(Akcelerator czastek).pdf

0.8 godz.

3.5

Cig dalszy ze strony 16

Wchajce kasy

Stoisz w kolejce za kimæ, kto kupuje

jakieæ dziwne owoce. Kasjerka nie moýe

w swojej skomputeryzowanej wadze

znale ich kodu. W tej typowej

dla supermarketu sytuacji przyda¸by si«

wynalazek Alana Gelperina z Princeton

(New Jersey). Badacz ten otrzyma¸

w¸aænie amerykaÄski patent na urzdzenie

wykrywajce zapachy typowych produktw

spoýywczych. Prawa do niego przekaza¸

NCR Corporation z Dayton (Ohio).

Wymuszony strumieÄ powietrza op¸ywa

testowany owoc lub warzywo, a nast«pnie

wpada do wn«trza urzdzenia, uaktywniajc

rýne czujniki. Wytwarzaj one specyficzn

dla danego zapachu kombinacj« sygna¸w,

ktra jest porwnywana z zestawem

wzorcw. Wreszcie urzdzenie informuje,

jaki produkt rozpozna¸o.

1.5

2.0

Akcelerator czstek

Po raz pierwszy materia¸y i elementy

wyprodukowane w USA zastosowane

zostan w akceleratorze czstek

poza tym krajem. Przy tworzeniu dwch

olbrzymich detektorw dla LHC (Large

Hadron Collider) Ð akceleratora wizek

przeciwbieýnych mierzcego w obwodzie

27 km, ktry budowany jest w CERN

(Europejskim Laboratorium Fizyki

Czstek) w pobliýu Genewy. Wsp¸pracuje

z nim ponad 550 naukowcw

ze Stanw Zjednoczonych. LHC b«dzie

zderza¸ ze sob protony o energiach

wyýszych niý kiedykolwiek.

SYMULOWANA SUPERNOWA w czasie trwajcej 3.5 godziny ewolucji

nie w pe¸ni wyjaænia dziwne zachowanie SN 1987A.

trycznoæ zaczyna nape¸nia 10 tys. wiel-

kich kondensatorw w podziemiach.

Mimo to æwiat¸a ani nie przygas¸y, ani

nawet nie zamigota¸y, jak si« spodzie-

wa¸em. Jedynym znakiem gromadzenia

si« pod nami energii by¸ zielony s¸upek

podnoszcy si« na monitorze i wska-

zujcy poziom jednego megadýula, a

nast«pnie dwch. Ktoæ nad naszymi

g¸owami odlicza: trzy, dwa, jeden, i

przy wtrze efektw dwi«kowych nie

g¸oæniejszych niý s¸aby huk kondensa-

tory wyzwalaj swe gromy. W 10 lase-

rach narasta gwa¸townie prd, a ich na-

nosekundowe impulsy æwiat¸a urucha-

miaj 10 pieræcieni lamp b¸yskowych,

z ktrych kaýda wzmacnia energi«

impulsw.

W koÄcu wizki skupiaj si« we wn«-

trzu z¸otego cylinderka, ktry wypa-

rowuje w postaci kaskady promieni X.

W tym samym czasie, gdy promie-

niowanie rentgenowskie przechodzi

przez plastikowo-miedzian p¸ytk«,

przekszta¸cajc j w warstwk« wrzcej

plazmy, kamera robi 16 zdj«, kaýde

w cigu jednej dziesi«ciomiliardowej

cz«æci sekundy.

Zdj«cia wykonane podczas ponad

30 laserowych strza¸w w cigu ostat-

nich trzech lat s niezwykle podobne

do wytwarzanych podczas komputero-

wych symulacji supernowych. ãPo ma-

¸ych przerbkach programy liczce mo-

dele supernowych dosy dobrze od-

twarzaj rwnieý i te eksperymenty,

przynajmniej wtedy, gdy pozostajemy

w dwch wymiarachÓ Ð stwierdza Ka-

ne. Lecz gdy symulacje zastosowano do

trjwymiarowego zachowania si« Su-

pernowej 1987A, zawiod¸y na ca¸ej li-

nii. Supernowa wyrzuca¸a z wn«trza

materi« z dwukrotnie wi«ksz pr«dko-

æci, niý to przewidywali astrofizycy.

Rýnica moýe bra si« w¸aænie z tego

trzeciego wymiaru.

Remington i jego wsp¸pracowni-

cy maj nadziej«, ýe dane, ktre zgro-

madz, odparowujc trjwymiarowe

do¸ki przeskalowane do proporcji kos-

micznych, pomog im wyjaæni cha-

otyczn natur« eksplozji Supernowej

1987A. Jeæli si« pospiesz, zdý nawet

przetestowa swoje przewidywania

przy okazji nast«pnego spektaklu w

ýyciu tej gwiazdy. Spodziewamy si«,

ýe w cigu kolejnych pi«ciu lat gwiezd-

ne od¸amki zderz si« z halo w kszta¸-

cie klepsydry, ktre gwiazda odrzuci-

¸a we wczeæniejszych stadiach swojego

istnienia.

Po Kioto

Po trwajcym 11 dni maratonie negocjacji

11 grudnia ub. r. w Kioto delegaci trzeciej

ONZ-owskiej konferencji paÄstw-stron

Konwencji w sprawie Zmian Klimatycznych

osign«li porozumienie dotyczce

ograniczenia emisji gazw cieplarnianych

w najbliýszej przysz¸oæci. Wiele osb

stawia jednak zarzut, ýe tak sformu¸owany

protok¸ z Kioto nie przyczyni si«

do szybkiego obniýenia poziomu emisji,

co pozwoli¸oby zapobiec katastrofalnemu

ocieplaniu klimatu na Ziemi. Ponadto

nie jest jasne, czy protok¸ z Kioto

ratyfikuj wszystkie z przesz¸o150 paÄstw

uczestniczcych w konferencji. Stany

Zjednoczone nie wesz¸y w sk¸ad tej grupy,

poniewaý nie uzyska¸y oczekiwanych

zobowizaÄ o ograniczeniu emisji ze strony

krajw rozwijajcych si«. Obieca¸y jednak

zmniejszy emisj« o 7% w stosunku

do poziomu z 1990 roku. Unia Europejska

zobowiza¸a si« do obniýenia

emisji gazw cieplarnianych o 8%,

Japonia natomiast zg¸osi¸a redukcj« o 6%.

Kristin Leutwyler

W. Wayt Gibbs

å WIAT N AUKI KwiecieÄ 1998 17

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: