Izabela Trzcińska
Ryszard Wroczyński – życie i twórczość
1. Młodość i studia.
· Ur. 29 marca 1909 r. w Białymstoku, tam przeszedł edukację podstawową i średnią
· 1928 – 1933 studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Filozoficznym – studiował filologię polską, filozofię i pedagogikę – 1934 uzyskał dyplom magistra filozofii
· 1938 r.- doktoryzuje się w dziedzinie literacko-filozoficznej.
· Początek największej przygody życiowej – 1947, kiedy to podejmuje pracę naukową na Uniwersytecie w Łodzi i w Warszawie
· 1950 r. – habilitacja na podstawie rozprawy „Programy oświatowe pozytywizmu w Polsce na tle społecznym i gospodarczym.
· 1952 r. – na stałe wiąże się z Uniwersytetem Warszawskim i aż do emerytury dzieli swoją aktywność właśnie pomiędzy Uniwersytet a Akademię Wychowania Fizycznego
2. Znajomość i współpraca z Heleną Radlińską.
W okresie przedwojennym pedagogika społeczna rozwijała się w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej w Wolnej Wszechnicy Polskiej, natomiast po wojnie w Katedrze Pedagogiki Społecznej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Katedrą kierowała twórczyni polskiej pedagogiki społecznej Helena Radlińska. Były to czasy dużej presji politycznej i ideologicznej, nie oszczędzono też więc pedagogiki. Zarzucono jej chrześcijańskie korzenie, orientacje liberalne, a także „burżuazyjną” metodologię. Wkrótce Helenę Radlińską wysłano na przymusowy urlop, a w roku 1952 zlikwidowano Katedrę. W tym dramatycznym czasie duży wkład miał właśnie Ryszard Wroczyński, który kontynuował wykłady i seminaria w porozumieniu z Heleną Radlińską.
· W roku 1953 Ryszard Wroczyński zostaje prodziekanem, a następnie w 1954 dziekanem na Wydziale Pedagogicznym UW
3. Obszary działania Profesora Ryszarda Wroczyńskiego
· Nauka. Dla niej profesor poświęcił większość swojego życia, energii.
Nurty twórczości naukowej Profesora:
o Historia oświaty i myśli pedagogicznej polskiej i obcej
o Dzieje wychowania fizycznego i sportu
o Metodologia pedagogiki społecznej
o Podstawy teoretyczne i praktyka wychowania środowiskowego
o Teoria i praktyka pedagogiki opiekuńczej
o Edukacja permanentna, kształcenie równoległe i oświata dorosłych
o Nauczyciel i wychowawca w szkole i w środowisku
W każdej z tych dziedzin Profesor pozostawił znaczące i wartościowe dzieła.
· Kolejnym obszarem jest historia. Jego rozprawa doktorska jak i habilitacyjna poświęcone są historii oświaty i myśli pedagogicznej. Wielkie dzieła z dziedziny historii: „Dzieje oświaty polskiej” oraz „Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu” – obejmują historię od czasów antycznych do współczesności.
· Pedagogika społeczna. Twórczość Profesora niejako dopełniła dzieła Heleny Radlińskiej i Aleksandra Kamińskiego i zamknęła proces formowania się pedagogiki społecznej jako autonomicznej dyscypliny naukowej. Z inicjatywy Profesora powstała praca zbiorowa „Metodologia pedagogiki społecznej”
Cechy charakterystyczne ujęcia pedagogiki przez Profesora: integrujący sposób rozumienia pedagogiki. Nie rozbijał dyscypliny na działy lub subdyscypliny. Bardzo różnorodny materiał pedagogiki społecznej podporządkował naczelnej idei kształtowania środowiska życia człowieka jego siłami, w imię humanistycznych ideałów. To myśl przewodnia podręcznika „Pedagogika społeczna”. Idea ta stała się też podstawą teorii wychowania równoległego w „Wychowaniu poza szkołą”. Bardzo ważne jest zapamiętanie jak pojmował Profesor sens pedagogiki społecznej. Według niego to właśnie od indywidualnego zaangażowania i wysiłku zależą warunki i kształt życia jednostki. Jest to kontynuacja myśli Heleny Radlińskiej, a także Aleksandra Kamińskiego. Została tu całkowicie odrzucona koncepcja determinizmu społecznego.
Profesor podejmuje także temat oświaty dorosłych, której poświęca dzieło „Praca oświatowa” i „Edukacja permanentna”.
v Placówki naukowe. Profesor Ryszard Wroczyński kierował Katedrą Pedagogiki Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim przez ponad 20 lat (1957 – 1979). Przewodniczył też Zakładem Pedagogiki i Kultury Fizycznej.
v Redagowanie dwóch kwartalników: „Przeglądu Historyczno-Oświatowego” i „Wychowania Fizycznego i Sportu”. Czasopisma te były dokumentacją badań naukowych, źródłem wiedzy historycznej i aktualnej z dziejów oświaty, inicjatyw wychowawczych i rekreacyjnych. Profesor przewodniczył też m.in. Radzie Naukowej Pracowni Dziejów Oświaty PAN, Radzie Naukowej Instytutu Badań Pedagogicznych.
v Działalność nauczycielska. Wielu ludzi podkreśla jego inspiratorski, wzorcotwórczy wpływ na wychowanków. Najlepszym miernikiem w tej dziedzinie jest ilość osób, które przyznają się do emocjonalnego związku z Profesorem i zawdzięczają mu ważne cechy statusu zawodowego. W samej Katedrze Pedagogiki społecznej na Uniwersytecie Warszawskim Profesor wypromował ponad 300 magistrów. Zawsze osobiście czytał wszystkie prace magisterskie i każdemu seminarzyście przydzielał opiekuna z grona swoich asystentów.
v Seminaria doktoranckie. Był to bardzo znaczący obszar działalności dla Profesora. „Wypuścił” 46 doktorów. Do jego uczniów należą m.in. Tadeusz Wujek, Helena Izdebska, Wiesław Theiss. Wszystkich pracowników Profesor obdarzał ogromną sympatią, szczególnie dr Wiesława Theissa.
Autor tekstu podkreśla jak spokojnym i rozważnym człowiekiem był Profesor. W kontaktach osobistych był ciepły i przyjazny. Wg autora najważniejszym osiągnięciem intelektualnym Profesora Ryszarda Wroczyńskiego był walny udział w nadaniu pedagogice społecznej rangi dyscypliny autonomicznej a równocześnie dyscypliny silnie uwikłanej w kontekst aksjologiczny, o wielkiej użyteczności społecznej.
· U schyłku pracy zawodowej Profesor Ryszard Wroczyński został uhonorowany tytułem „Zasłużonego Nauczyciela”. To doskonałe określenie jego postawy życiowej i naukowej.
· Profesor Ryszard Wroczyński zmarł 23 sierpnia 1987 r. w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Farnym w rodzinnym Białymstoku.
Sporną sprawą jest pytanie, które dzieło Profesora miało lub ma największe znaczenie. Według niektórych jest to pierwszy usystematyzowany podręcznik pedagogiki społecznej wydany przez Profesora w roku 1966. Inni opowiadają się za studiami nad dziejami kultury fizycznej i sportu a także stworzenia ośrodka badawczego w warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego i kierowanie nim przez 20 lat. Ogromną rangę miało też redagowanie „Przeglądu Historyczno – Oświatowego” – to wielkie archiwum dziejów oświaty polskiej, a także bezcenne źródło wiedzy o dziejach polskiej kultury. Niewyobrażalne znaczenie ma też Katedra Pedagogiki Społecznej na Wydziale Pedagogicznym Uniwersyetetu Warszawskiego. To ośrodek pracy twórczej, skąd początek bierze wiele dzieł naukowych i inicjatyw społecznikowskich.
v Tomasz Wroczyński o swoim ojcu.
Przede wszystkim podkreśla jego pracowitość. „Wszystkie zegary świata można by regulować wedle planu mojego Ojca!” Zazwyczaj dzień zaczynał się dla niego o 6.30 i już o 7 zamykał się w gabinecie i pracował. Następnie wypełniał obowiązki związane z Uniwersytetem, Akademią Wychowania Fizycznego, Polską Akademią Nauk, oddawał się wykładom, seminariom, występował w roli dziekana, dyrektora, przewodniczącego rad naukowych. Obowiązkowym punktem dnia był domowy obiad między godziną 14 a 15. Popołudnia także wypełniała praca, która kończyła się o godzinie 22.
Syn podkreśla, iż jego Ojciec potrafił świadomie i szlachetnie kształtować swoje życie. Jako Ojciec i Przyjaciel pozostanie osobą, której nikt nie zastąpi i której zawsze będzie wszystkim brakowało.
fikandor