Klasa tańca Edgara Degasa to obraz namalowany pomiędzy 1873 a 1876 rokiem techniką olejną na płótnie o wymiarach 85 x 75 cm. Czas powstania dzieła przypada na epokę romantyzmu, kiedy to mieliśmy do czynienia z narodzinami impresjonizmu. Wyjście z dusznych, ciemnych pracowni na łono natury pozwoliło artystom na stworzenie nowej jakości w malarstwie – zachwycili się oni nastrojowością tego, co zobaczyli i ten nastrój zawarty w krótkiej, uciekającej chwili starali się oddać – stąd zauważamy u prekursorów nurtu specyficzną, spontaniczną pracę pędzla i wykorzystanie pełnej gamy kolorów. Jednak Degas nie należy do typowych przedstawicieli impresjonizmu, chociaż jest jednym z najwybitniejszych artystów tego stylu – nie spotkamy w jego pracach improwizacji, nie zauważymy namiętnego porywu zachwytu nad światem, a raczej nadzwyczajną precyzję, dbałość o szczegóły i zrównoważoną, przemyślaną formę.
Degas zbierał materiał poza pracownią, jak przystało na impresjonistę – godzinami obserwował tancerki Opery Paryskiej, robił szkice i fotografie, a więc dysponował naprawdę bogatym zbiorem wielorakich póz, które składał dopiero w pracowni w pełną kompozycję obrazu, niczym puzzle, co już odróżnia go od artystów nurtu. Przekłada się to na wspomniane już detaliczne ujęcie dzieł artysty, a Klasa tańca nie jest wyjątkiem – spotykamy wiele szczegółów, dodanych już w pracowni dla uzupełnienia obrazu, których na próżno szukać u innych impresjonistów. Chociażby: uroczy mały terier, który obwąchuje tancerkę, w dolnej części malowidła.
Klasa tańca, jak już wspomniano, malowana była w Paryżu. Jest to scena rodzajowa – Degas przedstawia nam grupę tancerek baletu klasycznego, trenującego pod okiem Julesa Perrota, niegdysiejszej gwiazdy paryskiej sceny tanecznej, na obrazie już w podeszłym wieku, wspartego na lasce do wybijania rytmu do ćwiczeń. Malarz umieścił mistrza w centralnej części obrazu, ustanawiając go osią całego dzieła. Dokoła nauczyciela mamy wiele tancerek, niekoniecznie skupionych na tańcu. Różnorodne pozy, które nadał malarz baletnicom nadają obrazowi realistyczny charakter. Degas wiernie odtworzył rzeczywistość - postaci uchwycone są w różnych pozach, zarówno w czasie odpoczynku, jak i podczas pracy. Po prawej stronie uczennica w sukience z niebieską kokardą ogląda swoje ramię, natomiast po lewej stronie widać jak inna tancerka siedzi na pianinie i drapie się w plecy. W głębi sali można zauważyć nadto, jak niektóre uczennice czekając na swoją kolejkę siedzą lub stoją z rękoma splecionymi albo opartymi na biodrach. Kolejną cechą realizmu, którą znajdziemy w Klasie tańca jest zastosowanie perspektywy zbieżnej – zauważymy jak kąty ścian i deski podłogi dążą krańcami do jednego punktu.
Degas uważał tancerki za pretekst do malowania pięknych tkanin. Może to tłumaczyć bezosobowość obrazu i anonimowość baletnic. Jeśli baletnice rzeczywiście były tylko pozornym tematem, to należy wiele uwagi poświęcić właśnie tkaninom. Spódnice baletnic mienią się i błyszczą w łagodnym świetle. Są lekkie i zwiewne – mamy do czynienia z realistycznym oddaniem faktury i materii. Paleta Degasa to zazwyczaj kolory ziemi – brązy, beże, stłumione zielenie, ale rozjaśniane kolorowymi kokardami (jasnożółte, błękitne) i różami puent. Koloryt obrazu, ciepły, uspokaja odbiorcę, nadając Klasie tańca charakter leniwego popołudnia, a z drugiej strony poprzez statyczną, mocno pionową kompozycję – w napięciu czekamy na rozpoczęcie zajęć baletowych, aż wszystkie tancerki rozpoczną ćwiczenia.
Obraz przywodzi na myśl drzeworyty japońskie – Degas nie jest jedynym artystą tego okresu, który uległ wpływowi japońszczyzny. Stromo wznosząca się podłoga, czyli dość wysoko umieszczony punkt zbiegu, i asymetryczna kompozycja (przesunięcie ciężaru na lewo) to typowe cechy artystycznej tradycji Japonii.
Balet w XIX wieku uważany był za zajęcie niegodne i tancerki nie mogły liczyć na szacunek. Wiele z nich stawało się prostytutkami, których protektorzy rządzili się w garderobach i za kulisami. Na obrazie uwiecznione są nie tylko baletnice i nauczyciel, ale także matki – widzimy je w z prawej strony, w ciemniejszych strojach. Trudno powiedzieć, czy (...) znalazły się tu, by chronić swoje pociechy, czy też by pomóc im otrzymać najbardziej lukratywną propozycję – czytamy w Najsłynniejszych obrazach świata Roberta Cuminga (ISBN 83-213-4054-7). Degas zafascynowany był stosunkami społecznymi w świecie Opery, chciał je zgłębić i utrwalić w postaci obrazów, ale nie tylko jako malarz; także jako badacz - zachował wręcz reporterski dystans wobec tancerek, zdaje się, że swoje obserwacje prowadzi wciśnięty w najdalszy róg sali.
Piękny obrazek, jakich Degas pozostawił wiele - czyste studium estetyczne rzeczywistości.
n.t