skrypt 2 wykladnia.docx

R XIII Wykładnia prawa

Ocena prawna = kwalifikacja

Fakty prawotwórcze – uchwalenie ustawy, wydanie orzeczenia, zawarcie umowy międzynarodowej

Wykładnia = interpretacja prawa. Przedmiotem wykładni są przepisy/teksty prawne. Nie normy.

= odtworzenie = wyprowadzenie = odkodowanie normy z przepisów.

1.      Znaczenie pragmatyczne: proces ustalania znaczenia przepisów prawnych

2.      Znaczenie apragmatyczne: produkt czynności ustalania znaczenia przepisów prawnych

Tekst prawny – usystematyzowany kompleks = ciąg = agregat wypowiedzi, wytworzonych w przewidzianej prawem formie przez podmiot mający do tego kompetencję i odpowiednio opublikowany. Niektórzy: + wewnętrzna spójność i niesprzeczność.

Przed wykładnią – reguły walidacyjne: „Czy obowiązuje?”

1.      Prawidłowe uchwalenie

2.      Prawidłowe ogłoszenie

3.      Nieuchylenie

4.      Konstytucyjność

5.      Jeśli norma prawa zwyczajowego – usankcjonowanie przez państwo.

Właściwy etap wykładni

1.      Reguły interpretacyjne

2.      Reguły inferencyjne

3.      Reguły kolizyjne

§67. Cele i zakres wykładni

1.      K. Klaryfikacyjna – tylko gdy zaistnieją niejasności – wykładnia je usuwa.

clara non sunt interpretanda (nie dokonuje się wykładni tego, co jasne),

interpretatio cessat in claris (wykładnia kończy się wtedy, gdy osiągniemy jasność)

a.       Niejednoznaczność języka naturalnego i prawnego tekstów normatywnych np. wieloznaczność słów i wyrażeń

b.      Błędy ustawodawcy (nieprecyzyjność: język prawny, naturalny)

c.       Klauzule generalne – zostawienie luzu decyzyjnego, rozchwianie aksjologiczne. Świadomy zabieg niejednoznaczności ustawodawcy.

d.      Starzenie się regulacji prawnych (rozbieżności między regulacją normatywną a rzeczywistością, zmiany w czasie)

2.      K. Derywacyjna – wykładni dokonuje się w każdym przypadku (czynność konieczna). Np. wyjątki od jasnych przepisów. Zawsze gdy ustalamy sposób zachowania na podstawie przepisów = wykładnia.

§68. Założenie racjonalności ustawodawcy

= Założenie, że tekst prawny został sformułowany przez ustawodawcę świadomie,

z intencją wywołania skutków lub zachowań w nim przewidzianych

oraz że jest to w danej sytuacji najlepsze rozwiązanie z możliwych.

Racjonalność w tworzeniu prawa: na podstawie wiedzy przewidzenie skutków działań/decyzji:

1.      Cele możliwe do osiągnięcia

2.      Środki adekwatne do realizacji celów

3.      Spójny system wartości

ratio legis – racja przemawiająca za uchwaleniem aktu normatywnego.

Racjonalność w praktyce, czyli co powinno zawierać uzasadnienie projektu ustawy:

1.      Potrzeba i cel ustawy

2.      Stan rzeczywisty w normowanej dziedzinie

3.      Różnica między dotychczasowym a planowanym stanem prawnym

4.      Skutki społ, gosp, finansowe i prawne

5.      Źródła finansowania, jeśli obciąża budżet publiczny

6.      Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych

7.      Oświadczenie zgodności projektu z prawem UE lub że zakres projektu nie jest nim objęty

8.      Wyniki konsultacji, warianty i opinie.

Koncepcje racjonalności

·         Instrumentalna – najważniejszy jest cel i adekwatne środki

·         Komunikacyjna – racjonalna jest decyzja będąca wynikiem konsensusu społecznego

Domniemanie racjonalności ustawodawcy jest podstawą do interpretacji sensu.  Sens przepisu pozwala zrozumieć odtworzenie wiedzy i systemu wartości przyjmowanych przez ustawodawcę.

Założenie racjonalności ustawodawcy jest kontrfaktyczne – bo tworzy normy sprzeczne. Ale jest potrzebne. Prawnicy racjonalizują.

§69. Podział wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący

1.      Wykładnia autentyczna – dokonywana przez ten podmiot, który przepis ustanowił.

a.       Zawarta w oficjalnym i mającym moc wiążącą akcie

b.      Materiały stenograficzne z procesu legislacyjnego, deklaracje. Nie mają mocy wiążącej

c.       sui generis – wykładnia stron układu zbiorowego pracy postanowień układowych

2.      Wykładnia legalna – dokonywana przez upoważniony przepisami organ państwa.

a.       Ogólna – obecnie nie ma w Polsce (ale TK „przemyca”). Przed K. RP z ‘97r.→ TK
//Sentencja – część orzeczenia zawierająca rozstrzygnięcie, mająca moc ostateczną i powszechnie obowiązującą

b.      Delegowana = wykładnia urzędowa – szczególne upoważnienie do w. l. określonych przepisów przez wskazany organ państwa w akcie tworzącym ten organ lub w akcie regulującym pewną dziedzinę prawa. Np. Ordynacja podatkowa – minister finansów

3.      Wykładnia operatywna = wykładnia organów stosujących prawo – wykładnia konkretna, dokonywana w toku rozpatrywania indywidualnej sprawy (C, K, A). Wykładnia wiąże podmiot, który interpretuje oraz podmioty, wobec których prawo jest stosowane.

a.       Wykładnia sądowa – w. I instancji wiąże tylko strony, w. wyższych instancji wiąże sąd niższy, jeśli orzeczenie zostanie uchylone, a sprawa wraca do ponownego rozpatrzenia.

Wykładnia Sądu Najwyższego – nie jest formalnie powszechnie wiążąca, ale ma faktyczny autorytet

·         orzeczenia w wyniku kasacji od sądu II instancji

·         uchwały zawierające odpowiedzi na pytania prawne (na wniosek)

·         uchwały rozstrzygające zagadnienie prawne budzące wątpliwości w konkretnej sprawie

·         zasady prawne

4.      Wykładnia prywatna oraz doktrynalna = naukowa – nie ma mocy wiążącej. Np. komentarze

R XIV STOSUNKI PRAWNE

Stosunki prawne – jeden z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji między co najmniej dwiema osobami, w których zachowania 1 strony wywołują reakcję innej strony i podlegają kontroli norm społecznych (prawnych, moralnych, obyczajowych)

Dynamika relacji między ludźmi – prawne obowiązki i uprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zachowaniami.

Analiza stosunku prawnego:

1.      Podmioty

2.      Przedmiot

3.      Treść

4.      Stopień aktualizacji

§74. Powstanie, zmiana i ustanie stosunku prawnego

Zdarzenie może wywołać nawiązanie/zmianę/ustanie skutku prawnego, np. śmierć, powódź → skutki

Czynność prawna – 1. wymaga oświadczenia woli,

2. zmierza do wywołania skutków prawnych,

   3. jest podejmowana przez osoby fizyczne lub prawne.

Oświadczenie woli – przekazanie innej osobie komunikatu (ustnie/pisemnie/gestem/w sposób dorozumiany), iż pragnie się ustanowić/znieść/zmienić pewien stosunek prawny. Ow skuteczne, gdy komunikat dotarł do wiadomości adresata. Czasami wymagane szczególne formy, np. akt notarialny, określona treść pozwu.

Wnioskowanie per facta concludentia – o treści Ow wnioskujemy domyślnie, tzn. z przebiegu zachowania.

§75. Podmioty stosunku prawnego

Podmiot = strona stosunku prawnego – osoba, która w nim występuje jako uprawniona lub zobowiązana do określonego zachowania się względem innych osób, będących uczestnikami tego samego stosunku prawnego. Istota relacji: bezpośredniość (A ma obowiązek Z w stosunku do B).

Osoba trzecia: Jeśli obowiązek A wobec B wywołuje faktyczne skutki dla C, to C może, ale nie musi być stroną – decydują normy prawne: jeśli przyznają C jakieś uprawnienia/obowiązki, to wtedy C jest stroną)

Typy podmiotów prawa

Prawo konstytucyjne:

·         organy władzy publicznej i j.s.t,

·         naród (różnie rozumiany)

·         obywatele jako: wyborcy, posłowie, radni.

Prawo administracyjne:

·         organy państwa i j.s.t,

·         obywatele jako: podatnicy (rezydenci wg prawa dewizowego); cudzoziemcy;

·         instytucje (banki, przedsiębiorstwa),

·         jednostki organizacyjne (szkoły, kościoły).

·         zmodyfikowane kategorie prawa cywilnego: krajowa/zagraniczna osoba fizyczna.

Prawo karne:

·         państwo poprzez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości (prokurator, sąd)

·         sprawcy czynów (osoby fizyczne, czasem osoby prawne i inne jednostki organizacyjne)

Prawo cywilne:

1.      osoby fizyczne – każdy człowiek od urodzenia do śmierci. Posiada zdolność prawną oraz co do zasady zdolność do czynności prawnych.

2.      osoby prawne – twór organizacyjny powstały na podstawie i zgodnie z postanowieniami Kodeksu cywilnego lub innych przepisów szczególnych i zwykle dysponującym pewnym majątkiem. Posiada osobowość prawną. Działa za pośrednictwem upełnomocnionych organów, np. zarządu, dyrektora.

Podział ważny ze względu na różne uprawnienia osób/wspólników/akcjonariuszy:

a.       zrzeszenia = korporacje, dla których istnienia przesądzające jest zgrupowanie pewnej liczby osób fizycznych lub osób prawnych. Np. ...