historia+-+ściąga+-+wlasciwa.doc

1

2

3

4

Historia architektury i sztuki dzieli się na:

-sztukę prehistoryczną

-   sztukę starożytną

-   sztukę średniowieczną

-   sztukę nowożytną

-   sztukę nowoczesną

Periodyzacja - w historii oraz historii literatury jest to umowny podział continuum czasowego na epoki, okresy historyczne, epoki literackie itd. Początki nowych jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji, rzadziej o podziale decydują sami historycy.

Styl romański- przed 100 rokiem. Nazwa pochodzi od Rzymu, Budowle: kamienne- granity, małe otwory okienne, kolebkowe sklepienia, łuki ozdobne, drobne dekoracje.

Z netu - Termin "romańska" został wprowadzony dopiero w XIX wieku, naprzód w filologii dla określenia grupy języków wywodzących się z łaciny, później dla sztuki i architektury powstałej po ponownym zainteresowaniu się sztuką starożytnego Rzymu. Okres trwania architektury romańskiej jest umowny i przyjmowany różnie w poszczególnych państwach. Najtrudniej jest określić moment przejścia od architektury wczesnego chrześcijaństwa do romańskiej we Włoszech. Przyjmuje się, że pod tym względem Francja i Niemcy wyprzedziły Włochy. Tak samo mało precyzyjnie określa się moment zakończenia epoki romańskiej. Najwcześniej, bo już w połowie XII wieku, od tego stylu odeszli budowniczowie we Francji, w innych krajach Europy okres romański trwał jeszcze przez prawie cały wiek. Po przekroczeniu 1000 roku, który wydawał się ludziom żyjącym w na przełomie wieków momentem szczególnym, rozpoczęto na szeroką skalę wznoszenie nowych kościołów. Właśnie budownictwo sakralne odegrało największą rolę w kształtowaniu się nowego stylu architektonicznego, nazwanego stylem romańskim. Kościoły pełniły w tym okresie podwójną rolę: były ośrodkami kultu oraz często spełniały funkcję obronną, dając schronienie podczas oblężeń. Użycie kamienia, jako najczęściej stosowanego budulca i obronny charakter budowli, miały duży wpływ na kompozycję bryły budowli. Kościół romański to budynek złożony z prostych brył (prostopadłościanów, walców, ostrosłupów) o surowym, ciężkim i monumentalnym charakterze. Grube mury i wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń. Rzeźba i malarstwo są podporządkowane architekturze. Na kształtowanie się architektury romańskiej, oprócz architektury starożytnego Rzymu znaczny wpływ wywarła architektura wczesnego chrześcijaństwa i architektura przedromańska, a zwłaszcza dziedzictwo okresu karolińskiego. Zasięg architektury romańskiej przekroczył granice Cesarstwa Zachodniego, obejmując także Europę Środkowo-Wschodnią i Skandynawię. Jej wzorce wraz z krucjatami dotarły także do Syrii i Palestyny. W okresie romańskim po raz pierwszy od czasów starożytnych ukształtował się w miarę jednolity styl, obejmujący swoim wpływem tak duży obszar.

Styl gotycki -od 1200 do 1500. Nazwa pochodzi od najazdów plemion gockich. Przeciwieństwo stylu romańskiego. Budowle: z cegły, cieńsze mury, sklepienia krzyżowe, maswerki, rzędy kaplic po bokach kościoła (wewnątrz). Powrócono do antycznych stylów. W Polsce wyróżnia się gotyk: północnopolski (podobne budowle) i poludniowopolski. Ok. 1400 pojawił się gotyk płomienisty na zachodzie (np. kościół św. Anny w Wilanowie). Ok. 1500 kończy się w Polsce styl gotycki.

Z netu- Termin architektura gotycka odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Nazwa "gotyk", "gotycki" została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez L.B. Albertiego. Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Negatywną ocenę stylu gotyckiego potwierdził Giorgio Vasari w XVI w. Dla ludności italskiej gotyckie formy architektoniczne były równie obce i niezrozumiałe, jak poprzedzający go romanizm. Zatem architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z plemieniem Gotów. Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak określenie nie jest właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyku. Występował już (i to wcześniej) w stylu romańskim oraz w architekturze islamu.

Renesans - ok. 1400 - 1600. Sprowadzano włoskich artystów, kolekcjonowano, rozwijała się nauka, literatura filozoficzna. Niewolniczo nawiązywano do sztuki rzymskiej, w sztuce motywy roślinne, dużo ornamentów. Pojawiły się nagrobki np. Jana Olbrachta. Dekoracje ornamentalne naśladują dekoracje z kamienia. Artyści wykorzystywali ułomność ludzkiego oka. Powstawały traktaty, jak oszukać widza by dzieło wydawało się lepsze Działał mecenat. Ok. 1600 można wyróżnić manieryzm. Faza schyłkowa lub styl doprowadził do skrajności. Wyróżniamy: ornament okuciowy i zwijany. Manieryzm dzieli sic na dwa kierunki: porządkowy i bezporządkowy.

Z netu- Renesans lub odrodzenie - okres w historii Europy obejmujący przede wszystkim wiek XV i XVI, okres w historii kultury europejskiej określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" i koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520. Polski termin "renesans" pochodzi od francuskiego słowa renaissance, zastosowanego przez Jules'a Micheleta i Jakoba Burckhardta. Termin renaissance jest używany w wielu językach europejskich, w tym francuskim, angielskim i niemieckim - w języku włoskim stosowany jest natomiast termin rinascita. Pierwszy bodaj użył jej Giorgio Vasari w swoich Le vite de' piu eccellentipittori, seultori ed architettori w połowie w. XVI (mianowicie we wstępie do trecenta i wstępie do ąuattrocenta). Druga z polskich nazw epoki, "odrodzenie", jest wiernym tłumaczeniem francuskiego słowa renaissance. Termin "Renesans" nie jest jednoznaczny. Jako epoka w historii kultury Renesans obejmuje wiek XV i XVI, ale jego granice czasowe nie są jasno ustalone. Renesans jako koncepcja historiozoficzna Jacoba Burckhardta, pewien wzorzec do naśladowania jaki ten historyk chciał przekazać swoim współczesnym, a z którym wiąże się do dziś popularne i "szkolne" rozumienie tej epoki, jest już przestarzały. Jako spójny okres w historii cywilizacji Renesans postrzegany jest tylko przez niektórych historyków, szczególnie historyków amerykańskich - chcą oni ujmować historię tej epoki jako samodzielną jedność, tj. badać razem np. wielkie odkrycia geograficzne, przemiany w literaturze, wzrost inflacji w XVI w. czy odkrycia z dziedziny medycyny w ich wzajemnych powiązaniach. Wielu innych uczonych współczesnych woli widzieć Renesans na tle całości europejskiej kultury, odrzucając często tezę o jego przełomowości dla kultury europejskiej, często widząc w nim bardziej kontynuację średniowiecza niż samodzielną epokę w historii. Szczególnie wyraźne jest to na gruncie historii filozofii, w której niezależnie od tego, jak ten przełom się ocenia, widzi się przełom polegający na "przejściu od przedmiotu do podmiotu" nie w filozofii odrodzenia, ale w racjonalizmie wieku XVII. Mniej wyraźne jest to na gruncie sztuki, gdzie Renesans ciągle widziany jest jako epoka klasyczna i szczególna, mimo trwających od dawna tendencji do rewaloryzacji sztuki "nieklasycznej", jak sztuka średniowieczna, bizantyjska czy orientalna. Jako kontynuację średniowiecza widzą Renesans przede wszystkim mediewiści, jak Etienne Gilson wykazujący, że jest on "zepsutym średniowieczem", czy Charles Homer Haskins, główny twórca teorii fal renesansowych w średniowieczu (renesans ottoński, karoliński itd.), do której przynależeć ma Renesans XV i XVI w. Historyk sztuki Erwin Panofsky twierdzi jednak, że należy odróżniać Renesans i renesansy średniowieczne ze względu na to, że w Renesansie włoskim wieku XV dokonało się zjednoczenie obecnych w dawniejszych renesansach starożytnych form z odkrytymi na nowo treściami starożytności.

Barok - styl międzynarodowy. Różne ornamenty (okantowy- liść ostu- charakterystyczny). Niewygodne choć piękne meble. Malarstwo w PL słabo rozwinięte: Religijne malarstwo na sklepieniach: wychwalający, szacunek. Epoka bardzo teatralna. Barok wprowadził teatr i operę. Trwał do 1715 na zachodzie, a w PL do lat 20 -30 XVIII wieku.

