4
ZAGADNIENIA Z ANTROPOLOGII
1. Różnice pomiędzy poszczególnymi wariantami dyscypliny (antropologia kulturowa, antropologia społeczna, etnologia, etnografia).
2. Wątek metodologiczny (m. terenowa – B. Malinowski)
3. Terminy: kultura, relatywizm kulturowy, etnocentryzm – E. Nowicka, R. Wagner).
4. Teksty przerobione za zajęciach.
Terminy "etnologia", "etnografia" i "antropologia kulturowa" często używane są wymiennie. Przyjmuje się, że etnografia to czysty opis kultury, etnologia - ogólniejszy opis wraz z wnioskami, a antropologia kulturowa to nauka zajmująca się teoriami dotyczącymi kultury. Rozdział między nimi jest trudny do przeprowadzenia.
Jednocześnie istniały też różne tradycje odnośnie do tych nazw. Termin "etnografia" używany był na terenach będących pod wpływem myśli rosyjskiej, "etnologia" francuskiej, a "antropologia kulturowa" w kręgu anglosaskim. Wszystkie te terminy dotyczyły nauki o kulturach (ciocia wikipedia J)
KRYTERIUM OGÓLOŚCI STWIERDZEŃ
Claude Levi-Strauss podział na etnografię, etnologię i antropologię kulturową wiąże wyłącznie ze stopniem ogólności twierdzeń, do których formułowania zdążają. Etnografia jest więc dla niego nauką ściśle opisową, zajmującą się konkretnymi społeczeństwami; etnologię pojmuje on jako naukę porównawczą, sumującą niejako wiedzę o rozmaitych kulturach; antropologia zaś ma na celu uogólnianie badań porównawczych i formułowanie twierdzeń ogólnych o ludzkości, człowieku i kulturze. (forum Nowicka)
KRYTERIUM TRADYCJI BADAWCZEJ
Antropologia kulturowa – dyscyplina nauk społecznych badająca organizację kultury, rządzące nią prawa, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury. Jest to jeden z głównych działów antropologii, zajmuje się badaniem kultury we wszystkich jej przejawach. (Stany Zjednoczone – Franz Boas).
Antropologia społeczna - dyscyplina nauk społecznych zajmująca się relacjami między faktami społecznymi a zjawiskami kulturowymi. Antropologia społeczna bada zinstytucjonalizowane zachowania ludzkie oraz wzory relacji osób i grup, skupiając się na analizie wpływu struktury społecznej na zachowanie ludzkie. (Wielka Brytania – B. Malinowski – skupiająca się na socjologii).
Etnologia – jedna z dyscyplin, obok etnografii, antropologii kulturowej i antropologii społecznej, wchodzących w zakres antropologii - nauki o człowieku i jego kulturze. Etnologia jest terminem używanym przez przedstawicieli europejskiej i kontynentalnej nauki o człowieku. Etnologia klasyfikuje ludy na podstawie cech środowiskowych i kulturowych, oraz opisuje poszczególne kultury.
Etnografia – dyscyplina naukowa zajmująca się całościowym opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności i grup etnicznych. Jej zakres obejmuje teorię kultury ludowej jak i badanie poszczególnych jej dziedzin i wytworów materialnych. W zależności od tradycji naukowej, pod pojęciem etnografia rozumie się wszystkie nauki etnologiczne, bądź też jedną z tych nauk.
Etnologia i etnografia są subdyscyplinami wchodzącymi w skład antropologii kulturowej.
METODA TERENOWA – B.MALINOWSKI (fieldwork method)
Tekst B. Malinowskiego jest to tekst o charakterze naukowym:
· Zaświadczające „ja” => styl narracji 1 os.; L. p.;
· Narracja w czasie teraźniejszym;
· Etnografia;
· Emocje;
· Proces wchodzenia w kulturę poprzez język:
ü Tłumacz => jest na początku głównym informatorem – „odźwiernym”;
ü Pidgin (pidżin) – uproszczona forma języka, bardzo nieprecyzyjna,
ü Stopniowe poznawanie języka natywnego;
ü Język natywny => język dawnej kultury.
Metafory zawarte w tekście:
Ø Szkielet – poziom zorganizowania społeczności, nie jest stały; abstrakcyjna idea; dotyczy hierarchii, statusów społecznych, ról społecznych;
Ø Ciało i krew – zachowania ludzkie, ich działania, zdarzenia rutynowe, rytualne;
Ø Duch – wymiar psychologiczny, rekonstrukcja tubylczego sposobu myślenia.
