Mickiewicz Adam - Grazyna.pdf - Adam Mickiewicz - madziaipsy

Gra Ŝ yna

Adam Mickiewicz Przypowie ść litewska

Coraz to ciemniej; wiatr północny chłodzi,

Na dole tuman, a miesi ą c wysoko

Po ś ród kr ąŜą cej czarnych chmur powodzi,

We mgle nie całe pokazywał oko;

I ś wiat był na kształt gmachu sklepionego,

A niebo na kształt sklepu ruchomego,

Ksi ęŜ yc, jak okno, któr ę dy dzie ń schodzi.

Zamek na barkach nowogródzkiej góry

Od miesi ę cznego brał pozłot ę blasku;

Po wałach z darni i po sinym piasku

Olbrzymim słupem łamał si ę cie ń bury,

Spadaj ą c na fos ę , gdzie w ś ród wiecznych cie ś ni

Dyszała woda spod zielonych ple ś ni.

Miasto ju Ŝ spało, w zamku ognie zgasły,

Tylko po wałach i po basztach stra Ŝ e

Powtarzanymi płosz ą senno ść hasły;

Wtem si ę co ś z dala na polu uka Ŝ e:

Jakowi ś ludzie bieg ą tu po błoniach,

A gał ąź cieniu za ka Ŝ dym si ę czerni,

A bieg ą pr ę dko - musz ą by ć na koniach,

A ś wiec ą mocno - musz ą by ć pancerni.

Zar Ŝ ały konie, zagrzmiała podkowa.

Trzej to rycerze jad ą wzdłu Ŝ parowa;

Zjechali, staj ą ; a pierwszy z rycerzy

Krzyknie i w tr ą bk ę mosi ęŜ n ą uderzy;

Uderzył potem raz drugi i trzeci -

Stra Ŝ nik mu z baszty rogiem odpowiada -

Brz ę kły wrzeci ą dze, pochodnia za ś wieci

I most zwodzony z łoskotem opada.

Na t ę tent koni zbiegli si ę stra Ŝ nicy,

Chc ą c bli Ŝ ej pozna ć i m ęŜ e, i stroje.

Pierwszy m ąŜ jechał w zupełnej zbroicy,

Jak ą zwykł Niemiec przywdziewa ć na boje;

I krzy Ŝ miał czarny na białej kapicy,

I krzy Ŝ na piersiach u złotej p ę tlicy,

Tr ą bk ę na plecach, kopij ę u toku,

Ró Ŝ aniec w pasie i szabl ę u boku.

Poznali m ęŜ a Litwini z tych znaków,

Wi ę c cicho jeden do drugiego szepce:

To jaki ś urwisz od psiarni Krzy Ŝ aków,

Tuczny, bo prusk ą krew codziennie chłepce.

O, gdyby nie był nikt tu wi ę cej z warty,

Zarazby w bagnie sk ą pał si ę ten plucha,

A Ŝ pod most pi ęś ci ą zgi ą łbym łeb zadarty!

- Tak oni mówi ą ; on niby nie słucha,

Lecz musiał słysze ć , bo si ę bardzo zdumiał,

A chocia Ŝ Niemiec, głos ludzki rozumiał.

- "Ksi ąŜę jest w zamku?" - "Jest, lecz o tej porze

Bardzo ś cie wasze poselstwo spó ź nili;

Dzi ś nie mo Ŝ ecie stawi ć si ę we dworze,

Chyba na jutro". - "Jutro? Ani chwili!

Zaraz, natychmiast, cho ć w spó ź nion ą por ę ,

Litaworowi o posłach donie ś cie;

Niebezpiecze ń stwo na m ą głow ę bior ę ,

A wy dla znaku pier ś cie ń tylko we ź cie!

Nie trzeba wi ę cej: skoro ujrzy godło,

Pozna, kto jestem i co nas przywiodło".

Cicho ść dokoła, zamek we ś nie le Ŝ y.

Co za dziw? Północ, jesieni ą noc długa;

Za có Ŝ dotychczas w Litawora wie Ŝ y

Lampa, jak gwiazdka, mi ę dzy krat ą mruga?

Wszak dzi ś powrócił, je ź dził w kraj daleki,

Snu potrzebuj ą troskliwe powieki.

On przecie nie ś pi. Posłano na zwiady:

Nie ś pi, lecz Ŝ aden z pałacowej stra Ŝ y,

Ani z dworzanów, ani z panów rady,

Do progu jego zbli Ŝ y ć si ę nie wa Ŝ y.

Daremnie poseł i grozi, i prosi:

Gro ź ba i pro ś ba na nic si ę nie przyda.

Kazano wreszcie obudzi ć Rymwida:

On wol ę pa ń sk ą nosi i odnosi,

On głow ą w radzie, praw ą r ę k ą w boju,

Jego nazywa ksi ąŜę drugim sob ą ,

W obozie, w zamku jemu ka Ŝ d ą dob ą

Wst ę p do pa ń skiego otwarty pokoju.

W pokoju ciemno i tylko od stoła

Kaganiec ś wiatłem konaj ą cym płon ą ł.

Litawor chodził po gmachu dokoła,

A potem stan ą ł i w my ś lach uton ą ł.

Słucha, co Rymwid o Niemcach powiada,

Ale mu na to nic nie odpowiada.

To si ę rumieni, to wzdycha, to blednie,

Wydaj ą c twarz ą troski niepowszednie.

Poszedł ku lampie, Ŝ eby j ą poprawił,

Wrzakomo poprawia, a do gł ę bi ci ś nie;

Wcisn ą ł nareszcie i całkiem zadławił -

Nie wiem, przypadkiem, czyli te Ŝ umy ś lnie.

Sna ć , Ŝ e poskromi ć nie mógł wn ę trznej wrzawy

I w pogodniejsze wystroi ć si ę lice,

A jednak nie chciał, by sługa z postawy

Zgadn ą ł pa ń skiego serca tajemnice.

Znowu komnat ę obchodzi dokoła,

Lecz, kiedy okna kratowane mijał,

Widna przy blasku miesi ę cznego koła,

Co si ę przez szyby i kraty przebijał,

Widna pos ę pno ść zmarszczonego czoła,

Przyci ę te usta, oczu błyskawica

I surowego zagorzało ść lica.

Potem w róg gmachu zwraca si ę z po ś piechem,

Ka Ŝ e podwoje zamkn ąć Rymwidowi -

Siadł i z kłamliw ą spokojno ś ci ą mówi,

Szyderskim mow ę zaprawuj ą c ś miechem;

"Wszak mi sam z Wilna przywiozłe ś , Rymwidzie,

ś e Witołd, pan nasz mo Ŝ ny i łaskawy,

Miał mi ę podwy Ŝ szy ć ksi ąŜę ciem na Lidzie

I spadłe dla mnie po Ŝ onie dzier Ŝ awy,

Jak swoj ą własno ść lub zdobycze cudze.

Litaworowi podarowa ć słudze?"

- "To prawda, ksi ąŜę " "My wi ę c po te dary,

Jako przystało, wyst ą pimy godnie!

Ka Ŝ wynie ść na dwór ksi ąŜę ce sztandary,

Zapali ć w zamku ognie i pochodnie!

Gdzie s ą tr ę bacze? Niechaj o północy

Zjad ą na miasto i, stan ą wszy w rynku,

Na cztery wiatry tr ą bi ą bez spoczynku,

Póki si ę wszystko rycerstwo rozbudzi!

Niech ka Ŝ dy piersi zbroj ą ubezpiecza,

Nasadzi groty i poci ą gnie miecza!

Zgotowa ć Ŝ ywno ść dla koni i ludzi!

Ka Ŝ demu z m ęŜ ów zgotuje niewiasta,

Ile zje ść mo Ŝ na od ranku do zmroku.

Czyj ko ń na paszy, sprowadzi ć do miasta,

Nakarmi ć i wzi ąć na drog ę obroku,

A skoro sło ń ce z szczorsowskiej granicy

Pierwszym promieniem grób Mendoga dra ś nie,

Wszyscy staniecie na Lidzkiej ulicy!

Czeka ć mi ę rze ź wo, zbrojno i zapa ś nie!"

Tak mówił ksi ąŜę . Wprawdzie jego mowa

Zaleca zwykłe do drogi przybory -

Lecz zaco nagle i niezwykłej pory?

Dlaczego posta ć była tak surowa?

A kiedy mówił, cho ć gwałtowne słowa

Bieg ą , Ŝ e jedno drugiego nie ś cignie,

Zda si ę , jakby wyszła ich połowa,

A reszta w piersiach przytłumiona stygnie.

Ta posta ć co ś mi niedobrego wró Ŝ y

I głos ten my ś li spokojnej nie słu Ŝ y.

Umilkł Litawor; zdało si ę , Ŝ e czeka,

A Ŝ Rymwid z wzi ę tym odejdzie rozkazem -

I Rymwid milczy, a odej ś cia zwleka,

Bo to, co słyszał, i co widział razem,

Kiedy stosuje i wa Ŝ y w rozmowie,

Z lekkich słów ci ęŜ k ą rzecz odgadn ąć umie.

Ale có Ŝ pocznie? Zna, Ŝ e ksi ąŜę młody,

Namowom cudzym mało daje ucha

I, nie lubi ą cy w długie brn ąć wywody,

Zamiary knuje w swojej gł ę bi ducha,

A skoro uknuł, nie dba na przeszkody

I hamowany, tym sro Ŝ ej wybucha.

Lecz Rymwid, jako wierna panu rada

I zacny rycerz w litewskim narodzie,

Zapewne ha ń bie niemiłej podpada,

Gdzieby powszechnej nie zbie Ŝ ał szkodzie.

Milcze ć czy radzi ć ? Na dwoje my ś l dzieli,

Waha si ę , wko ń cu na drugie o ś mieli.

"Panie, gdziekolwiek ch ę ci twoje godz ą ,

Nigdy ć na ludziach i koniach nie zb ę dzie:

Wska Ŝ tylko drog ę , my za twoj ą wodz ą ,

Nie patrz ą c, k ę dy, gotowi i ść wsz ę dzie,

Pospólstwo, ś lepe twoich r ą k narz ę dzie,

I m ęŜ ów, którzy na co ś wi ę cej zdatni.

Bo i twój ojciec, cho ć lubił sam z siebie

Wyci ą ga ć skrycie przyszłych dzieł osnowy,

Jednak, nim gminne miecze ku potrzebie,

Wprzódy ku radzie m ą dre wzywał głowy,

K ę dy ja nieraz z wolnym zdaniem siadał,

A com umy ś lił, ś miało wypowiadał.

Wi ę c i dzi ś wybacz, je ś li w szczerym głosie

Zeznam, co serce ustom przekazało.

Długo ja Ŝ yłem i na siwym włosie

D ź wigam i czasów, i czynów niemało;

Przed si ę dzi ś widz ę , oby nie ze szkod ą ,

Rzecz, dla nas starych niezwykł ą i młod ą .

Je Ŝ eli prawda, Ŝ e na Lidzkie pa ń stwo

Ci ą gniesz, do twojej nale Ŝą ce wła ś ci,

Ten pochód skory, co ś nakształt napa ś ci,

Zrazi i nowe, i dawne podda ń stwo.

Ci, jak zwyci ę zcy, czekaj ą zdobyczy,

Tamci kajdanów, jak lud niewolniczy.

Zaraz po kraju wie ść ziarna rozsypie,

Ucho je gminne chwyta i przesadza,

Sk ą d w ko ń cu gorzki owoc si ę wyradza,

Co truje zgod ę i co sław ę szczypie;

Okrzykn ą zaraz, Ŝ e ś chciwy łupie Ŝ y,

Wdarł si ę na pa ń stwo, które ć nie nale Ŝ y.

Inaczej cale po dawnym zwyczaju

Litewskie niegdy ś st ą pały ksi ąŜę ta,

Nios ą c stolic ę do własnego kraju:

Tych ksi ąŜą t dobrze wiek mój zapami ę ta.

I, je ś li zechcesz i ść po starym trybie,

Spuszczaj si ę na mnie, w niczym nie uchybi ę .

Naprzód rycerstwo obe ś lemy wsz ę dy,

I tych, co w mie ś cie zostali si ę bliscy,

I co na wiejskie powrócili grz ę dy,

Maj ą na zamek zgromadzi ć si ę wszyscy;

Wi ę c krewne pany, wi ę c starsze urz ę dy,

Ku bezpiecze ń stwu, a wi ę kszej ozdobie,

Z sowitym pocztem niech stan ą przy tobie.

Co nim dokonasz, ja mog ę tymczasem

Wyruszy ć jutro lub pojutrze z rana

Ze słu Ŝ b ą , z ś wi ę t ą osob ą kapłana,

Tudzie Ŝ z potrzebnym do uczty zapasem,

Aby si ę wszystko złatwiło na przodzie,

A na zwierzynie nie brakło i miodzie.

Nie tylko bowiem sam naród prostaczy,

Lecz i starszyzna za łakoci ą goni,

A widz ą c zrazu pa ń skiej hojno ść dłoni,

Dobrze st ą d sobie na przyszło ść tłumaczy.

Tak zaw Ŝ dy było w Litwie i na ś mudzi;

Je ś li nie wierzysz, pytaj starych ludzi!"

Sko ń czył, podchodzi ku oknom i doda:

"Wietrzno, niepewna na jutro pogoda...

Jakiego ś widz ę rumaka przy wie Ŝ y,

A tu Ŝ i rycerz oparty na ł ę ku...

Drudzy dwaj chodz ą , konie wodz ą c w r ę ku...

Posły niemieckie - poznałem z odzie Ŝ y;

Czy ich zawoła ć , czyli niech na dole

Przez usta sługi odbior ą tw ą wol ę ?"

To mówi ą c, okno przymkni ę te zaszczepił,

Niby niechc ą cy, i patrzył, i gadał,

Ale umy ś lnie pytanie uczepił,

By co ś o posłach niemieckich wybadał.

Mickiewicz Adam - Grazyna.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: