MPDZ I METODY.doc

METODA BOBATH

Metoda neurorozwojowego le­czenia usprawniającego Karela i Berty Bobath polega na hamowaniu patologicznych odruchów i niepra­widłowych wzorców ruchowych oraz rozwijaniu czynności ruchowych u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym w kolejności, w jakiej pojawiają się one w rozwoju dziecka zdrowego.
Każda czynność ruchowa rozwija się dzięki odczuciu ruchu - to znaczy ułożenia ciała w przestrzeni oraz po­szczególnych części ciała względem siebie.
Pierwszych odczuć dostarczają reakcje odruchowe. Są to odruchy postawy oraz reakcje prostowania i równowagi. Pierwsze z nich dają odczucie ułożenia ciała w pozycji leżącej (odruchy postawy). Reakcje prostowania dostarczają doświad­czeń ruchowych ułożenia ciała przeciwko sile grawitacji; reakcje równo­wagi powodują dostosowanie napię­cia mięśniowego całego ciała pod­czas utraty równowagi, przygotowu­jąc w ten sposób całe ciało do pod­parcia.
Czas fizjologicznego występo­wania odruchów postawy przypada na pierwsze półrocze życia dziecka. Później zostają one podporządkowa­ne reakcjom prostowania i równowa­gi. Utrzymujące się dłużej odruchy postawy stają się z czasem patologi­czne. Uniemożliwiają rozwój reakcji prostowania i równowagi, których pojawienie się warunkuje prawidło­wy rozwój ruchowy dziecka.
Rozwój ruchowy dziecka prze­biega w stałej kolejności – od głowy, obręczy barkowej i kończyn gór­nych, poprzez tułów, do kończyn dol­nych. Oznacza to, że zanim dziecko zacznie chodzić, najpierw musi kon­trolować ułożenie głowy, uzyskać podpór na kończynach górnych w pozycji leżącej, aby poprzez siad, czworaki i pozycję klęczną przejść do pozycji stojącej.
Każda złożona czynność rucho­wa zawiera kombinację wielu pros­tych ruchów i kształtuje się w opar­ciu o poprzednie doświadczenia ruchowe. Prawidłowy rozwój czyn­ności ruchowych stanowi podstawę do rozwijania kolejnych umiejętnoś­ci (jedzenia, ubierania, pisania).
Stworzenie takiej bazy dla roz­woju czynności dowolnych u dziecka z m.p.dz. jest, zdaniem autorów me­tody neurorozwojowego leczenia, możliwe tylko wówczas, gdy zosta­nie ono wyzwolone spod wpływu działania odruchów patologicznych.
Główne zasady metody Bobath'ów:
– Hamowanie odruchów patologicz­nych i normalizacja napięcia mięśniowego.
– Dążenie do osiągnięcia prawidło­wych ruchów poprzez przemiesz­czanie w przestrzeni tzw. punktów kluczowych, którymi są: głowa, obręcz barkowa i obręcz biodro­wa. Ma to na celu wykształcenie prawidłowych reakcji prostowa­nia i równowagi, co prowadzi do opanowania czynności zgodnych z sekwencją rozwojową.
– Wszystkie ruchy kontrolowane są rękami terapeuty. Pomoc terapeu­ty zmniejsza się w miarę opano­wywania przez dziecko kolejnych czynności.
– Ruchy prowadzone są wolno, tak aby dziecko mogło włączać się do pracy.
– Nie należy dążyć do opanowania statycznych pozycji, lecz umiejęt­nie prowadzić dziecko z jednej pozycji do drugiej.
– Sposoby wspomagania powinny być dobrane do potrzeb i możli­wości dziecka.
– Wymagana jest ścisła współpraca z rodzicami.
– Program usprawniania powinien być dobrany indywidualnie do po­trzeb i możliwości dziecka; in­struktor dla każdego dziecka do­biera odpowiednie ćwiczenia.
– Ciągłe powtarzanie i wykorzysty­wanie w życiu codziennym czyn­ności, które dziecko już opanowa­ło i nad opanowaniem których pracuje.

Skala Ashwoth’a (nasilenia spastyczności)

Jest to skala 6 stopniowa. Zmodyfikowana przez samego autora przez uzupełnienie skali o stopień 1+. Oceny spastyczności dokonuje lekarz i magister rehabilitacji zarówno przy przyjęciu jak przed wypisem chorego z oddziału, jak również w ciągu każdego dnia pobytu aby ocenić wpływ zabiegów fizykalnych i ćwiczeń usprawniających na spastycznie porażone kończyny.

0 – normalny stan napięcia;

1 – nieznaczny wzrost napięcia mięśnia występujący przy chwytaniu i uwalnianiu lub manifestujący się minimalnym oporem w końcowej fazie ruchu zginania i prostowania;

1+ - nieznaczny wzrost w stanie napięcia mięśnia przy chwytaniu  i uwalnianiu oraz w drugiej połowie zakresu ruchu w stawie;

2 – bardziej znaczny wzrost napięcia mięśnia przez większą część zakresu ruchu w stawie ale dotknięta część kończyny daje się łatwo poruszyć

3 – wyraźny wzrost napięcia mięśnia, ruch bierny trudny do wykonania;

4 – dotknięta część sztywna w zgięciu czy w wyproście;

Metoda Ruchu Rozwijającego według Weroniki Sherborne.

Opracowany przez Weronikę Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspakajanych w kontakcie z dorosłymi. Z tak zwanego baraszkowania, które pojawia się we wczesnym dzieciństwie każdego zdrowego dziecka stworzyła  system terapeutyczny. Genialność  tej metody polega na jej prostocie i naturalności. Podstawowe założenia metody to:

... rozwijanie przez ruch:

1.      świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

2.      świadomość przestrzeni i działania w niej,

3.      dzielenie przestrzeni z innymi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.

Normalna aktywność człowieka, wykonywanie przez niego czynności ruchowych o charakterze dowolnym – celowym jest uwarunkowana świadomością własnego ciała i własnej tożsamości. Człowiek musi odczuwać i znać swoje ciało, jego części, oraz poczucie własnego „ja”, istnienia jako jednostki. Jednym ze źródeł tej świadomości jest kontakt naszego ciała z podstawą: ziemia – podłoga. Stojąc „mocno na ziemi” odczuwamy to podłoże, własne stopy, czujemy własne ciało. Drugim ważnym źródłem odczuwania ciała jako całości jest wyczucie centralnej części ciała: brzucha i tułowia jako elementu integrującego ciało. Udział  w ćwiczeniach metodą W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i związku z tym możliwości ruchowych. Zaczyna mieć zaufanie  do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Czuje się ono w niej bezpiecznie, staje się aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Dzielenie przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrażające, może stać się źródłem współprzeżywania. Nawiązania bliskiego kontaktu, opartego na zaufaniu i współpracy, daje możliwość poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia.

Podczas zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne nauczyciel powinien pamiętać  o obowiązujących zasadach:

udział dziecka w zajęciach jest dobrowolny (można dziecko zachęcać, dodawać mu odwagi, ale nie zmuszać);

nawiązuje kontakt z każdym dzieckiem,  utrzymuje kontakt wzrokowy;

zajęcia prowadzi w taki sposób by dla dziecka były przyjemne i dawały możliwość przeżywania radości z aktywności ruchowej, kontaktu z innymi ludźmi, satysfakcji z pokonywania własnych trudności i lęków, z poczucia większej sprawności fizycznej;

czynnym udziale dziecka we wszystkich ćwiczeniach;

prowadzący ściśle przestrzega praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji, aby miało poczucie kontroli nad sytuacją i autonomii;

zauważa i stymuluje aktywność dziecka, daje mu szansę na twórcze działanie;

pochwała dla dziecka nie tyle za efekt, co za jego starania i wysiłek, a także za każde nowe osiągniecie (pokonanie lęku, wykonanie nowego ćwiczenia);

nauczyciel nie krytykuje dziecka i wykazuje się poczuciem humoru;

unika stwarzania sytuacji rywalizacyjnych;

prowadzący rozszerza krąg doświadczeń społecznych dziecka;

większość ćwiczeń, szczególnie początkowych, należy prowadzić na poziomie podłogi;

należy zaczynać od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając;

nauczyciel powinien zmniejszyć udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka w kształtowaniu programu zajęć;

należy stosować naprzemienne ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne;

zwracać uwagę na samopoczucie dziecka;

uwrażliwienie na zachowanie delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby;

zajęcia zawierają taki zestaw ćwiczeń dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu.

Planowane zajęcia muszą uwzględniać prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka oraz rozwoju procesu grupowego, a także możliwości i ograniczenia psychofizyczne dzieci, wynikające z zaburzeń ich rozwoju.

Metodę Weroniki Sherborne można zaliczyć do niewerbalnych treningów interpersonalnych. Zajęcia w grupie są szansą na zdobywanie i wzbogacanie doświadczeń społecznych. Mogą one pomóc dziecku w nauce bycia z innymi: zarówno z dziećmi, jak i dorosłymi. Czerpania satysfakcji z różnych form kontaktów społecznych. Aby stało się to możliwe, musimy zadbać o właściwy klimat w grupie, a to oznacza poczucie bezpieczeństwa i wzajemne zaufanie. Osiągnięcie takiego stopnia integracji grupy, w której dzieci współpracowałyby ze sobą, były aktywne, podejmowały wspólne działanie, często jest poprzedzone etapem wzajemnych konfliktów. Nie należy unikać czy bać się takich sytuacji. Warto stwarzać okazję do nauczenia się, jak można radzić sobie w sytuacjach konfliktowych z pożytkiem dla siebie i bez krzywdzenia innych. Sytuacje konfrontacyjne, będące „próbą sił”, są konieczne. Tylko wtedy dziecko ma okazję poczuć własną siłę i nauczyć się, jak sensownie jej używać. Praca w grupie powinna być okazją do znalezienia się w różnych relacjach z innymi ludźmi, do odważenia się na bycie silnym i na zaopiekowanie się innymi, jak i na poddanie się opiece innych, zaufanie im.

Weronika Sherborne w swojej metodzie wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

1.      ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczenia,

ćwiczenia twórcze.

Ćwiczenia mogą występować w różnych formach:

2.      zajęcia indywidualne z jednym dzieckiem,

zajęcia w parach,

zajęcia dla trzech lub więcej osób.

Zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego zawierają następujące ćwiczenia:

Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała.

Podstawową potrzebą każdego człowieka jest poznanie własnego ciała oraz umiejętność kontrolowania go.

W rozwoju wiedzy o własnym ciele można wyróżnić  kolejne etapy:

wyczuwanie własnego ciała,

nazywanie części ciała,

świadoma kontrola ciała i jego ruchów.

Do wstępnego zestawu ćwiczeń należy:

1.      Wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków, np.:

leżenie na plecach,

leżenie na brzuchu,

ślizganie się w kółko na brzuchu, plecach,

siedząc – przyciąganie kolejno nóg (ręce oparte wzdłuż boków),

siedząc – kręcenie się w kółko na pośladkach,

czołganie się na brzuchu i plecach do przodu, z wyciąganiem i zginaniem na przemian.

2.      Wyczuwanie nóg i rąk, np.:

1.        ·        Wyczuwanie kolan – siedząc:

podciąganie kolan do siadu skulonego,

pchanie kolan do siadu prostego (pokonując opór),

w siadzie prostym – rozcieranie i poklepywanie kolan,

maszerowanie i bieganie z podnoszeniem wysoko kolan.

2.        ·        Wyczuwanie nóg – w ruchu:

chodzenie, bieganie na ”sztywnych” nogach,

chodzenie, bieganie na miękkich (gumowych ) nogach.

3.        ·        Wyczuwanie nóg – siedząc (nogi wyprostowane):

dotykanie palcami stóp podłogi,

uderzanie o podłogę piętami,

uderzanie o podłogę całą stopą (szybko i wolno).

4.        ·        Wyczuwanie łokci – siedząc kolana zgięte:

dotykanie łokciami kolan,

dotykanie prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie.

5.        ·        Wyczuwanie twarzy – siedzenie w kole:

wytrzeszczanie oczu (duże oczy) i mrużenie oczu,

zabawne miny.

6.        ·        Wyczuwanie całego ciała:

...