III.PROZA
B. 1932- 1939
20. POWIEŚĆ HISTORYCZNA
- geneza:
o rozwój realizmu społecznego i psychologicznego
o odchodzenie od poezjopodobieństwa
o wygaśnięcie nurtów lekceważących tradycję
- charakterystyka:
o po okresie 1918- 1932 oddalenia tej tematyki- na powrót zwrot ku powieści historycznej
o autentyzm
o wielkie postaci historyczne
o rezygnacja z fikcyjnych wątków romansowych
o bibliografia przedmiotu
o cytaty źródłowe
- nurty:
o europejski- europejski uniwersalizm
§ Zofia Kossak- Szczucka- wyprawy krzyżowe
§ Hanna Malewska Żelazna korona
§ Teodor Parnicki Aecjusz, ostatni Rzymianin
§ Jarosław Iwaszkiewicz Czerwone tarcze (częściowo)
o rodzimy- okres napoleoński, utrata niepodległości
§ Kruczkowski Kordian i cham
§ Berent
§ Tadeusz Kudliński Rumieńce wolności, Uroki
§ Karol Zbyszewski Niemcewicz, od przodu i tyłu
JAN PARANDOWSKI
- Dysk olimpijski 1933; charakterystyka:
o pogranicze powieści i literatury popularyzatorskiej
o sport antyczny
o krytyka spaczenia sportu zawodowstwem
************************NURT EUROPEJSKI*********************
o korzystanie z ducha wolności
o „świadomość europejska” (wpływ Valery’ego)
o paneuropeizm
o Europa jako całość zagrożona od barbarzyńców („innych”)
o pytanie o znaczenie narodu w tym kręgu kulturowym (Czerwone tarcze Iwaszkiewicza)
JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
- Czerwone tarcze 1934; charakterystyka:
o utwór nie odbiega daleko od tematyki i problemów innych utworów Iwaszkiewicza
o swoboda w traktowaniu historii
o brak stylizacji językowej
o XII-wieczne średniowiecze
o wyższość kulturowa Polaków i ich ciągłe zagrożenie suwerenności
o sprzeciw wobec uniwersalistycznych planów Franciszka Barbarossy
o Henryk sandomierski- konflikt polityki z etyką
o zakończeniu rezygnacyjne; cofnięcie się przed morderstwem braci stojących na drodze do zjednoczenia państwa i odzyskania korony
ZOFIIA KOSSAK- SZCZUCKA (pozycje cykliczne)
- Krzyżowcy 1935; charakterystyka:
o zbeletryzowana historia wyprawy krzyżowej
o uczestnictwo polskich rycerzy posiada drugorzędne znaczenie
o ospałość kulturowa Polaków
o Imko Strzegonia powraca po wyprawie do Polski sam niezmieniony, choć cała Europa uległa przeobrażeniu
o środki wtórne (tematyka wymagała większej ekspresji)
o konieczność wiary, gdyż ludzkość jest ułomna
- Król trędowaty 1937; król Baldwin IV
- Bez oręża 1937; król Jan de Brienne, właściwym bohaterem Franciszek z Asyżu, jest on przeciwwagą dla pesymistycznej koncepcji ludzkiej natury
************** POWIEŚCI BIOGRAFICZNE******************
o wpływy psychologii
o rewolucja stracheyowska (Giles Lytton Strachey- twórca nowoczesnej beletryzowanej biografistyki
o problem władców i władzy
- rodzaje:
o biografistyka naukowa- dbałość o autentyzm
§ Maria Czapska Ludwika Śniadecka 1938
§ Tadeusz Boy- Żeleński Marysieńka Sobieska 1937
o powieść biograficzna- dopuszczenie fikcyjności
§ Karol Zbywszewski Niemcewicz od przodu i tyłu 1939 (odrzucona praca doktorska, dlatego tyle przypisów)
§ Adolf Mowaczyński, Najpiękniejszy człowiek mego pokolenia. Brat Albert 1936, Młodość Chopina 1939- eseje gawędy
§ opowieści biograficzne Berenta
§ Alina Świderska Prometeusz i perliczka 1936, Król bez ziemi, Król bez bajki 1938- życiorysy Wagnera; Zygmunt 1938- Krasińskiego
HALINA MALEWSKA (debiut Wiosna grecka- kolos kagathos ucieleśniony przez Platona)
- Żelazna korona 1937; charakterystyka:
o postać autentyczna potraktowana jakby była postacią fikcyjna
o problem trudu panowania
o Karol V- przegrywa jako zwolennik anachronicznej idei chrześcijańskiego państwa uniwersalnego
o abdykacja jako poświęcenie się modlitwie i kontemplacji, odejście od spraw świeckich
TEODOR PARNICKI
- Aecjusz, ostatni Rzymianin 1937; charakterystyka:
o skoncentrowany na osobie bohatera
o analizy psychologiczne
o proza stosująca techniki filmowego zbliżenia, zmienności planów, najazdów kamery
o temat zdobycia władzy i gry politycznej
****************************************************************
LEON KRUCZKOWSKI
- Kordian i cham 1932; charakterystyka:
o bohaterem autentyczny obrońca chłopów i sam chłop z pochodzenia, za swoją działalność oddany przez dzierżawcę wioski w rekruty, Kazimierz Deczyński
o podstawą pamiętnik Deczyńskiego Opis życia wieśniaka polskiego z 1907 roku- liczne jednak zmiany
o historyczny realizm społeczny
o głównym bohaterem warstwa chłopska w epoce Królestwa Kongresowego
o główny przedstawiciel podchorążych - zawadiaka, głupiec, pozbawiony ideałów- nowe wcielenie Kordiana (policzek dla romantyzmu)
o równorzędnie przedstawienie postaci weterana wojen napoleońskich, kowala Derkacza; akcja sięga do epoki legionowej
WACŁAW BERENT
o milczenie w latach 20-tych
o czasy stanisławowskie do powstania listopadowego
o opowiedzenie się za Janem Henrykiem Dąbrowskim
o środowisko literatów, publicystów (Kuźnica Kołłątajowska min.)
o epoka demoralizacji i upadku i ciągłej walki o ocalenie
o rezygnacja z ciągłości narracyjnej
o monografia procesu, „nurty”
o poszczególne życiorysy zazwyczaj przedstawiane fragmentarycznie
o wirtuozeria języka- wymowność, rytmika i eufonia;
o stylizacja na język Oświecenia
o cytaty z epoki
o moralizatorstwo
o katastrofizm
- twórczość:
o Nurt 1934
o Diogenes w kontuszu 1937
o Zmierzch wodzów 1939
TADEUSZ KUDLIŃSKI
o kościuszkowsko- napoleońska epoka
o nazywany „uczniem Berenta”
o bohaterami historyczni wodzowie narodu: Kościuszko, książę Józef, książę Adam Jerzy Czartoryski
o przeciwstawienie Poniatowskiego i Czartoryskiego i cesarzy: Napoleona i Aleksandra
o zakończenie klęską i śmiercią bohaterów (zgodnie z historią)→ Popioły kończą się ruszeniem na Moskwę, więc mimo wszystko takie zakończenie jest świadomym wyborem
o Rumieńce Wolności 1937
o Uroki 1938
INNA TEMATYKA NURTU POLSKIEGO:
- powstanie styczniowe (Stanisław Szpotański- pisarz historyczny, Antonina Sokolicz)
- epoka międzypowstaniowa (Antoni Wysocki, Aleksander Świętochowski)
HERMINIA NAGLEROWA
- Krauzowie i inni 1936; charakterystyka:
o z cyklu: Kariery
o rodzina i jej losy od młodości poprzedniego pokolenia
o podobieństwo do Nocy i dni
o codzienność
o akcja zakończona na 1865- 1867
o Galicja; przełomowy moment
o wymiana wzorca romantyka na realistę, spiskowca na organicznika, ofiary na człowieka sukcesu
***************************SCIENCE FICTION*******************
ANTONI SŁONIMSKI
- ...
Scintilla