Strona8
Altruizm w perspektywie orientacji społecznych
Wykład V
Teoria gier
Zainteresowanie wyborami jednostki w sytuacji współzależności społecznej
Współzależność społeczna – osiągnięcie pożądanych celów zależy nie tylko od własnych działań poszczególnych osób ale także od działań pozostałych uczestników sytuacji.
Założenia:
- istnieje zbiór bohaterów sytuacji a gracze
- gracz dysponuje co najmniej 2 strategiami działania
- skutki działań gracza zależą od jego własnych działań oraz od działań innych
- skutki te są wartościowane (posiadają użyteczność)
- gracze działają zgodnie z ustalonymi regułami
Zjawisko zależności interesów: działania każdej ze stron wpływają na:
- realizację interesów podmiotu;
- realizację interesów drugiej strony.
Konflikt – postać zależności interesów;
Teoria gier a dziedzina nauki bada sytuacje konfliktu i kooperacji służy poznaniu reguł jakimi kieruje się człowiek
Elementy gry:
- Uczestnicy - gracze (min.2)
- działają wg. strategii których zbiory stanowią reguły gry;
- rezultatem jest wynik/wypłata
Teoria gier c.d.
macierz gry – narzędzie opisu
Matematyczna teoria użyteczności – metodologiczna podstawa teorii gier zakłada:
- świadomość wszystkich dostępnych strategii i wyników oraz ich użyteczności;
- bada zachowania racjonalnych graczy maksymalizujących subiektywną wartość wyników;
- gracz - osobnik podejmujący decyzje w niezawisły sposób
„homo economicus” wizja człowieka dążącego do maksymalizacji subiektywnej wartości wyników
Założenia użyteczności nie zgodne z rzeczywistymi zachowaniami:
Homo economicus – to zbyt proste!
§ Przykład: gdy obaj gracze wybierają strategię „pracuję” – zyskują tyle samo (np. taka sama pensja); jeden zyska więcej gdy drugi wykona za niego pracę (przy różnych nakładach energii takich obaj dostaną takie samo wynagrodzenie) – gdy jeden wybiera strategię „obijam się” zyskuje więcej gdy drugi pozostaje przy strategii „pracuję”. Gdy obaj wybiorą „obijanie się” obaj zyskują najmniej.
Wyniki badań ujawniły a ok.. 30-40% nie kieruje się regułami matematycznymi.
Dylemat dlaczego ludzie odstępują od strategii maksymalizacji zysku? Nie brak racjonalności ale o inna definicje własnego interesu
H. Kelley J. Thibaut (1978) – ludzie nie chcą maksymalizować jedynie własnych wyników i nie wartościują tylko konsekwencji działań dla nich samych: subiektywna wartość wyników jest funkcją wielu zmiennych, wyników własnych i innych.
Orientacje społeczne – opis realnych preferencji ludzkich (Mc Clintock 1972): względnie stałe preferencje co do podziału dóbr pomiędzy siebie i innych. Względnie stałe bo u tych samych osób mogą ujawniać się różne orientacje w zależności od wpływu czynników zewnętrznych
Założenia dotyczące motywacji społecznych
Zachowania ludzkie są w znacznym stopniu rządzone przez wartości jakie nadaje im jednostka
Wartość zachowania: użyteczność + oceniane prawdopodobieństwo zysków
Zachowania realizowane w kontekście społecznym: zyski uzależnione także od zachowań innych (dlatego model ekonomiczny nieadekwatny)
Wartość (wypłata) uzależniona nie tylko od jej wysokości ale od wysokości wypłat innych
Środowisko wpływa na spostrzeganie danej sytuacji współzależności a wpływa na wzrost/ spadek określonych motywacji społecznych
Różnice indywidualne w zakresie dominacji konkretnych motywacji społecznych. Orientacje społeczne to względnie stałe preferencje podziału dóbr miedzy siebie i inne osoby w sytuacjach społecznych.
Przestrzeń orientacji społecznych
• U = w1 =w2 U- indywidualna użyteczność sytuacji; w1- wyniki własne w2- wyniki innych
• Altruizm:w1=0 w2=1 Współcześnie wyróżnia się: indywidualistyczną, altruistyczną, rywalizacyjną, kooperacyjną, egalitarną.
Orientacje społeczne
• Indywidualizm – wybory dyktowane jedynie własną perspektywą
• Altruizm – wybory dyktowane interesem innych / innego
• Rywalizacja – wybory dyktowane uzyskaniem przewagi nad innymi
• Kooperacja – wybory dyktowane maksymalizacja wspólnego dobra
• Egalitaryzm – wybory dyktowane minimalizacją różnic „wszystkim po równo”
• Altruizm + kooperacja = prosocial
Czynniki wpływające na orientacje
Wpływ informacji o drugiej osobie:
- informacja o skłonnościach (rywalizacyjnych lub kooperacyjnych) partnera modyfikowała liczbę wyborów kooperacyjnych;
- chętniej kooperujemy z człowiekiem (szczególnie zaś obdarzonym autorytetem) niż z komputerem;
- osobom wybierającym zachowania kooperatywne przypisywano wiele innych dodatnich cech charakteru np. brak zachłanności czy empatię, a wybierającym strategie niekooperacyjne – egocentryzm, samolubność, brak skrupułów;
- gracze chętniej kooperują z osobami o takiej samej orientacji
- gracze chętniej kooperują z tymi o których wiedzą, że są moralni
od obrazu partnera zależą oczekiwania a obraz partnera wpływa na wartościowanie konfliktu
Dystans fizyczny;
- silniejsze orientacje rywalizacyjne w odniesieniu do trzeciej osoby w porównaniu z drugą w sytuacji konfliktu;
- zwiększenie dystansu nasilało rywalizację
Możliwość komunikacji:
- zapowiedź możliwości komunikacji a wzrost wyborów kooperacyjnych
- Im więcej mozliwości komunikacji tym więcej wyborów kooperatywnych
- większy wpływ komunikacji swobodnej niż przymusowej;
- większy wpływ komunikacji gdy gracze widzieli się i słyszeli lub gdy tylko widzieli się niż gdy tylko widzieli się lub nie widzieli się i nie słyszeli się
komunikacja redukuje niepewność co do zachowań partnera.
Wpływ instrukcji:
- dostosowanie wyborów do rodzaju instrukcji (koncentrującej jedynie na zysku własnym, zysku własnym i partnera, maksymalizacji własnego zysku);
- wpływ definicji sytuacji a zmiany wyborów w „Dylemacie więźnia” definiowanej jako konflikt – częstsze wybory kooperacyjne niż w sytuacji definiowanej jako przetarg lub gra;
- wpływ kodu słowno - twierdzeniowego „pomyśl że” vs percepcyjnego „wyobraź sobie”
Sposób reprezentacji wyników:
- reprezentacje numeryczne: pieniądze, różne ich reprezentacje oraz ich wyobrażenia, punkty wyższy poziom orientacji indywidualistycznych i rywalizacyjnych:
- reprezentacje nienumeryczne: schematyczne rysunki twarzy, prostokąty wzrost orientacji prospołecznych w warunkach ikonicznej reprezentacji
Liczba osób:
- im większa liczba osób tym mniej zachowań prospołecznych i kooperacyjnych: od 7- 8 osób liczebność nie wpływa na zachowania kooperacyjne; ale w małych grupach tak: wyższy poziom kooperacji w grupach 2-osobowych niż 3- osobowych
Wiek:
- w populacji starszych (ok. 60- lat) więcej osób (o 20%) z orientacją prospołeczną niż w populacji 26 – latków;
Ilość rodzeństwa:
- osoby o orientacjach prospołecznych maja większą liczbę rodzeństwa
Orientacje społeczne: stałe wzorce międzysytuacyjnej zmienności preferencji: nie są stałymi cechami a raczej stanami które mogą ulec zmianie w różny sposób u różnych ludzi
Sposoby pomiaru orientacji społecznych
Metoda Madsena: łączenie dzieci w 4- osobowe zespoły a zadanie wymagające współpracy. Obserwacja i klasyfikacja sposobu wykonania zadania jako prospołecznego gdy wszystkie dzieci współpracowały lub jako rywalizacyjna gdy przynajmniej 1 nie współpracowało
Gry macierzowe: prezentacja karty z macierzą i wybór dwóch opcji A i B: wybór o.b. wraz z wyborem dokonanym przez drugą osobę wskazywały na macierz wyplaty którą dostawała o.b. W trakcie badania o.b. wybierała od 3 do 24 macierzy (informowana o wyborze partnera)
Wady: duży wpływ strategii jaką przyjmuje o. b. dokonując wyboru: bada nie tyle orientację ale strategię a aby ten wpływ wyeliminować a należy wykluczyć inną osobę
Gry rozłożone: wybór jednej opcji końcowa wypłata uzależniona także od wyboru innej osoby (suma własnego wyboru i innego). Prezentacja od 9-36 dominująca orientacja – ta przejawiana w 2/3 wyborów
Metoda warszawska:
- rangowanie ofert, szeregowanie kilka lub kilkanaście podziałów wyników od najmniej do najbardziej atrakcyjnego lub zaznacza atrakcyjność każdej z ofert na skali.
- uporządkowanie empiryczne korelowane z teoretycznym „idealnego” indywidualisty, kooperanta, altruisty.
- Stosowano rysunki twarzy, liczby kwot, punktów, różnej wielkości prostokąty.
- Nie otrzymuje się przy tej metodzie jedynie dominującej orientacji ale kilka współczynników korelacji z idealnymi orientacjami społecznymi: nasycenie orientacjami – duża czułość techniki.
Podsumowanie: wszystkie mają zalety i wady:
metoda warszawska nie wprowadza współzależności społecznej ale jest czuła i mierzy nasycenie poszczególnymi orientacjami, często badana jako zmienna zależna.
Problem przekładalności orientacji badanych poszczególnymi technikami.
Oferta z metody warszawskiej „buźki”
JA ON/ONA
Oferta z metody warszawskiej
Zadanie o. b. : wybór bądź uszeregowanie
Ty otrzymasz
On/a otrzyma
a
200
250
b
300
psychUW