacych.

Wkrotce pojawili sie posrod chrzescijan asceci, ktorzy nie

tylko glosili Chrystusa Zmartwychwstalego, ale tez starali sie

poprzez posty i roznorodne umartwienia opanowac pozadliwosci

i namietnosci. Ten nowy typ swietosci znalazl rowniez swoje

odzwierciedlenie w formach pisanych, do ktorych mozna zal-

iczyc paterikony, gerontikony czy synaksariony.

Wszystkie te rodzaje pismiennictwa hagiograﬁcznego, a wiec

Akta meczennikow, zywoty meczennikow i ascetow — umozliwily

powstanie kalendarzy liturgicznych oraz Minei Czytanych, czyli

ulozonych w porzadku czasowym tekstow o zyciu i czynach

swietych, odpowiadajacych kolejnym dniom Roku Liturgicznego,

ktorego poczatek w prawoslawiu przypada na pierwszy dzien

miesiaca wrzesnia. Zywoty zestawiono wedlug dni, w ktore

przypadaly wspomnienia swietych. Ich tresc i forma liter-

acka byly roznorodne. Niejednokrotnie Akta meczennikow

WPROWADZENIE

lub opowiesci o ascetach przerabiano na homilie pochwalne,

calkowicie zmieniajac styl, dokonujac skrotow i zmian redak-

cyjnych. We wszystkich tego typu zabiegach chodzilo przede

wszystkim o to, by zywoty swietych uczynic bardziej zrozu-

mialymi dla owczesnych pokolen.

Czytanie zywotow swietych wprowadzono do nabozenstw.

Zwyczaj ten przyjal sie rowniez od samego poczatku istnienia

Kosciola na Rusi. Przelozony z jezyka greckiego na staro-

cerkiewno-slowianski synaksarion nazwano prologiem. Wyroznia

sie trzy rodzaje prologow. Pierwszy bazuje na greckim kalen-

darzu liturgicznym cesarza Bazylego; dzielo to w XI w. zostalo

poszerzone. Drugi rodzaj prologu zestawiono na podstawie

pierwszego i starych Minei Czytanych. Trzeci — wierszowany

— powstaly na bazie greckiego prologu wierszowanego, przetlumaczono

w XIV w. Pietnastowieczne kopie starych rekopisow pozwalaja

przypuszczac, ze w X–XI w. Slowianie dysponowali pelnym

przekladem Minei Czytanych na wszystkie dwanascie miesiecy.

Pierwsze zywoty ruskich swietych mialy przewaznie charak-

ter zapisu lub wspomnienia. Byly to suche, lakoniczne opowiada-

nia, sporadycznie urozmaicone dialogami oraz cytatami z Biblii.

Dopiero sw. Dymitr Rostowski rozbudowal wiele zywotow

swietych chrzescijanskich. Jest on autorem i redaktorem Minei

Czytanych, znanych powszechnie jako ,, Zywoty swietych”.

To wielkie dzielo wydane zostalo w czterech czesciach (I

w 1711 r., II w 1714 r., III w 1716 r. i IV w 1718 r.),

z ktorych kazda zawierala po trzy miesiace roku liturgicznego.

Z zalaczonych do pierwszej i drugiej czesci spisow ,,nauczycieli,

przepisywaczy, historykow i narratorow”wynika, ze sw. Dymitr

korzystal z wielu rodel. Mozna je podzielic na dwa rodzaje:

starochrzescijanskie i slowianskie. W starochrzescijanskich

rodlach wymieniony jest caly szereg nauczycieli i Ojcow Kosciola,

ktorych spuscizna dotarla do nas w jezyku greckim i lacinskim,

ponadto starozytni historycy chrzescijanscy i naoczni swiadkowie

WPROWADZENIE

opisywanych wydarzen. Zywoty ruskich i slowianskich swietych

zaczerpniete zostaly z Minei Czytanych sw. Makarego, pro-

logow, Paterikonu Pieczerskiego, roznych zbiorow sawry Kijowsko-

Pieczerskiej i wielu innych monasterow. Praca redakcyjna

sw. Dymitra polegala na zestawianiu informacji z wielorakich

rodel, przy czym czesto dokonywal on skrotow, polegajacych

na opuszczaniu wstepu i zakonczenia, jak i wydarzen z zycia

swietych. Wymowna pod tym wzgledem jest jego przedmowa

do drugiej czesci Minei Czytanych:

,,W tej ksiedze, podobnie jak w pierwszej, wszystko zostalo

napisane w formie skroconej. Z wielu opowiadan o zyciu

chrzescijan, jak z ogromnej i wezbranej rzeki, czerpalem malym

naczyniem do tej ksiegi. Jesli chcialby ktos zebrac w calosc

i opisac obszernie — wszystkie te czyny, wypowiedzi i cuda

swietych — to nie starczyloby mu na to calego zycia, co

juz sie zdarzylo niektorym pisarzom chrzescijanskim. Dlat-

ego ze wzgledu na niemoc ludzka, wszystko jest tu opisane

zwiele, azeby zywot kazdego swietego, gwoli uczczenia jego

pamieci, bez trudu mogl byc przeczytany. Jezeli bowiem ludzie

nie wykazuja sie pilnoscia w czytaniu lub sluchaniu jakiegos

krotkiego utworu, to tym bardziej sprzykrzy sie im dluga lek-

tura. W wielkich Minejach Czytanych oraz w innych rekopisach

jest duzo zywotow tak bardzo obszernych i z takim nadmiarem

slow, ze kazdy z nich mozna czytac przez dwa lub trzy dni. Z tej

przyczyny w ksiazce poczyniono skroty. Tylko czyny swietych

sa uwzglednione, zas nadmiar slow i rozlegle dialogi zostaly

pominiete.”

Opublikowanie w 1759 r. synodalnego wydania Minei Czy-

tanych poprzedzila praca redaktorska archimandryty Jozafata

Mitkiewicza i hierodiakona Nikodema Puczenkowa, ktorzy

z polecenia swietego Synodu dokonali wielu poprawek, ma-

jacych zasadniczo na celu ubogacenie jezyka i modyﬁkacje

gramatyczne. Nowe wydanie zaopatrzyli tez przedmowa, ktora

WPROWADZENIE

jest drukowana w kolejnych wznowieniach. Znajdujemy w niej

miedzy innymi zachete do czerpania ze skarbnicy, rozwijajacej

zycie duchowe:

,,Ksiegi zywotow swietych tobie, pobozny czytelniku, pro-

ponowane sa na pozytek duchowy. Z twojej strony wyma-

gana jest jedynie gorliwosc i chec do czytania. A podczas

lektury bedziesz musial doznac zdumienia i oddac czesc na-

jwyzszej madrosci i wielkosci Boga. Czytajac, poznasz jak

roznorodne sciezki przeznacza On czlowiekowi, wiodac ku Swej

chwale. Ludzie wszelkich stanow znajda w tych ksiegach

dostateczna ilosc wzorcow: wladze panstwowe — podobnych

sobie pomazancow Bozych, kierujacych panstwami w opar-

ciu o milosierdzie i prawde, obroncy Kosciola — jego bu-

downiczych; pasterze Kosciola odnajda wielkich nauczycieli

i biskupow, ktorzy dobrze kierowali trzoda wiernych i walczyli

o wiare, a obecnie tryumfuja wraz z Chrystusem; ci, co wybrali

samotnosc, poznaja ludzi przestrzegajacych posty, oddajacych

sie modlitwie oraz innych, ktorzy w trudzie weszli do Krolestwa

Bozego i obecnie doswiadczaja w nim szczesliwosci; wod-

zowie i zolnierze znajduja tu szermierzy cnot chrzescijanskich,

ktorzy sluzac ziemskim wladcom, sluzyli takze Krolowi Niebios,

a odnoszac zwyciestwo w walce z wrogami ciala, zwyciezali

wrogow duszy. Obecnie tryumfuja oni z Chrystusem, ktory

jest rodlem wszelkiego wielkiego czynu i poswiecenia. Sedziowie

i panujacy ujrza swietych milujacych prawde, litosciwie wymierza-

jacych sprawiedliwosc bez wzgledu na osobe oraz jednakim

sadem sadzacych ubogich i bogatych. Dla kupcow dane sa

tu przyklady nie lichwiarzy laknacych niegodziwych zyskow,

lecz takich, co za uczciwa cene nabyli Krolestwo Boze. Ludzie

prostego stanu znajda w zywotach swietych rownych sobie pod

wzgledem prawosci duszy, takich, ktorzy spedzaja zycie na

uczciwej pracy i pomnazaniu cnot chrzescijanskich, a dzieki

temu osiagaja to, co dla wielu okrytych chwala i przepychem

WPROWADZENIE

jest nieosiagalne. Nie pozostaje nic innego jak tylko wybrac

odpowiedniego swietego jako wzor i kroczyc wlasciwa droga.”

Po raz pierwszy oddajemy do rak chrzescijan wydanie

,, Zywotow swietych”po polsku, majac nadzieje, iz ozywi sie

i wzmocni stary chrzescijanski zwyczaj czytania dziejow swietych

w domach. W dawnych czasach lektura zywotow swietych

sluzyla pokrzepieniu serc i ducha, pobudzala wiare ludu Bozego,

dostarczala przykladow zycia ascetycznego, pozwalala uswiadomic

realnie istniejace oraz dzialajace w swiecie i w czlowieku zlo

osobowe, uczyla modlitwy i bezgranicznego zaufania Bogu,

ulatwiala spotkanie wierzacego chrzescijanina z Bogiem, ukazywala

dobroc i milosierdzie, wielkosc i potege Pana, a takze moc

Jego wyznawcow oraz slabosc przeciwnikow i przesladowcow

chrzescijan, ktorzy mogli zniszczyc cialo, ale nie byli w stanie

zniszczyc ducha wierzacego czlowieka. Chrzescijanie, czytajacy

zywoty, znajdowali w nich fragment historii wiara i cierpi-

eniem pisanej, historii, ktora co prawda wyznaczaly daty

ucisku i przesladowan oraz wielkich zwyciestw chrzescijan, ale

ktorej wlasciwa tresc nadawaly wiara i cierpienie wyznawcow

Chrystusa.

Jaka role moga spelnic ,, Zywoty swietych”w czasach wspolczesnych,

w ktorych — jak sie wydaje — wiara nie wymaga juz tak

heroicznych postaw? W jakim stopniu moze byc wzorem do

nasladowania zywot swietego, ktory zyl w obliczu przesladowan

lub ascety, zyjacego z dala od ludzi? W jakim stopniu poucza-

jace beda opisy wyszukanych tortur, ktore znosili chrzescijanie

z powodu wyznawanej wiary? Czy Bog, tepiacy grzesznikow

i powalajacy bostwa poganskie, przemawia do wspolczesnego

chrzescijanina, poszukujacego raczej Boga milosiernego, wrazliwego,

wyrozumialego i cierpliwie czekajacego na powrot grzesznika?

W jakim stopniu wzory swietosci, przedstawiane w zywotach

swietych, sa dla nas ciagle aktualne? Pytania mozna mnozyc. . .

Wlasciwych odpowiedzi udziela sami chrzescijanie, wytrwale

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: