1. Pojęcie integracji europejskiej
Integracja europejska, pojęcie odnoszące się do idei, historii, formalno-instytucjonalnego stanu współczesnych struktur integracyjnych oraz docelowego rezultatu podejmowanych obecnie działań. Integracja europejska jest formą integracji międzynarodowej, regionalnej, procesem zachodzącym na płaszczyźnie gospodarczej i politycznej.
Integracja Europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się można już w epoce starożytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.
2. Wymienić i przedstawić główne założenia poznanych koncepcji (pojęcia) integracji
Koncepcje (pojęcia) integracji:
1) Ekonomiczna – zakłada, że integracja to proces łączenia się jednostek gospodarczych w całość.
Przedstawiciel: R. Marjolin uważa, że jest to „każdy proces, który prowadzi do większego stopnia jedności”.
2) Liberalna – utożsamia integrację z liberalizacją handlu i płatności między daną grupą państw, reprezentowana przez neoliberałów.
Przedstawiciel: W. Röpke – integracja stanowi stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe równie swobodne i równie korzystne jak te, które istnieją wewnątrz gospodarki narodowej.
Punktem odniesienia była dla niego cała gospodarka światowa; uważał, że nie należy tworzyć gospodarki regionalnej. Wzorował się na wieku XIX, w którym panowała polityka liberalna a więc względna.
R. Aaron – „jeśli ruch towarów, kapitału i ludzi między pewną ilością jednostek ekonomicznych może się dokonywać równie swobodnie jak wewnątrz każdej z tych jednostek, wtedy te jednostki są zintegrowane.
Poglądy te nie są jednak w pełni trafne:
- nie zawsze zniesienie wszelkich barier w obrocie handlowym, czy nawet towarów i siły roboczej oznacza, że zachodzą procesy integracyjne pomiędzy daną grupą państw;
- sytuacja taka ma miejsce, jeśli gospodarki danych krajów są komplementarne lub opierają się na autarchii.
3) Idealistyczna
Integracja powinna zmierzać do wytworzenia równości na świecie, pełniejszego udziału poszczególnych krajów we współczesnej cywilizacji, a zatem winna obejmować czynniki tak ekonomiczne jak polityczne i społeczne.
Ogólnie zwolennicy tego podejścia traktują integrację gospodarczą jako pewien ideał stosunków międzynarodowych lub jako koncepcję społeczno-ustrojową.
Celem integracji winno być dążenie do uzyskania optymalnej polityki gospodarczej.
Przedstawiciel: G. Myrdal: „Gospodarka nie jest zintegrowana dopóty wszystkie drogi nie są dla każdego otwarte i dopóki wynagrodzenie płacone za usługi produkcyjne nie jest równe, niezależnie od różnic rasowych, społecznych i kulturalnych.
J. Tinbergen: „ przez integrację można rozumieć wytworzeni najbardziej pożądanej struktury gospodarki międzynarodowej, poprzez usunięcie sztucznych przeszkód dla optymalnego działania i świadome wprowadzenie wszystkich elementów koordynacji i unifikacji”.
Dlatego też problem integracji stanowi cześć bardziej generalnego problemu tj. problemu optymalnej polityki ekonomicznej.
3. Scharakteryzować i wskazać główne różnice w teoretycznych modelach integracji europejskiej.
Koncepcje o szczególnym znaczeniu dla procesu integracji europejskiej mają:
· Teoria funkcjonalistyczna
· Neofunkcjonalistyczna
· Współpracy międzynarodowej
Najbardziej znane koncepcje rozwoju integracji to:
· Koncepcja konfederalistyczna
· Federalistyczna
· Konstytucjonalistyczna
1) Koncepcja paneuropejska (1913) przedstawiona przez Richarda Coudenhove-Kolergiego. Spowodowała powstanie międzynarodowego ruchu na rzecz utworzenia ponadpaństwowego organizmu o charakterze federacyjnym.
2) Koncepcja konfederalistyczna o ujęciu Unijnym (1944/1945)
a) współpraca międzynarodowa, a nie ponadnarodowa niezależnych państw;
b) zachowanie pełnej suwerenności. Tylko suwerenne państwa mogą stanowić siłę polityczną;
c) decyzje gremiów ponadnarodowych bez większego znaczenia
Zwolennicy: Charles de Gaulle, Pius XII.
d) przyszłość Europy miała polegać na przezwyciężeniu porządku jałtońskiego i ustanowieniu granic Europy od Atlantyku po Ural. Środkiem do tego miał być rozwój wszechstronnych związków między państwami opartych na współpracy i porozumieniu.
e) Interesy polityczne są siłą napędową procesu integracji;
f) Wspólnota w formie konfederacji opierałaby się na współpracy niezależnych państw zachowujących duży zakres autonomii i suwerenności narodowej.
Rola instytucji ponadnarodowych byłaby w tej koncepcji bardzo ograniczona.
Podstawowe instrumenty w tym modelu integracji miały przede wszystkim:
· wymiana poglądów;
· negocjacje;
· przetargi międzyrządowe;
· koordynacja działań.
3)Koncepcja federalistyczna (1946) – przedstawiona przez Winstona Churchilla w Zurichu (Stany Zjednoczone Europy).
Zakładał powstanie państwa związkowego (federalnego) ze wspólnymi ponadnarodowymi organami, silnym rządem europejskim odpowiedzialnym przed Parlamentem Europejskim.
Zwolennicy: Altiero Spinelli, Konrad Adenouer, Walter Hallstein, Paul H. Spaak.
Federaliści w swej koncepcji akceptują potrzebę stopniowego dochodzenia do ściślejszych powiązań politycznych i prawnych, aż do utworzenia w Europie wysoce zintegrowanego pod względem politycznym państwa związkowego.
Zgodnie z tą koncepcją państwa powinny:
1) zrzec się swojej suwerenności na rzecz nowo powstałych wspólnych organów;
2) integracja istnieje dopóki istnieje wola państw do jej utrzymania i pogłębiania;
3) związek i jego części składowe współdziałają ze sobą na zasadzie subsydiarności;
4) w federacji ważne jest zagwarantowanie demokratycznego charakteru podejmowania decyzji dlatego model zakłada utworzenie wspólnego rządu odpowiedzialnego przed Parlamentem Europejskim.
4) Koncepcja konstytucjonalistyczna (1946/1947):
· wyłoniona z koncepcji federalistycznej;
· promowała skokowy rozwój integracji europejskiej;
· najważniejsze dla integracji są regulacje konstytucyjne;
· zwolennik: Winston Churchill.
Regulacja o charakterze konstytucyjnym kształtowana przez organy ponadnarodowe, które ustalają też podział kompetencji między szczeblem krajowym i ponadnarodowym.
5) Koncepcja funkcjonalistyczna (1949/1950):
· nie rozstrzyga czy i kiedy nastąpi oddanie cząstki suwerenności państw na rzecz organów ponadnarodowych;
· główny nacisk kładzie na gospodarkę, potem dopiero utworzenie wspólnoty politycznej;
· stopniowe przesuwanie strefy suwerenności ze szczebla krajowego na szczebel wspólnotowy;
· samodeterminacja procesu integracyjnego;
· Zwolennicy: Ludwig Erhard, Gerhard Schröder, A. de Gasperi, Jean Monnet, Robert Schuman.
Według koncepcji funkcjonalistów proces integracji odbywa się zgodnie z zasadą spill over (zasadą rozlewania się). Zasada ta zakłada, że na wzór naczyń połączonych integracja jednego działu wywołuje naciski na integrację w powiązanych z nim sektorach. Proces ten przebiega w dwóch etapach. 1 etap dotyczy zmian postaw społecznych, 2 etap- zmiany w poglądach politycznych.
6)Koncepcja neofunkcjonalistyczna (1958):
· koncepcja ukierunkowana jest na zaprojektowanie integracji w Europie;
· za najważniejsze uznaje się dostarczenie konceptualnych ram rozwoju Europy;
· wtórny jest końcowy produkt współpracy pomiędzy państwami narodowymi;
· instytucje ponadnarodowe powinny zwiększać swoje władze
· ważniejszy jest proces politycznej integracji
Ernest Haas przedstawił ją w książce: „The Uniting Europe”.
Główna teza, którą przedstawił Haas w swoim utworze: Społeczeństwo ma charakter heterogeniczny, a podstawą stabilności systemu jest skuteczne rozwiązywanie konfliktów.
Neofunkcjonalizm rozszerzał koncepcję funkcjonalizmu na sferę polityczną, co oznaczało dostrzeżenie korzyści z integracji w jednym sektorze, powoduje pojawienie się lobbingu i dążeń politycznych do dalszej integracji.
Procesy integracyjne to wynik ścierania się interesów politycznych grup nacisku, partii politycznych związków zawodowych.
Neofunkcjonaliści podkreślali szczególne znaczenie dla procesów integracji tworzenie struktur instytucjonalnych oraz transfer uprawnień decyzyjnych od rządów narodowych do instytucji ponadnarodowych.
Podstawą procesów integracyjnych wg tej koncepcji jest realizacja procesów ekonomicznych oraz konieczność pogodzenia interesów i konfliktów grupowych z ideą wspólnego dobra, systemu jako całości.
7)Teoria współpracy międzynarodowej:
· twórcą koncepcji był Andrew Moravcsik;
· Największa popularność w latach 90-tych XX wieku;
· Jest nazywana liberalną teorią integracji europejskiej.
Założenia:
· Teoria ta nawiązuje do twierdzenia funkcjonalistów, że system europejski wymaga stałych kompromisów i negocjacji między państwami lub też mediacji z strony instytucji ponadnarodowych;
· Kładzie nacisk na zjawisko kształtowania się preferencji narodowych;
· Współpraca europejska oznacza stałą konfrontację własnych preferencji z preferencjami innych państw;
· Ważne dla procesu integracji jest stworzenie ram instytucjonalnych, które umożliwiają prowadzenie negocjacji międzyrządowych i koordynacji działań narodowych.
8)Koncepcja Europy o wielu prędkościach:
· Za twórcę koncepcji uważa się Willy Brant, który twierdził, iż „(…) Europa potrzebuje polityki stopniowania w rozwoju integracji z powodu silnych różnic gospodarczych.”
· Państwa powinny dążyć do wspólnie ustalonych celów, ale w różnym tempie;
Model ten jest w praktyce stosowany podczas przyjmowania nowych państw do Unii Europejskiej (wprowadzanie okresów przejściowych).
9)Koncepcja Europy geometrycznie zróżnicowanej:
· Zbliżona do koncepcji Europy o wielu prędkościach;
· Różniąca się jednak głównie tym, że dotyczy ona zróżnicowanej prędkości integracji jedynie w dziedzinie ekonomicznej.
10)Koncepcja integracji Europy o twardym jądrze:
· Inna nazwa model koncentrycznych kręgów;
· Za twórcę koncepcji uważany jest Francois Mitterrand (1990r.).
Założeniem tej koncepcji jest zróżnicowanie przestrzenne państw członkowskich i podział ich na 3 grupy:
· 1 grupa – państwa tworzące twarde jądro – Hardcove??? Są to państwa najbardziej rozwinięte w procesach integracyjnych.
· 2 grupa – państwa należące do tzw. peryferii, są to pozostałe kraje członkowskie, np. Polska. Przystąpiły do UE po 2004 roku.
· 3 grupa – państwa stowarzyszone z UE tworzące tzw. krąg zewnętrzny
11)Europa A’ La Carte ( Pick and choose Europe):
· Twórcą koncepcji jest Rulf Dahrendorf, który przedstawił ja po raz pierwszy w latach 70-tych XX wieku;
· Państwa członkowskie mają swobodny wybór polityk, w których chcą uczestniczyć z prawem odrzucenia innych;
· Suma powstałych ugrupowań współpracujących w różnych dziedzinach ma tworzyć integrację;
· Model ten narusza zasadę akceptacji wspólnego dorobku prawnego (acquis); stanowi to zagrożenie dla jedności UE.
12)Koncepcja instrumentów równoległych
Pojawiła się na przełomie lat 70 i 80-tych XX wieku.
Koncepcja ta uwzględniała dążenia do zachowania suwerenności państw członkowskich i stanowiła, że realizacja procesów integracyjnych w Europie winna opierać się na instrumentach dwojakiego rodzaju:
· Po 1 na współpracy międzynarodowej
· Po 2 ale nie wyłącznie na rozwiązaniach ponadnarodowych
13)Koncepcja integracji odgórnej i oddolnej:
· Integracja odgórna (przymusowa)
· Integracja oddolna (dobrowolna)
Integracja przymusowa charakteryzuje się tym, że nie są nią zainteresowani ani społeczeństwa ani producenci.
Była narzucona prze elity rządzące w celu realizacji wyznawanej ideologii czy interesów ekonomicznych i najczęściej tego typu integracja jest realizowana drogą podbojów terytorialnych lub też narzucania jej państwom słabszym przez silniejsze.
Integracja dobrowolna – są nią zainteresowani i społeczeństwo i producencii to oni podejmują naciski na elity rządzące w celu integracji.
4. Integracja międzynarodowa a integracja europejska
...
majka_1