Z netu- Barok (z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroąue - "bogactwo ozdób") - główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od końca XVI wieku do XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój. W epoce zwanej barokiem wykształciły się dwa zasadnicze nurty. myślowe: racjonalizm, który zakładał, że mądrość uzyskać można jedynie dzięki potędze umysłu oraz empiryzm, którego z kolei założeniem było poznawanie świata dzięki zmysłom, doświadczeniu, umysł odgrywał tutaj mniejsze znaczenie.

Termin - Początkowo sporadycznie używana nazwa barok była terminem o charakterze pejoratywnym. W XVIII wieku oznaczała ona wszelkie dziwactwa i zwyrodnienia (m.in. nowych tendencji w rzeźbie Michała Anioła), jakie pojawiały się w sztuce XVI-XVII wieku. Myśl epoki Oświecenia, która jako pierwsza zrodziła mocny fundament ukształtowanej później krytyki literackiej, nie uznawała bowiem działalności artystów barokowych za przejaw nowej epoki. Przykładem może być dzieło Jacoba Burckhardta Der Cicerone (1855), które wprost nazywa barok zwyrodniałą formą renesansu. Opinia taka utrwaliła się na długi czas, zwłaszcza w dziedzinie literatury; należne miejsce sztuce baroku przywróciły dopiero badania XX-wieczne. Wiadomości ogólne - Barok wyrósł na gruncie renesansu i manieryzmu, we Włoszech, w II połowie XVI wieku. W XVII stuleciu rozpowszechnił się w niemal całej Europie, chociaż jego najsilniejszym ośrodkiem pozostała Italia. W XVIII wieku najpierw przeszedł w rokoko, a potem ustąpił miejsca klasycyzmowi w sztuce i oświeceniu w nauce. Jego nazwa o niewyjaśnionej genezie prawdopodobnie pochodzi od słowa barocco, które po portugalsku oznacza perłę o nieregularnym kształcie. W odniesieniu do kierunku w sztuce użyli jej jako pierwsi w połowie XIX wieku Jacob Burckhardt i Wilhelm Lubke. Z kolei Benedetto Croce w 1929 przeniósł ją na całokształt kultury.

Najważniejszymi cechami baroku są:

bogactwo środków, oryginalność, kontrast, ruch, patos, emocjonalność, łączenie różnych elementów, nawiązywanie do kultury ludowej, współczesności i codzienności, tematyka religijna i mitologiczna, dynamika, ekspresja, teatralność, znaczna rola koloru, posługiwano się alegorią i personifikacją, światłem wydobywano dominantę (czyli motyw najważniejszy), w kompozycji dominują kierunki ukośne

W zakresie formy barok dążył przede wszystkim do jak najsilniejszego oddziaływania na odbiorcę. Jeśli chodzi o treść, barok wyznawał po pierwsze konserwatyzm (choć w mniejszym stopniu dotyczy to nauk przyrodniczych). Architektura - Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie architektury. Najwspanialszymi budowlami były wówczas kościoły i pałace. Bardzo okazałe bywały również klasztory i kamienice. Wtedy właśnie powstały pierwsze wielkie założenia urbanistyczne: Londyn, Petersburg, Rzym, Wersal. Zainteresowano się nie tylko samymi budynkami, ale również ich otoczeniem (barokowy styl ogrodowy). Aby wzmocnić efekt, łączono w jedną całość architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także muzykę, strój i ceremoniał. Wprowadzono iluzjonizm, który sprawiał, że budowle wydawały się jeszcze wspanialsze niż były. Tworzono oryginalne fasady i rzuty (owalne, podłużne, centralno-podłużne, wieloboczne). Prekursorami nowego stylu w architekturze byli żyjący w 2. połowie XVI wieku Włosi: Jacopo Barozzi da Vignola, Domenico Fontana, Michał Anioł i Giacomo della Porta. Za pierwowzór barokowej świątyni uważa się kościół II Gesu w Rzymie - główną siedzibę jezuitów.

Rzeźba - Wzorem dla rzeźby barokowej była rzeźba antyczna. Rzeźba barokowa wyróżniała się swoją siłą ekspresji. Była wykonywana w marmurze, drewnie, brązie i stiuku. Często tworzono figury monumentalne i kompozycje wielopostaciowe. Ich forma była często spiralna, co nadawało im jeszcze więcej lekkości i dynamizmu. Tworzono liczne dekoracje kościołów i pałaców, pomniki i nagrobki. Łączono rzeźbę z architekturą, malarstwem i fontannami, stosowano grę świateł.

Prekursorami nowego stylu byli żyjący w XVI wieku Włosi: Baccio Bandinelli, Benvenuto Cellini, Giambologna i Michał Anioł. W dojrzałym okresie jego największym mistrzem był Giovanni Lorenzo Bernini.

Wybitnymi artystami byli również: we Włoszech: Alessandro Algardi, we Francji: Antoine Coysevox, Francois Girardon i Pierre Puget, w Hiszpanii: Alonso Cano i Juan Martinez Montaflćs, w Niderlandach: Francois Duąuesnoy i Adriaen de Vries, w Niemczech: Egid Quirin Asam, Ferdynand Maksymilian Brokoff, Ignaz Gunther, Balthasar Permoser i Andreas Schliiter

Malarstwo - Malarze baroku podejmowali najczęściej tematykę religijną, mitologiczną, alegoryczną, historyczną i portretową. Popularność zaczęły zdobywać pejzaże, sceny rodzajowe i martwe natury. Stosowano chętnie światłocień, bogatą symbolikę i efektowny iluzjonizm. Podwaliny pod nowy styl w malarstwie położyli artyści włoscy XVI wieku: Michał Anioł, Tintoretto, Tycjan i Paolo Veronese. W czasach dojrzałego Baroku najważniejszym ośrodkiem malarstwa pozostała Italia. Jej największą indywidualnością był Caravaggio. Oprócz niego sławę zyskali Pietro da Cortona, Domenichino, Artemisia Gentileschi, Luca Giordano, Guercino, Giovanni Battista Piazzetta, Andrea Pozzo, Guido Reni i Giovanni Battista Tiepolo. Szczególne miejsce zajmuje rodzina Carraccich, która położyła fundamenty pod eklektyzm i akademizm.

Muzyka - W okresie baroku w muzyce dokonał się ogromny przełom. Rozkwitła muzyka świecka, instrumentalna (zwłaszcza smyczkowa i organowa), opera, oratorium i kantata. Korzystano chętnie z różnorodnych środków wyrazu i posługiwano się bogatą stylistyką. Wynaleziono takie formy muzyczne, jak sonata, koncert i uwertura. W przeciwieństwie do muzyki wcześniejszych epok, muzyka barokowa jest popularna aż po dziś dzień.

Trzema największymi mistrzami baroku byli: Johann Sebastian Bach (Koncerty brandenburskie),    Antonio Vivaldi (Cztery pory roku), Georg Friedrich Handel (oratorium Mesjasz)

W historii muzyki trwale zapisali się również: Włosi: Tomaso Albinoni (nowatorskie utwory na różne instrumenty), Giacomo Carissimi (oratoria), Arcangelo Corelli (muzyka skrzypcowa), Claudio Monteverdi (prekursor stylu), Giovanni Battista Pergolesi (opery), Alessandro Scarlatti (opery), i Domenico Scarlatti (sonaty), Niemcy: rodzina Bachów, Johann Pachelbel (kompozycje organowe), Heinrich Schtttz {Symphoniae sacrae) i Georg Philips Telemann, Francuzi: Marc-Antoine Charpentier, Jean-Baptiste Lully i Jean-Philippe Rameau (utwory dramatyczne, klawesynowe, religijne), Anglik: Henry Purcell (opera narodowa Dydona i Eneasz)

Styl regencji – z netu: Styl regencji pojawił się we Francji w latach 1715-1723 wraz z regencją księcia Filipa Orleańskiego i był zapowiedzią rokoka. Regencja (styl regencji) to przejściowa faza stylowa, która ujawniła się głównie w dekoracji wnętrz, meblarstwie i ornamentyce w ostatnich latach panowania Ludwika XIV. Styl regencji łączył elementy stylu Ludwika XIV (symetria i dyscyplina ornamentu) z dekoracyjnością i swobodą zapowiadającymi nadejście rokoka; charakterystyczne dla s.r. były meble fornirowane (amarant, palisander), bogato zdobione złoconymi i cyzelowanymi okuciami z brązu, liczne komody i stoły do pisania, chinoiserie i singerie (egzotyczne scenki z figlującymi małpkami); ornamenty w formie muszli, często powiązane z liśćmi akantu, kwiaty, romboidalna kratka z różyczkami, ornamenty cęgowo-wstęgowe, atrybuty pasterskie i miłosne. Główni przedstawiciele: architekci R. de Cotte, JA. Gabriel, G.Boffrand; dekoratorzy C.Audran, P. Lepautre, G.M. Oppenordt; malarze A. Wateau, C. Gillot, N. de Largilliere; ebenista Ch. Cressent, złotnik Th. Germain

Rokoko – nowe ornamenty związane z naturą. Manieryzm renesansu. Samodzielny rozwinięty styl. -ok. 1770-klasycyzm -lata 90 ok. 1800r. - styl cesarstwa -styl stanisławowski (uproszczona forma baroku) - ok  1820 -- styl Ludwika Filipa

- ok. 1856 styl Napoleona

- styl Neostyl

-   styl Neobarok

-   styl Neorenesans

-   styl Neorokoko

Z netu - Rokoko - nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Nurt rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury. Uważane czasem za końcową fazę baroku, w rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi (np. chińskimi). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z życiem dworskim. Wstępem do rokoka był okres regencji Filipa Orleańskiego we Francji (1715-1723), podczas której powstawały dzieła charakteryzujące się większą swobodą i dekoracyjnością. Jego rozkwit nastąpił za Ludwika XV; wówczas też rokoko rozpowszechniło się w Europie, zwłaszcza w Bawarii, Prusach, Austrii, Czechach, Saksonii, na Śląsku, w Polsce i w Rosji.

Pojęcie rokoka- (rococo) powstało na bazie słowa rocaille, prawdopodobnie przez kontaminację ze słowem barocco (barok). Rocaille to ornament asymetryczny, plastyczny, zbudowany z form przypominających muszlę, koguci grzebień lub płomienie.

-   Secesja (Artdeco), Modernizm, Postmodernizm

W stylach

Sztuka użytkowa, zdobnictwa mało nawiązywała do malarstwa. Pojawiały się gatunki malarskie.

PRZEDSTAWICIELE EPOKI RENESANSU

Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi

RENESANS- epoka ciemności. Inne patrzenie na rzeczywistość. Światło wydobywa przedmioty z cienia. W malarstwie stosowano cień i światło.

Leonardo da Vinci - (ur.15 kwietnia 1452 r. w Vinci we Włoszech, zm. 2 maja 1519 r. w Cios Luce we Francji) leworęczny, ciekawski, niecierpliwy, wymyślał farby, które pozwoliłyby mu szybko malować, kombinator, eksperymentował na obrazach. Często na obrazach Leonarda pojawiały się błędy lecz często też występowały tam bardzo dokładne szczegóły.

Włoski, renesansowy malarz, architekt, filozof, muzyk, poeta, odkrywca, matematyk, mechanik, anatom, wynalazca, geolog. Urodził się i wychował niedaleko miasta Vinci, będąc nieślubnym synem notariusza ser Piera da Vinci i chłopki Cateriny. W rozumieniu współczesnym nie miał nazwiska, człon "da Vinci" oznacza bowiem "z miasta Vinci". Jego pełne nazwisko, nadane mu przy narodzinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", czyli "Leonardo, syn ser Piera z miasta Vinci". Leonardo często był opisywany jako archetyp "człowieka renesansu", którego wydawałoby się niespożytej ciekawości dorównywała tylko siła jego kreatywności. Szeroko uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najbardziej wszechstronnie utalentowaną osobę w historii. To właśnie talent malarski przysporzył Leonardowi największej popularności. Dwie z jego prac, Mona Lisa i Ostatnia Wieczerza, zajmują czołowe miejsca na listach najsławniejszych, najczęściej imitowanych i wspominanych portretów i dzieł malarstwa. Równie wielkie znaczenie w historii sztuki ma szkic Leonarda Człowiek witruwiański. W Polsce znane jest także dzieło Dama z gronostajem, ze względu na to, iż jest jedyną pracą artysty jaka znajduje się w polskich zbiorach. Do czasów dzisiejszych przetrwało najprawdopodobniej 15 jego obrazów. Jako inżynier, Leonardo tworzył projekty wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcję helikoptera, czołgu, wykorzystania podstaw tektoniki płyt, podwójnego kadłuba łodzi i wiele innych innowacji. Względnie mała liczba jego pomysłów została wcielona w życie za jego czasów. Niektóre z jego pomniejszych pomysłów, takie jak automatyczna nawijarka do szpul, czy maszyna do sprawdzania wytrzymałości drutu na rozciąganie, weszły do świata techniki bez większego rozgłosu. Da Vinci pracował na największ...