{48}{164}prze�yj ekscytuj�c� podr� do �wiata|bardziej obcego ni� fantastyka naukowa, {168}{236}gdzie graj�c dozwolone jest|�amanie niekt�rych regu�, {240}{380}gdzie nowatorski obraz wszech�wiata, popycha|ci� ponad granice twoich najdzikszych wyobra�e�. {384}{476}Oto �wiat z�o�ony z teorii strun, {480}{595}opisuj�cych ka�d� si�� i wszelk�|materi� od atomu poprzez ziemi�, {599}{667}do ko�ca galaktyk {671}{805}- od narodzin czasu do ostatecznej|chwili - w jednej teorii, {815}{890}teorii wszystkiego. {911}{979}Naszym przewodnikiem po tym nowym,|wspania�ym �wiecie jest Brian Greene, {983}{1027}poczytny pisarz i fizyk. {1031}{1099}I niewa�ne jak cz�sto tu si� zjawiam, {1103}{1171}nie wygl�da na to, bym szybko da� rad� przywykn��. {1175}{1291}Czy pomo�e nam u�o�y� najwa�niejsze|puzzle nowoczesnej fizyki {1295}{1411}gdzie nasze pojmowanie uniwersum|jest oparte na 2 grupach praw, {1415}{1505}kt�re przecz� sobie nawzajem? {1510}{1578}Rozwi�zania tej sprzeczno�ci|unika� nawet Einstein, {1582}{1650}cho� ostatecznie po�wi�ci�|jej swoje ostatnie lata. {1654}{1785}Po dekadach, mo�emy nareszcie|by� na kraw�dzi rozwi�zania. {1870}{1951}Rozwi�zaniem s� struny, {1966}{2058}male�kie cz�stki wibruj�cej energii|niczym struny w wiolonczeli, {2062}{2179}kosmiczna symfonia w sercu ca�ej rzeczywisto�ci. {2206}{2333}Lecz ma to swoj� cen�: �wiaty|r�wnoleg�e i 11 wymiar�w, {2350}{2370}z kt�rych wi�kszo�� nigdy nie zobaczycie. {2374}{2490}Naprawd� mo�emy �y� w �wiecie z wi�ksz�|ilo�ci� wymiar�w ni� dostrzega oko. {2494}{2609}Ludzie kt�rzy m�wili, i� istnia�y dodatkowe|wymiary byli z miejsca okrzykni�ci fantastami, {2613}{2633}lub wariatami. {2637}{2777}Z�udzenie nauki i matematyki, czy|te� ostateczna teoria wszystkiego? {2781}{2897}Je�li teoria strun zawiedzie w|dostarczeniu �wiadectwa swych przewidywa�, {2901}{2945}w�wczas nikt nie powinien w to uwierzy�. {2949}{3017}Czy to teoria fizyk�w, czy filozof�w? {3021}{3137}Jedna rzecz pewna, to �e teoria|strun ju� nam pokazuje, i� {3141}{3257}uniwersum mo�e by� znacznie bardziej|niezwyk�e ni� ka�dy z nas kiedykolwiek my�la�. {3261}{3329}Jeszcze tego wieczoru... {3333}{3377}wszystko zacz�o si� wraz z jab�kiem. {3381}{3543}Triumf r�wnania Newtona pojawi� si� z|poszukiwania zrozumienia planet i gwiazd. {3548}{3592}I przebyli�my d�ug� drog� od tego czasu. {3596}{3712}Einstein da� �wiatu nowy obraz tego czym|w rzeczywisto�ci jest si�a grawitacji. {3716}{3760}Tam gdzie si� zatrzyma�, {3764}{3832}teoretycy strun odwa�yli si� p�j�� dalej. {3836}{3952}Lecz jak blisko s� by wype�ni� marzenie Einsteina? {3956}{4059}Obejrzyj teraz "The Elegant Universe". {4364}{4503}G��wne finansowanie NOVA jest|zapewnione przez Park Foundation. {4555}{4719}Nauka: otrzymali�my szkielet, kt�ra pomo�e uczyni�|bezprzewodow� komunikacj� coraz pewniejsz�. {4723}{4821}Sprint jest dumny z pomagania NOVA. {4891}{4959}Doszli�my do 400 pracownik�w w 3 lata. {4963}{5127}W Microsofcie, wasz potencja� zainspiowa� nas by|stworzy� oprogramowanie zdolne pom�c wam to osi�gn��. {5131}{5199}Wasz potencja�, nasza pasja. {5203}{5343}Finansowanie Elegant Universe jest|zapewnione przez fundacj� Alfreda P. Sloan, {5347}{5463}by poprawi� publiczne|zrozumienie nauki i technologii. {5467}{5616}I przez "National Science Foundation",|Ameryka inwestuje w przysz�o��. {5634}{5754}Dodatkowe pieni�dze p�yn� z Volkswagen of America. {6042}{6126}I z George D. Smith Fund, {6162}{6230}�ywi�ce nauk� i bezpiecze�stwo. {6234}{6350}G��wne finansowanie NOVA jest r�wnie� zapewnione|przez Corporation for Public Broadcasting, {6354}{6448}i widz�w, takich jak ty. Dzi�ki. {6809}{6886}"MARZENIE EINSTEINA" {7217}{7261}50 lat temu, {7265}{7357}ten dom by� scen� jednej z najwi�kszych|zagadek wsp�czesnej nauki, {7361}{7521}zagadki tak rozleg�ej, i� dzi� tysi�ce|naukowc�w balansuj�c na kraw�dzi fizyki {7528}{7572}wci�� stara si� to rozwi�za�. {7576}{7758}Albert Einstein sp�dzi� 2 swoje ostatnie dekady|w swym skromnym domu w Princeton, New Jersey. {7768}{7836}I w jego alernatywnych badaniach {7840}{8059}Einstein niemi�osiernie poszukiwa� pojedynczej teorii tak|pot�nej, �e mog�aby opisa� ca�e funkcjonowanie wszech�wiata. {8104}{8172}Nawet gdy zbli�a� si� do ko�ca swego �ycia {8176}{8244}Einstein trzyma� notatnik blisko d�oni, {8248}{8364}w�ciekle staraj�c si� doj�� do|wniosk�w kt�re mog�yby sta� si� znane {8368}{8453}jako "Teoria Wszystkiego". {8464}{8579}By� przekonany, �e znajdowa� si� na granicy|najwa�niejszego odkrycia w historii nauki, {8583}{8627}Einsteinowi nie starczy�o czasu, {8631}{8724}jego sen pozosta� niespe�niony. {8751}{8819}Teraz, niemal p� wieku p�niej, {8823}{8952}cel Einsteina, zjednoczenie|wszystkich praw wszech�wiata {8967}{9011}w jedn�, wszystko obejmuj�c� teori�, {9015}{9107}sta� si� �wi�tym Graalem nowoczesnej fizyki. {9111}{9203}I my�limy, �e mo�emy w ko�cu|osi�gn�� marzenie Einsteina {9207}{9323}z now� i radykaln� grup� idei|nazywanej "teori� strun". {9327}{9395}Lecz je�li ta rewolucyjna teoria jest prawdziwa, {9399}{9480}czeka nas niema�y szok. {9518}{9586}Teoria strun m�wi �e mo�emy �y� w uniwersum {9590}{9682}gdzie realno�� spotyka fantastyk� {9686}{9764}uniwersum 11 wymiar�w {9782}{9890}ze �wiatami r�wnoleg�ymi zaraz za drzwiami {9926}{10065}wytworny wszech�wiat skomponowany|ca�kowicie z muzyki ze strun. {10166}{10210}Za tym wszystkim stoi, {10214}{10330}niespodziewanie prosta,|podstawowa idea teorii strun. {10334}{10402}M�wi, �e wszystko {10406}{10569}od najmniejszej cz�stki do najbardziej odleg�ej|gwiazdy jest stworzone z jednego sk�adnika {10573}{10725}niewyobra�alnie ma�ych wibruj�cych|kosmyk�w energii nazywanych strunami. {10813}{10992}Zupe�nie jak struny wiolonczeli mog� da� pocz�tek|tak bogato zr�nicowanym muzycznym nutom, {11029}{11145}tak drobniutkie struny wed�ug teorii|wibruj� na szereg r�nych sposob�w {11149}{11247}tworz�c wszystkie sk�adniki natury. {11293}{11337}Inaczej m�wi�c, {11341}{11433}uniwersum to okaza�a kosmiczna|symfonia rezonuj�ca z {11437}{11607}ca�� gam� r�norodnych nut jakie tylko drobne|dr��ce pasemka energii potrafi� zagra�. {11652}{11743}teoria strun jest wci�� m�oda, {11748}{11862}lecz ju� ujawnia radykalnie nowy obraz �wiata, {11868}{11965}zarazem nieznanego jak i pi�knego. {11988}{12104}Lecz co sprawia �e my�limy, i�|rozumiemy ca�� z�o�ono�� uniwersum {12108}{12224}i pozwala nam zredukowa� go do|pojedynczej "teorii wszystkiego"? {12228}{12320}mamy R mi ni, minus po�owa g mi ni R {12324}{12440}pami�tasz jak to idzie - r�wne 8 Pi G T mi ni... {12444}{12559}pojawia si� ze zmieniaj�cych si� akcji|Einsteina-Hilberta, i mamy r�wnanie pola i tego okresu. {12563}{12655}Pami�tasz jak to jest nazywane? {12659}{12749}Nie, to wykrzywienie skalaru. {12755}{12833}To jest tensor ricci. {12851}{12942}Czy ty to w og�le studiowa�e�? {12947}{12991}Niewa�ne jak by� si� nie stara�, {12995}{13077}nie nauczysz psa fizyki. {13091}{13207}Ich m�zgi nie s� na tyle|skomplikowane by to chwyci�. {13211}{13276}A co z nami? {13283}{13423}Sk�d mamy wiedzie�, czy jeste�my tak|skomplikowani by obj�� najg��bsze prawa natury? {13427}{13535}C�, fizyci dzi� s� pewni tego �e jeste�my {13546}{13728}w stanie kontynuowa� drog� tam, gdzie Einstein|si� zatrzyma�, w jego poszukiwaniu unifikacji. {13738}{13858}Unifikacja by�aby sformu�owaniem prawa opisuj�cego {13906}{13998}by� mo�e wszystko w znanym uniwersum|za pomoc� tylko jednej my�li, {14002}{14046}tylko jednego mistrzowskiego r�wnania. {14050}{14118}I my�limy, �e mo�e istnie�|te najwa�niejsze z r�wna�, {14122}{14214}poniewa� przez ca�e up�ywaj�ce|ostatnie 200 lat, lub wi�cej, {14218}{14358}nasze pr�by zrozumienia uniwersum, da�o nam mn�stwo|wskaz�wek, i� wszystko d��y do jednego punktu. {14362}{14525}Wygl�da na to, �e wszystko zbiega si� w|poj�ciu, kt�re wci�� staramy si� znale��. {14529}{14621}Ujednolicenie jest tam gdzie by�o. {14625}{14693}Ujednolicenie to cel, do kt�rego d��ymy. {14697}{14861}Ca�e zamierzenie fundamentalnej fizyki to poznawa�|coraz wi�cej i wi�cej zjawisk na �wiecie, {14865}{14988}opisuj�c je w coraz kr�tszych|i prostszych zasadach. {15009}{15173}Przeczuwamy, jako fizycy, �e skoro potrafimy wyja�ni�|spor� ilo�� zjawisk bardzo prostym sposobem, {15177}{15221}to jest jaki� post�p. {15225}{15341}Jest niemal emocjonalny aspekt w sposobie kt�ry {15345}{15532}wielkie teorie u fizyk�w w pewien spos�b obejmuj�|szeroki zakres pozornie odr�bnych fizycznych zjawisk. {15536}{15652}Zatem ta idea, kt�r� powinni�my u�y� do|zunifikowania naszego pojmowania jest w�a�ciwa, {15656}{15787}istotnie, tak jak ca�a droga,|kt�r� ta cz�� nauki pod��a. {15824}{15868}A d�ugo przed Einsteinem, {15872}{16036}Poszukiwanie zjednoczenia zacz�y si� z|najbardziej znanym wypadkiem w historii nauki. {16040}{16108}Historia zaczyna si� pewnego dnia w 1665, {16112}{16180}M�ody m�czyzna siedzia� pod drzewem, gdy znik�d, {16184}{16252}dojrza� jab�ko spadaj�ce z g�ry. {16256}{16300}I wraz z upadkiem tego jab�ka, {16304}{16372}Isaac Newton zrewolucjonizowa� nasz obraz �wiata. {16376}{16468}W �mia�ym projekcie w jego czasach, {16472}{16587}Newton o�wiadczy�, i� si�a|przyci�gaj�ca jab�ka do ziemi {16591}{16743}i si�a utrzymuj�ca ksi�yc na orbicie|wok� ziemi s� jednym i tym samym. {16783}{16851}Z jednym upadkiem, {16855}{17017}Newton zjednoczy� niebo i ziemi� w|pojedynczej teorii, kt�r� nazwa� grawitacj�. {17095}{17163}Zjednoczenie niebios i ziemi {17167}{17331}do tych samych praw, kt�re rz�dz� ruchem|planet, jak i upadkiem owocu tu na ziemi. {17335}{17461}To by�o fantastyczne zespolenie|naszego obrazu natury. {17502}{17594}Grawitacja by�a pierwsz� si�� naukowo rozumian�, {17598}{17642}b�d� co b�d� 3 kolejne|kroczy�y �ladami grawitacji. {17646}{17762}I pomimo odkrycia prawa grawitacji|Newtona wi�cej ni� 300 lat temu, {17766}{17900}jego opis tej si�y jest tak|dok�adny, �e do dzi� go u�ywamy. {17910}{18050}W gruncie rzeczy, naukowcy nie potrzebowali wi�cej|ni� r�wnanie Ne...
oleola.k