celestyn_freinet.pdf

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 2/2005

Celestyn Freinet

Celestyn Freinet urodził się 15 października 1896 roku we francuskiej wiosce

Gars, w ubogiej rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął

studia w Nicei, jednak powołanie na front uniemożliwiło mu dalszą naukę. Jako

inwalida wojenny, 20-letni Celestyn dostał posadę niewykwalifikowanego

nauczyciela w wiejskiej szkole eksperymentalnej. Opracował własną metodę

nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby

prowadzenia zajęć lekcyjnych. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję,

aktywność i twórcze działanie dziecka.

Dać nauce szkolnej użyteczną postać!

Opr. Marta Karolina Kotarba str: 1

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 2/2005

SZKOLNICTWO ALTERNATYWNE W POLSCE – wprowadzenie

Problem podniesienia jakości pracy szkoły rozpatrywany jest w wielu raportach

międzynarodowych, do których należą między innymi: raport E. Faure’a Uczyć się, aby

być (Warszawa, 1972); Raport Klubu Rzymskiego Uczyć się – bez granic. Jak zawrzeć

„lukę ludzką”? (Warszawa, 1982); czy raport F. Mayora Przyszłość świata, (Warszawa,

2001).Wszelkie raporty edukacyjne wskazują na konieczność poddania edukacji

gruntownej reformie. Głównymi hasłami owych reform są: społeczeństwo wychowujące

oraz uczenie się ustawiczne jako warunek godziwej egzystencji ludzi, którzy powinni

wiedzieć, potrafić racjonalnie działać oraz współpracować ze sobą nawzajem. Obecnie

Polska uczestniczy w mniejszym czy większym stopniu we wszystkich globalnych

problemach współczesnego świata. W związku z tym wszelkie zmiany oświatowe,

rozumiane jako pochodne globalnych przemian społecznych, politycznych i

gospodarczych powinny odpowiadać na potrzeby społeczeństwa.

W Polsce przez wiele lat edukację poddawano procesom politycznego i

pedagogicznego ujednolicania. W ten sposób kształtowały się warunki niesprzyjające

podejmowaniu prób alternatywnych wobec autorytarnie narzucanych programów i

rozwiązań edukacyjnych. Dopiero po roku 1989 ujawniły się silne tendencje do

negowania społecznych funkcji oświaty. Zaczęły pojawiać się placówki oświatowe

zakładane i utrzymywane przez różne organizacje społeczne, oświatowe i kulturalne,

Kościół oraz osoby prywatne. W wyniku narastającego ruchu na rzecz szkoły

alternatywnej w stosunku do państwowej, zapoczątkowanego przez Społeczne

Towarzystwo Oświatowe, które propagowało ideę szkoły tworzonej przez nauczycieli,

uczniów i rodziców, zaczęły coraz liczniej powstawać szkoły niepubliczne. We wrześniu

1991 roku Sejm uchwalił nową Ustawę o systemie oświaty (Dziennik Ustaw RP 1991,

nr 98, poz. 425), gdzie znalazły się zapisy dotyczące między innymi oparcia procesu

wychowania na ogólnoludzkich wartościach etycznych oraz przywrócenia wszystkim

obywatelom prawa do zakładania i utrzymywania szkół i placówek oświatowo –

wychowawczych.

Niestety, co podkreśla wielu pedagogów, polski system edukacji nadal nie jest

przygotowany do sprostania wyzwaniom, jakim podlegają w dziedzinie gospodarki czy

kultury współczesne społeczeństwa. Twierdzenie to uzasadniają polskie raporty

edukacyjne z lat 1973 – 1998, jak również raporty poświęcone ocenie polskich realiów

oświatowych opracowane przez ONZ.

Opr. Marta Karolina Kotarba str: 2

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 2/2005

Przemiany w polskiej edukacji, a przede wszystkim reorganizacja systemu szkolnego

stanowią więc w tej chwili jedno z najważniejszych zadań państwowych i

samorządowych. Uparte trwanie przy sprawdzonych schematach i brak otwarcia na

innowacje pedagogiczne nie jest właściwym rozwiązaniem. Jednakże chaos

pojawiający się podczas prób reformowania oświaty również nie stanowi nadziei na

przywrócenie sensu i profesjonalizmu poczynań edukacyjnych. W tej sytuacji edukacja

alternatywna, zorientowana na respektowanie potrzeb i na rozwój dzieci pokazuje

możliwości kształtowania lepszego modelu oświaty. Ruchy alternatywne w Polsce

nawiązują dziś do pedagogicznych rozwiązań proponowanych swego czasu przez

Celestyna Freineta, Marię Montessori czy Rudolfa Stainera. Działają również grupy

szkół twórczych oraz szkoły związane z określonymi systemami religijnymi, głównie

katolickie. W niniejszym artykule przedstawię – w formie egzemplifikacji ruchu szkół

alternatywnych w Polsce – szkołę białostocką, która pracuje stosując techniki

freinetowskie.

Szkoła Podstawowa nr 21 w Białymstoku

Na wstępie kilka słów o samym Celestynie Freinet. Był on francuskim pedagogiem,

który pragnął, aby szkoła stała się terenem swobodnej aktywności i miejscem

przyjaznym dzieciom. Jego koncepcje są dzisiaj uważane za wzór nowoczesnej szkoły.

Stosowana przez niego metoda opierała się głównie na swobodnej ekspresji

twórczej dzieci .

C. Freinet wyróżnił trzy podstawowe czynniki, które, jego zdaniem, mają szkodliwy

wpływ na proces kształcenia. A są to:

• lekcje podzielone na poszczególne przedmioty;

• podręczniki, które jego zdaniem trzymają w jarzmie zarówno ucznia, jak i

nauczyciela;

• stereotypowećwiczenia, wykonywane przez cały zespół klasowy.

W Zarysie psychologii stosowanej w wychowaniu ([w:] O szkołę ludową. Pisma

wybrane, Warszawa 1976) C. Freinet analizuje cykl rozwojowy jednostki ludzkiej,

wskazując, jakie czynniki i sytuacje mogą zakłócać ten rozwój, a jakie przyczyniają się

do wzmocnienia potencjału życiowego człowieka. Wyodrębnia w tym dziele trzy

Opr. Marta Karolina Kotarba str: 3

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 2/2005

naturalne fazy rozwoju psychicznego, które trzeba uwzględniać nie tylko w pracy z

każdą jednostką, ale i wówczas, gdy konstruuje się system oświatowo-wychowawczy.

I tak wyróżnił następujące fazy, z których:

• I faza – szukanie po omacku – obejmuje głównie okres od narodzin dziecka do

początków wczesnej edukacji szkolnej. Szukanie po omacku stanowi centralne

pojęcie w psychologicznej koncepcji C. Freineta.

W jego interpretacji jest to uniwersalny mechanizm procesu uczenia się,

przyswajania wiedzy, dochodzenia do prawdy, który stanowi naturalną

podstawę tworzenia trwałych nastawień i zachowań jednostki. W rozumieniu C.

Freineta szukanie po omacku jest czymś więcej aniżeli działaniem opartym na

metodzie prób i błędów.

• II faza – tzw. urządzanie się ( arrangement ) w otaczającym świecie – dziecko,

mając już pewien zasób doświadczeń, zaczyna po swojemu porządkować teren

swojego życia i działania.

• III faza – gdy dominuje zabawa – praca, a potem praca – zabawa, jest okresem

dojrzewania jednostki do podstawowych zadań życiowych i społecznych.

Mając na względzie kolejne fazy rozwoju psychicznego dziecka, pedagogika powinna

zmierzać – zdaniem Freineta – do zachowania, a nawet wzmocnienia potencjału

życiowego, jakim dysponują dzieci. Właśnie tego potencjału, który jest zwalczany i w

dużej mierze niweczony przez tradycyjne metody pracy szkolnej. Z przedstawionych

założeń wyłania się idea, że pedagogika powinna wzmacniać potencjał życiowy i brać

pod uwagę potrzeby dziecka. W związku z tym C. Freinet krytykował szkołę tradycyjną,

werbalną i sformalizowaną, postulował zaś szacunek dla osobowości dziecka i

akcentował aspekt sprzyjania rozwojowi. C. Freinet twierdził , że należy zwrócić

uwagę, aby dobierać treści kształcenia w taki sposób, żeby rozwijać wszystkie rodzaje

inteligencji: inteligencję abstrakcyjną a także, a może nawet przede wszystkim –

inteligencję rąk, inteligencję artystyczną, inteligencję poznawczą, inteligencję twórczą

oraz inteligencję polityczną i społeczną..C. Freinet wysuwa postulat wychowania

naturalnego, co znaczy, że w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa

rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich

Opr. Marta Karolina Kotarba str: 4

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 2/2005

istot żywych. Jest on przekonany, że poznawanie i opanowywanie rzeczywistości

otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale także przez emocje oraz

instynkty.

Szkoła Podstawowa nr 21 w Białymstoku jest siedzibą białostockiego zespołu

Polskiego Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki Celestyna Freinet – Grupa

Regionalna Białystok. Od trzech lat w SP 21 realizowana jest modyfikacja programu

inspirowana pedagogiką C. Freineta. Modyfikacja programu dotyczy treści, celów

kształcenia oraz metod pracy, które to zostały nazwane przez C. Freineta technikami.

Program oparty jest na swobodnej ekspresji muzycznej, plastycznej, ruchowej i

słownej. Dzieci pracują zgodnie z zasadą: zadziwiać, zachwycać, tworzyć.

Zasadniczym celem programu jest: Maksymalny rozwój osobowości . Nacisk kładziony

jest na rozwój twórczej aktywności ucznia i dostrzeganie jego przeżyć. Kolejnym

istotnym celem jest kształtowanie postaw demokratycznych. Uczeń ma prawo do

decydowania o sobie, a nauczyciele respektują jego prawa i potrzeby. Szkoła stara się

ściśle współpracować z rodzicami. Ponadto szkole przyświeca myśl C. Freineta, że

jednostka nie może być naprawdę moralna, nie będąc jednocześnie dobrym

obywatelem. W związku z tym do zadań szkoły należy kształtowanie postaw

obywatelskich. C. Freinet zakładał, że moralności się nie uczy, tylko się ją przeżywa.

Do zadań szkoły należy więc organizowanie dzieciom środowiska normalnego i

bogatego, zbliżonego do tego, gdzie w przyszłości będą musiały rozwiązywać różne

problemy.

Rola nauczycieli polega na animowaniu pracy uczniów oraz na zachęcaniu ich do

podejmowania działań twórczych. W sytuacjach gdy dziecko nie ma pomysłów czy

powoli nabiera wiary we własne siły, nauczyciel pełni rolę doradcy i inspiratora w myśl

zasady dyskretnej pomocy. Życzliwa postawa nauczyciela ma stwarzać klimat

wzajemnego zaufania oraz bezpiecznych sytuacji ćwiczeniowych, a także sprzyjać

nawiązywaniu naturalnego dialogu między dzieckiem i nauczycielem. Nauczyciel

projektuje różnego typu sytuacje edukacyjne. W zależności od stopnia inicjatywy

nauczyciela będą to:

• sytuacje naturalne – pozostawiające dziecku maksimum możliwości wyboru i

inicjatywy,

• sytuacje naturalne wzmocnione – nauczyciel kieruje uwagę dziecka na

konkretną sprawę, ale pozostawia mu swobodny wybór rodzaju i form działania,

Opr. Marta Karolina Kotarba str: 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: