UKŁAD SI
JEDNOSTKI PODSTAWOWE
METR, m, jednostka długości. Metr jest to:
1 długość równa 10–7 ćwiartki koła południkowego (przechodzącego przez Paryż), zawartej między równikiem a biegunem północnym (1795)
2 odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu platynowo-irydowym (wykonanym ze stopu platyny (90%) z irydem (10%) w postaci pręta o przekroju w kształcie litery X wpisanej w kwadrat o boku 20 mm) w temp. 0°C i pod ciśnieniem 1 atmosfery (1889)
3 długość równa 1 650 763,73 długości fali w próżni promieniowania odpowiadającego przejściu między poziomami 2p10 i 5d5 atomu 86Kr (1960)
4 droga, którą światło przebywa w próżni w czasie 1/299792458 s (1983)
KILOGRAM, kg, jednostka masy. Kilogram jest to:
1 masa 1000 centymetrów sześciennych wody w temperaturze jej najwyższej gęstości (1779)
2 masa międzynarodowego wzorca tej jednostki (prototypu kilograma), usankcjonowanego uchwałą I Generalnej Konferencji Miar 1889, przechowywanego w Międzynar. Biurze Miar w Sèvres pod Paryżem. Wzorzec ten, będący międzynar. etalonem kilograma, wykonano ze stopu platyny z irydem (90% Pt, 10% Ir) w kształcie walca o średnicy podstawy równej jego wysokości (ok. 39 mm)
SEKUNDA, s, jednostka czasu. Sekunda jest to:
1 1/86 400 część doby
2 1/31 556 925,974 7 część roku zwrotnikowego 1900
3 czas równy 9 192 631 770 okresów promieniowania odpowiadającego przejściu między 2 poziomami struktury nadsubtelnej (F = 4, mF = 0 i F = 3, mF = 0) stanu podstawowego atomu cezu 133Cs (cezu 133)
AMPER, A, jednostka natężenia prądu elektrycznego. Amper jest to:
1 natężenie prądu stałego, który przechodząc przez roztwór azotanu srebra wydziela na katodzie 1,118 mg srebra w czasie jednej sekundy (1893)
2 prąd elektryczny nie zmieniający się, który płynąc w 2 równoległych, prostoliniowych, nieskończenie długich przewodach o przekroju kołowym znikomo małym, umieszczonych w próżni w odległości 1 m od siebie, wywołałby między tymi przewodami siłę 2∙10 –7 N na każdy metr długości (1948)
KELWIN, K, jednostka temperatury. Kelwin jest to:
1 1/100 odstępu od punktu krzepnięcia do punktu wrzenia wody (1848)
2 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody (1954)
MOL, jednostka liczności (ilości) materii.
Mol jest to liczność materii występująca wtedy, gdy liczba zawartych w niej cząstek jest równa liczbie atomów zawartych w masie 0,012 kg izotopu węgla 12C
KANDELA, jednostka natężenia światła. Kandela jest to:
1 natężenia światła, które ma w kierunku prostopadłym pole 1/60 cm2 powierzchni ciała doskonale czarnego, promieniującego w temperaturze krzepnięcia platyny pod ciśnieniem 1 atm.
2 natężenia światła, którą ma w określonym kierunku źródło emitujące promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 540 ∙ 1012 Hz i którego natężenie w tym kierunku jest równe 1/683 W/sr.
JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE
RADIAN, rad, jednostka kąta płaskiego. Radian jest to kąt płaski zawarty między 2 promieniami koła wycinającymi z jego okręgu łuk o długości równej promieniowi tego koła. 1 rad = (180/p)° » 57°17'44,8'';
STERADIAN, sr, jednostka kąta bryłowego. Steradian jest to kąt bryłowy o wierzchołku w środku kuli, wycinający z jej powierzchni część równą powierzchni kwadratu o boku równym promieniowi tej kuli.
JEDNOSTKI POCHODNE
HERC, Hz, jednostka częstotliwości w układzie SI. Hz jest to częstotliwość zjawiska okresowego, którego okres jest równy 1 s. 1 Hz = 1 s–1. Nazwa herc od nazwiska H.R. Hertza.
NIUTON, N, jednostka siły w układzie SI. Niuton jest to siła, jaka w kierunku jej działania nadaje ciału o masie 1 kg przyspieszenie 1 m/s2. 1 N = 1 kg ∙ m/s2 = 1 m ∙ kg ∙ s–2. Nazwa niuton od nazwiska I. Newtona.
PASKAL, Pa, jednostka ciśnienia w układzie SI. Paskal jest to ciśnienie występujące na płaskiej powierzchni 1 m2, na którą działa, prostopadle do powierzchni, siła 1 N(ciśnienie wywierane równomiernie przez siłę jednego niutona na powierzchnię jednego metra kwadratowego). 1 Pa = (1 N) : (1 m2) = 1 m–1 ∙ kg ∙ s–2. Paskal stosuje się także do wyrażania naprężenia mechanicznego, ciśnienia akustycznego. Nazwa paskal od nazwiska B. Pascala
DŻUL, J, jednostka energii lub pracy w układzie SI. Dżul jest to energia równa pracy wykonanej przez siłę 1 N w kierunku jej działania na drodze o dł. 1 m. 1 J = 1 N ∙ 1m = 1 m2 ∙ kg ∙ s–2. Nazwa dżul od nazwiska J.P. Joule'a.
WAT, W, jednostka mocy (strumienia energii) w układzie SI. Wat jest to moc, przy której praca 1 J jest wykonana w czasie 1 s. 1 W = 1 J : (1 s) = 1m2 ∙ kg ∙ s–3. Wat stosuje się także do wyrażania mocy elektrycznej, mocy promieniowania. Nazwa wat od nazwiska brytyjskiego inżyniera i wynalazcy J. Watta.
KULOMB, C, jednostka ładunku elektrycznego w układzie SI. Kulomb jest to ładunek elektryczny przepływający w czasie 1 s przez powierzchnię, gdy prąd elektryczny płynący przez tę powierzchnię wynosi 1 A. 1 C = 1 A ∙ 1s. Nazwa kulomb od nazwiska Ch.A. Coulomba.
WOLT, V, jednostka napięcia elektrycznego, siły elektromotorycznej i potencjału elektrycznego w układzie SI. Wolt jest to napięcie elektryczne występujące między 2 powierzchniami ekwipotencjalnymi jednorodnego przewodu prostoliniowego, w którym płynie nie zmieniający się prąd 1 A, a moc wydzielona przez przewód między tymi powierzchniami jest równa 1 W. 1 V = 1 W : (1 A) = 1 m2 ∙ kg ∙ s–3 ∙ A–1. Nazwa wolt od nazwiska A. Volty.
FARAD, F, jednostka pojemności elektrycznej w układzie SI. Jest to pojemność elektryczna kondensatora, w którym między elektrodami występuje napięcie 1 V, gdy znajdują się na nich różnoimienne ładunki elektryczne o wartości 1 C każdy.
1 F = 1 C : (1 V) = 1 m–2 ∙ kg–1 ∙ s4 ∙ A2. W praktyce stosuje się tylko podwielokrotności farada: mikrofarad (1 µF = 10–6 F), nanofarad (1 nF = 10–9 F) i pikofarad (1 pF = 10 –12 F). Nazwa farad pochodzi od nazwiska M. Faradaya.
OM, W, jednostka oporu elektrycznego w układzie SI. Om jest to opór elektryczny między 2 punktami (ściślej — powierzchniami ekwipotencjalnymi) przewodu jednorodnego prostoliniowego, gdy występujące między tymi punktami niezmienne napięcie elektryczne 1 V wywołuje w tym przewodzie prąd elektryczny 1 A. 1 W = (1 V) : (1 A) = 1 m2 ∙ kg ∙ s–3 ∙ A–2. Nazwa om od nazwiska fizyka niemieckiego G.S. Ohma.
SIMENS, S, jednostka przewodności elektrycznej w układzie SI. Simens jest to przewodność elektryczna przewodu o oporze elektrycznym 1 W. 1 S = 1/1W = 1 m–2 ∙ kg–1 ∙ s3 ∙ A2. Simens stosuje się także do wyrażania konduktancji, susceptancji i admitancji. Nazwa simens od nazwiska E.W. Siemensa.
WEBER, Wb, jednostka strumienia magnetycznego (strumienia indukcji magnetycznej) w układzie SI. Weber jest to strumień magnetyczny, który, malejąc jednostajnie do zera w czasie 1 s, indukuje siłę elektromotoryczną 1 V w obejmującym ten strumień obwodzie zamkniętym jednozwojowym, wykonanym z przewodu o przekroju kołowym znikomo małym.1 Wb = 1 V ∙ 1 s = 1 m2 ∙ kg ∙ s–2 ∙ A–1. Nazwa weber od nazwiska niemieckiego fizyka W.E. Webera
TESLA, T, jednostka indukcji magnetycznej w układzie SI. Tesla jest to indukcja magnetyczna jednorodnego pola magnetycznego, w którym na przekrój poprzeczny 1 m2 przypada strumień magnetyczny 1 Wb. 1 T = 1 Wb/(1 m)2 = 1 kg ∙ s–2 ∙ A–1. Inna definicja brzmi następująco: indukcja magnetyczna jest równa jednej tesli gdy na ładunek jednego kulomba poruszający się prostopadle do kierunku indukcji magnetycznej z prędkością jednego metra na sekundę działa siłą jednego niutona. Nazwa tesla od nazwiska N. Tesli.
HENR, H, jednostka indukcyjności w układzie SI. Henr to indukcyjność obwodu, w którym indukuje się siła elektromotoryczna 1 V, gdy prąd w tym obwodzie zmienia się jednostajnie o 1 A w czasie 1 s. 1 H = 1 V ∙ 1 s/(1 A) = ...
bibliofil1