16.10
TEORIE POZNAWCZE
Teoria poznawczo - rozwojowa Piageta (1896 - 1980)
· Jedna z najważniejszych teorii w psychologii nad rozwojem myślenia logicznego u dzieci
· Wszystkie dzieci odkrywają świat kierując się tymi samymi zasadami w tej samej kolejności, popełniają te same błędy i podejmują te same rozwiązania
· Piaget wprowadził kilka użytecznych pojęć:
§ Schemat – wewnętrzna struktura poznawcza, która dostarcza wskazówek jak należy postaić w konkretnej sytuacji (np. złapanie piłki, rzucenie piłki).
§ Asymilacja – proces wykorzystywania schematu do nadawania sensu doświadczeniom
§ Akomodacja – polega na zmianie schematu w związku z nowymi informacjami uzyskanymi w drodze asymilacji. Ten proces jest kluczem do zmian rozwojowych – dzięki niemu doskonalimy umiejętności i reorganizujemy sposób myślenia
§ Równoważenie – wypadkowa asymilacji i akomodacji;
· Na podstawie badań Piaget wyodrębnił 4 etapy w jakich rozwija się logiczne myślenie:
è Tabela 2.6
Teoria przetwarzania informacji
· Ma na celu wyjaśnienie, w jaki sposób umysł ludzki zarządza napływającymi informacjami (Klahr, 1992)
· Twórcy tej teorii skonstruowali model myślenia człowieka, porównując go do działania komputera
· W tego typu badaniach wykorzystywane są techniki komputerowe, jako metoda precyzyjnego pomiaru m. in. procesów pamięci takich jak ……., Przechowywanie, kodowanie
Teorie biologiczne
· Natywizm, Etologia, Socjobiologia
· Natywizm – pogląd, że ludzie mają wyjątkowe cechy genetyczne, które ujawniają się u wszystkich przedstawicieli gatunku bez względu na warunki środowiskowe
Np. nauka języka przez dzieci (także niesłyszące)
· Etologia – zach. Uwarunkowane genetycznie ułatwiające przetrwanie gatunki, rozwinięte w drodze doboru naturalnego, np. płacz dziecka
o Każde dziecko ma rodzaj płaczu wywołujący dyskomfort rodzica; dziecko przyciągając do siebie dorosłego buduje więź umożliwiającą przetrwanie
· Socjobiologia – zajmuje się badaniem społeczeństwa przy użyciu metod i pojęć nauk biologicznych. W rozwoju człowieka podkreśla znaczenie genów, które mają służyć przetrwaniu grupy.
Teoria społeczno – kulturowa Wygotskiego
· Teoria zdobywająca coraz liczniejszych zwolenników w ostatnich latach (Thomas, 2000) zakłada, że jednostka w swoim rozwoju pozostaje pod wpływem czynników kulturowych
· Złożone formy myślenia jego zdaniem mają swoje źródło w interakcjach społecznych a nie jak twierdził Piaget w indywidualnych próbach i poszukiwaniach jednostki
· Nabywanie nowych umiejętności przez dziecko dokonuje się pod kierunkiem dorosłych lub starszych dzieci o większych możliwościach poznawczych i szerszej kategorii doświadczeń
· Te postaci budują rusztowanie
· à dostosowanie do poziomu dziecka à Strefa najbliższego rozwoju
Boyd, D. Bee, H. (2005) Psychologia rozwoju człowieka (red. Brzezińska) Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, roz. 2
30.10
Dwa lata
· „straszne dwulatki” – nieporozumienie!
· Dziecko doskonali się w tym co już umie, nie porywa się z motyką na słońce
· Ruch: biega, wpina się
· Znaczne umiejętności komunikacyjne – opanowane podstawowe zwroty dla zaspokojenia potrzeb
· Emocje: odroczona gratyfikacja; potrzeby nie są tak obezwładniające, zdolność do zniesienia niewygody
· Kontakty społeczne: zupełnie nowy wymiar: wzrasta umiejętność dzielenia się; przypadki zrobienia czegoś dla innych, by było im miło
Dwa i pół roku – skrajna nierównowaga
· Zmiana w zachowaniu jest przytłaczająca:
o Przykłady:
§ Upartość
§ Skrajna sztywność zachowania (obiekt i moment)
§ Brak zgody na sprzeciw, skłonność do dominacji
§ Nietolerancja nowości (przejawy: bajki, ubrania, pożywienie itp.)
§ Przedmioty mają być na właściwym miejscu zgodnie z wyborem dziecka
§ Stała powtarzająca się sekwencja zachowań i czynności domowych – rytualizacja dnia
· Emocje: gwałtowne, silne, skrajne; walka alternatywnych możliwości – rutynizacja wprowadzona przez dorosłych może uratować sytuację
· Ruch: dzieje się!
Trzy lata – stan doskonałej równowagi
· Upór zastąpiony uległością
· Rozwój społeczny:
o Nastawienie na branie i dawanie – przejaw otwartości dziecka na współpracę
o Nieustępliwość, rytualizacja, upór – odeszły
o Poczucie bezpieczeństwa w świecie: dziecko jest pogodzone z jego zmiennością i na nią otwarte
o Reaguje na prośby i czerpie z tego przyjemność; z upodobaniem przytakuje
o Zawieranie przyjaźni
· Nadal może jeszcze potrzebować drzemki!
· Ruch: czynności codzienne wykonywane bez trudności
· Komunikacja:
o Słownik (bierny i czynny) oraz sprawność językowa wzrosły niebywale
o Przyjmuje polecenia
o Z rosnącą motywacją reaguje na słowa: pomóż, mógłbyś, zgadnij
o Uwielbia nowe wyrazy i poddaje się czarowi słów typu: nowy, inny, niespodzianka, tajemnica
o Pragnienia dziecka i możliwości ich zaspokojenia dorównują sobie
Trzy i pół roku
· Załamanie, rozbicie à ponowna integracja (oby!)
· Okres dużej niepewności, nierównowagi i zaburzeń koordynacji
· Zaburzona koordynacja może obejmować każdy obszar
· Motoryka duża – potykanie, przewracanie się, lęk wysokości
· Motoryka mała – praca rą przy pisaniu i czynnościach manualnych gorsza niż dotychczas; brak sił, drżenia
· Mowa – jąkanie, zacinanie
· Wzrok i słuch – chwilowe, ustępujące zezowanie, nie słyszę, nie widzę –nie głuchota selektywna!
· Emocje:
o Silne manifestowana potrzeba rozładowania (mruganie powiekami, obgryzanie paznokci, tiki twarzy, dłubanie w nosie)
· Kontakty społeczne: kłopoty!
o Brak poczucia bezpieczeństwa wyrażony częstym płaczem, pojękiwaniem; kochasz mnie?
o Liczne wymagania: Nie patrz! Nie mów! Słuchaj!
o Zazdrość o uwagę
o Skrajne emocje w stosunkach z rodziną i koleżeństwem (nieśmiałość vs zuchwałość) à nie wzbudza zaufania
ALE: wiek nie pozbawiony wdzięku: wyobraźnia: nowi towarzysze budowani na postaciach z bajek, zwierząt itp.
Cztery lata – nie do opanowania
· Ruch – bicie, kopanie ciskanie przedmiotami, niszczenie, ucieczki
· Emocje: trudne do opanowania, głośny, niemądry śmiech na przemian z napadami złości
· Życie społeczne: bycie opornym jest sensem istnienia, przeklina, „puszy się” przechwala, prowokuje, zbyt pewne siebie
o Wulgaryzmy wchodzą w zakres normalnego języka
o Pełna świadomość niestosowności tego typu określeń (upodobanie do zabaw, rymowania, wyliczania itp.)
o Konfabulacje
ALE: czas sprawdzania się – pozwolić na ekspansję i sprawdzić, czy podejmie odpowiedzialność za siebie i swoje działania
06.11
Cztery i pół roku
· „czy to istnieje naprawdę?”
· rozwój konsekwencji w działaniu
· Komunikacja
o poszukuje prawdziwej informacji
o tematy filozoficzne, egzystencjalne
· Emocje
o dziecko umie opanować rozdrażnienie, opuściło je nieokiełznanie etapu poprzedniego
· w tym wieku dzieci nadrabiają wcześniejsze zaległości rozwojowe
Pięć lat
o czas zachwycającej równowagi
o czas cieszenia się środowiskiem domowym
o matka stanowi centrum świata chętnie przebywają z nią, podejmuje wspólne działania, wykonuje polecenia, prosi o pozwolenie à bycie ‘dobrym chłopcem’ jest zamiarem i kompetencją
Pięć i pół – sześć lat
o gwałtowne i skrajne; dzieci są krnąbrne, impertynenckie, niegrzeczne i zawsze gotowe dyskutować
o niedolne do dokonania wyboru
o dziecko ustawia się w centrum świata
o matka winna wszelkiemu nieszczęściu
o dziecko żąda spełnienia swych życzeń i jest roszczeniowe
o toleruje tylko zwycięstwa
o nie godzi się z karą, krytyką, własną winą
(nie przyzna się! pytać o kompetencje: jak udało Ci się sięgnąć tak wysoko?)
o zazwyczaj trudna, bo nie bardzo odroczona
o dobry skutek wynosi rezygnacja z wymogu natychmiastowej reakcji: Ciekawe, czy potrafisz to zrobić, zanim policzę do pięciu!
ale: wiek ekspansji i gotowości na nowe, wigor, energia
Siedem lat
markotne, osowiałe, chimeryczne i/lub nikt mnie nie kocha
· Rozwój społeczny
o rośnie tendencja do skrytości, samotności, unikania konfrontacji
o potrzeba posiadania własnego pokoju – azyl
o buduje swoją tożsamość poprzez obserwację, słuchanie i myślenie
· Rozwój motoryczny
o silny rozwój motoryki małej
o nie jest programowo czupurny, ale potrafi ociągać się z reakcją
...
psychUW