12.11.2012 Wykład TRYLOBITY, MIĘCZAKI, ŚLIMAKI
19 listopada 2012
19:46
12.11.2012 TRYLOBITY
Trylobity (trylobita – „trzy lobowe”), bo składają się z 3 części (lobów) prawego, środkowego, inaczej osiowego, i lewego.
Można go podzielić na 3 części też w ten sposób: tarczę głowową (cephalon), thorax i tarczę ogonową (pygidium).
Na zewnątrz pancerz ochraniający wnętrze, złożony z kalcytu i chityny. Najczęściej to on jest znajdowany jako skamieniałość.
Tarcza głowowa i ogonowa to zrośnięte, sztywne elementy, pomiędzy nimi część ciała poruszająca się, złożona z połączonych ze sobą stawami segmentów.
Żyły między kambrem a permem, przez co mogą służyć do oznaczania wieku skał.
SYSTEMATYKA -> kartka
Należą do stawonogów.
Organizmy morskie, na lądzie nie występowały, żyły w bentosie (chodziły po dnie)
Najczęściej wielkość kilku cm.
Budowa wewnętrzna trylobita – slajd 92
„On mózgu za dużego nie miał”
Są prymitywnymi stworzeniami, o czym świadczy choćby segmentacja, co jest charakterystyczne dla takich organizmów.
Oczy złożone miały z wielu soczewek. Ich ewolucja poszła w dwie strony, przez co wyksztrałciły się dwa typy oczu:
- holochroalne (nie ma ciała miękkiego między soczewkami)
- schizochroalne (ciało miękkie pomiędzy jedną a drugą soczewką)
Oczy stanowiły dużą cześć tarczy głowowej, przez co pozwalały im na dobrą orientację w terenie.
U niektórych oczy zanikały, kiedy nie były potrzebne, jeśli na przykład przez dłuższy czas żyły w osadzie.
Dużą część znajdowanych skamieniałości stanowią wylinki (zrzucane pancerze)
Stadia rozwoju trylobita:
- protaspialne
- meraspidalne
- holaspidalne
Rozmnażanie trylobitów – demorfizm płciowy (różny wygląd samców i samic), rozmnażanie płciowe.
Rozbudowany instynkt macierzyński ( nosiły zarodki na tarczy głowowej)
Proces linienia
Typ procesu linienia zależy od gatunku.
Generalnie na tarczy głowowej pękały szwy policzkowe (wyraźnie widoczne na każdym cephalonie, chyba, że już pękł).
Tarcza głowowa składa się z:
* Cranidium – część centralna:
- fixigena – policzki nieruchome
- glabella – wybrzuszenie, część centralna, pod która znajdował się żołądek
* Librigenae – policzki ruchome
W momencie linienia pęka szew policzkowy, ruchome policzki odpadają na boki, często pękał też cephalon na połączeniu z thoraxem), a trylibit ma możliwość wyjścia z pancerza.
W późniejszym czasie ewolucji zmienił się sposób linienia, w związku z czym pękał pierścień potyliczny (łączenie cephalonu z resztą ciała), cephalon się wysuwał do przodu, obracał o 180*, po czym z reszty pancerza wychodził trylobit. Nazywa się to pozycją Salter’a
Często w formie kopalnej można też znaleźć formę zwiniętą, czyli pozycję obronną trylobita.
TYP MOLLUSCA (PREKAMBR – RECENT)
GŁOWONOGI
Gromada Gastropoda(ślimaki)
Bivalvia (małże)
Cephalopoda (głowonogi)
Wzięły się wszystkie od hipotetycznego przodka, którego nie znamy. Mamy ciało miękkie ze skrzelami, przewodem pokarmowym tarką, szkieletem, jedną nogą. Podobny do współczesnych jednotarczowców.
Nogi nie ma u głowonogów, która w tym przypadku uległa przeobrażeniu w czułka(dużo ich).
Bezskorupowe ślimaki są niesmaczne, nie jedz!
Mają dość dobrze rozwinięte systemy nerwowe. Najinteligentniejsze bezkręgowce.
Były drapieżnikami, dzięki czemu rozwijały swoje zmysły i rozmiary.
GENERALNA BUDOWA MIĘCZAKA:
* ciało miękkie, w którym znajdują się wszystkie ograny wewnętrzne
- noga (u morskich wieniec czułków) służąca do poruszania się
- głowa z otworem gębowym z radulą (tarką z miniząbkami)
- serce i układ krwionośny dochodzący do skrzeli
- nephridium (nerka)
- układ nerwowy
* muszla (szkielet zewnętrzny) tworzy się tylko w miejscu, gdzie ciało miękkie styka się ze szkieletem, tam, gdzie nie ma ciała miękkiego muszla nie przyrasta.
Wytwarza go fałd płaszcza.
Muszla składa się z 3 warstw:
- periostracum (warstwa zewnętrzna, w której mogą występować różne barwniki) – bardzo cienka warstwa kolorowa
- oostracum – najgrubsza, najbardziej podstawowa warstwa muszli
- hypostracum – cienka, wewnętrzna warstwa muszli, często się mieni, ma kolor perłowy
Muszla przyrasta na krawędzi, na takim wygięciu (nowe periostracum slajd 103).
Perły tworzą się z hypostracum, po wpadnięciu ziarna piasku pod fałdy płaszcza, co uwiera to zwierzę. Z tego względu zaczyna ono otaczać to ziarenko przez hypostracum, otaczając tak długo, aż wypadnie z muszli.
Czarne perły to kwestia czarnego hypostracum.
Gromada Gastropoda (Kambr – recent) żołądkonogi -> ślimaki
Podgromada (prosobranchia (kambr – recent) – przednioskrzelne
Podgromada pulmonata (karbon – recent) -> płucodyszne
Podgromada Opisthobranchia (karbon – recent) -> tyłoskrzelne
BUDOWA ŚLIMAKA
Budowa podobna do ogólnej budowy mięczaka, ale posiada torsję (skręcenie) SLAJD 106
W środku muszli przebiega kolumella – pusta w środku struktura osiowa, wokół której ślimak się skręca.
Kanał syfonalny – syfon (mięsista struktura) otoczony aragonitowym szkieletem, pomaga oddychać i doprowadzać pokarm po zagrzebaniu ślimaka w osadzie.
Radula (tarka) – tarka zębowa. Może być przekształcona w strzałkę (żądło) z jadem. Wyrzucają strzałkę na zewnątrz i czekają, aż jad zatruje i zmiękczy ciało ofiary.
Niektóre gatunki potrafią też wejść na muszlę małża i rozpuścić ją kwasem solnym, by dostać się do wnętrza małża.
Większość ślimaków jest tzw. grejzerami (ścierają glony)
Trochophora – larwa
Veliger – zaczynająca się tworzyć muszelka
Spat – dorosła forma
Torsja
*lewoskrętne (pleurotomarida) sinistralne
*prawoskrętne (mimospirida) dextralne à jest ich najwięcej
Bellerophontida – grupa pierwotnych ślimaków o prostym skręceniu, „wszystkie narządy były z tyłu”
„Porusz asię”
hotas2