Dziedziczenie:
Patrylinearne – dziedziczenie w linii męskiej;
Matrylinearne – dziedziczenie w linii żeńskiej;
Metoda terenowa:
· Polega na długoterminowym zakresie działań; metoda żmudna, czasochłonna; długoterminowy kontakt z tubylcami;
· Stosowanie specyficznej perspektywy:
o P. emiczna – spojrzenie od wewnątrz na badaną kulturę oczami „tubylców” (ant.kul.);
o P. etniczna – spojrzenie na badaną grupę z oddali (psychologia).
· Nawiązywanie bliskich kontaktów; wkupywanie się w łaski; życzliwe kontakty;
· Postulat uczestnictwa – powinien starać się o czynne uczestnictwo w życiu grupy;
· Osoba badająca musi poznać język grupy.
Dwa rodzaje przekładu w lingwistyce:
Ø przekład symetryczny – polega na jak najwierniejszemu oddawaniu prawidłowych form jednego języka prawidłowymi formami drugiego języka;
Ø przekład asymetryczny (antropologia) – mamy do czynienia wtedy, gdy prawidłową formę języka przekładanego oddaje się możliwie wierną ideą, ale niekoniecznie prawidłową formalnie formą języka przekładu.
Metoda terenowa ( wywiad jako obserwacja):
Obserwacja bezpośrednia (uczestnicząca) – dziennik badań terenowych:
ü wpisy powinny być dokonywane jak najczęściej;
ü sekretny dziennik B. Malinowskiego:
o opublikowany 20 lat po jego śmierci;
o tekst dotyka ciemnej strony mocy;
o opisy w których wyzywa swoich informatorów;
o fantazje seksualne, dotyczące kobiet badanej grupy.
Wywiad kierowany:
ü charakter swobodny;
ü powinien kierować nim tak, aby się dowiedzieć czego chce;
ü charakter jakościowy;
ü ważna jest intuicja badającego;
ü cierpliwość;
ü umożliwienie mówienia;
ü etap transkrypcji – przelanie treści wywiadu na papier:
o uwzględnienie zachowań pozawerbalnych;
o numeracja kolejnych wersów.
Pojęcie „kultura" jest dziś centralne dla antropologii, a w toku jej formowania się w osobną dyscyplinę odegrało podstawową rolę. Sformułowanie przez Edwarda B. Tylora w 1871 r. definicji kultury przyczyniło się w poważnym stopniu do ustalenia zasięgu zainteresowań i sposobu podejścia kształtującej się właśnie dziedziny naukowej. Ta historycznej wagi definicja brzmiała: - „Kultura, czyli cywilizacja w szerokim etnograficznym sensie, jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz wszelkie inne zdolności i nawyki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa".
Kultura wg E. Nowickiej: „to zespół wielu zjawisk, których wzajemne powiązania, uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane, lecz nigdy nie wartościowane.”
Dla antropologa kultura to: sfera przedmiotów materialnych, zachowań ludzkich, a także działalność gospodarcza, zabawa, język i religia.
Kultura wg B. Malinowskiego: „kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności wierzeń i obyczajów.”
RELATYWIZM KULTUROWY
Różnorodność praktyk kulturowych wśród społeczeństw i w obrębie tego samego społeczeństwa sugeruje, że nie istnieje pojedynczy, „najlepszy” wzorzec kulturowy. Wniosek ten stał się podstawą relatywizmu kulturowego- hipotezy zakładającej, że żadna praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie zła lub dobra; każdą należy rozumieć w kontekście jej miejsca w większej konfiguracji kulturowej.
Uznaje, że wszystko to co się dzieje z nami za sprawą kultury nie jest czymś naturalnym, ale konwencjonalnym. Stanowi podstawę do badań antropologicznych. Zabrania oceniać z góry; nie ma dominującej kultury – każda jest inna, należy ją szanować. Termin wprowadzony do nauki przez szkołę Franza Boasa.
ETNOCENTRYZM Przeciwieństwem relatywizmu kulturowego jest etnocentryzm- tendencja do traktowania własnej kultury jako moralnie wyższej od innych kultur, a co za tym idzie, do oceniania innych kultur wg własnych standardów. Etnocentryk przyjmuje, że tylko jego społeczeństwo postępuje słusznie , obserwator etnocentryczny ma skłonności do postrzegania praktyk innych kultur czy subkultur jako dewiacji; nie bierze pod uwagę istnienia różnic. (forum Nowicka)
honda1987