Zdolności wytrzymałościowe Określają one możliwości organizmu w zakresie wykonywania długotrwałej pracy mięśniowej o określonej intensywności bez oznak zmęczenia.
Głównym czynnikiem integrującym ten typ zdolności jest funkcjonowanie układu krążenia (tzw. wytrzymałość krążeniowo-oddechowa) warunkujące możliwie sprawny przebieg uwalniania energii ze źródeł tlenowych. Stąd najważniejszą "superpredyspozycją" jest dla nich zdolność maksymalnego pochłanianiatlenu VO2 max (przypomnijmy, iż odpowiada ona pojęciu maksimal aerobic power - mocy aerobowej, czy też potencjału aerobowego): w tym ujęciu zdolności wytrzymałościowe mają znaczenie szersze zbliżając się pojęciowo do maximal aerobic capacity, a więc maksymalnej wydolności aerobowej.
Oprócz wspólnego podłoża biologicznego, czynnikiem integrującym zdolności wytrzymałościowe jest podłoże ruchowe: są to ruchy najczęściej cykliczne, powtarzane wielokrotnie z intensywnością submaksymalną (przynajmniej w warunkach testowania), takie jak biegi długie, pływanie, kolarstwo, wioślarstwo - ale i wiele typów pracy zawodowej.
Z predyspozycji bardziej elementarnych niż VO2max "budujących" zdolności wytrzymałościowe należy wymienić
liczbę mitochondriów
erytrocytów
poziom hemoglobiny
pojemność wyrzutową serca
skład ciała (głównie masę tłuszczu skorelowaną negatywnie)
proporcję włókien mięśniowych
cechy wolicjonalne
Sposób pomiaru tych zdolności zależny jest oczywiście od możliwości technicznych. W warunkach laboratoryjnych winno się badać raczej predyspozycje, względnie stosować tzw. bezpośrednie metody określania poziomu VO2max (w jednostkach relatywnych) syntetycznie badające większość wymienionych predyspozycji - oraz badanie całkowitych możliwości wysiłkowych organizmu poprzez stopniowany, długotrwały wysiłek określonego typu wykonywany "do odmowy". Odpowiednikiem tych pomiarów w warunkach populacyjnych są metody pośrednie określania pułapu tlenowego (np. Margarii czy Astranda) oraz bieg długi o czasie trwania ponad 10 minut (np. bieg wahadłowy w narastającym tempie - Eurofit, czy też test Coopera).
Należy zwrócić uwagę jeszcze na dwa istotne problemy, dotyczące wszystkich dotychczas omówionych typów zdolności. Pierwszym jest konieczność dostosowania (w miarę możliwości) rodzaju stosowanych testów do specyfiki ruchów w poszczególnych typach aktywności sportowej czy zawodowej, szczególnie, gdy stosujemy je do oceny przydatności czy efektów tejże aktywności. Często bowiem zdarza się, iż np. wyniki badań VO2max przeprowadzane za pomocą prób biegowych lub step-testu u sportowców o innej specyfice ruchu dawały znacznie zniekształcone wyniki (np. u pływaków czy kajakarzy). Zastosowanie testu biegowego (np.: Coopera) dla kolarzy w trakcie sezonu startowego jest błędne gdyż struktura ruchu w biegu jest odmienna od formy jazdy na rowerze, więc wyniki mogłyby być zaniżone.
Drugim problemem jest fakt, iż wyróżnione typy zdolności motorycznych mają po części wspólne podłoże (somatyczne i energetyczne), co powoduje wzajemne ich "przenikanie", choć z wyraźną dominantą różnicującą. To przenikanie, zrozumiałe ze względu na hybrydowy charakter wszystkich zdolności, legło u podstaw innych koncepcji - a raczej kryteriów podziału - np. tzw. szkoły niemieckiej lansowanej w piśmiennictwie polskim głównie przez J. Raczka (1992, 1993), oczywiście z własnymi modyfikacjami tego Autora. Przyjmuje on, iż "zdolności motoryczne nie są piętrem pośrednim między predyspozycjami a efektami motorycznymi, lecz zespołami cech strukturalno-funkcjonalnych organizmu [predyspozycji - podkr. własne] pozostających w określonych wzajemnych oddziaływaniach i zależnościach". I dalej "(...) A zatem zdolności motoryczne, a nie wyizolowane predyspozycje są piętrem podstawowym w strukturze motoryczności". W ślad za tym rozumowaniem omawiany Autor wyróżnia, przyjmując jako podstawę klasyfikacji dominantę podłoża (podobnie do "krakowskiej szkoły"), trzy grupy zdolności:
kondycyjne (energetyczne) - zdeterminowane głównie procesami genetycznymi i motywacyjnymi,
koordynacyjne (informacyjne) - zdeterminowane głównie procesami stenijąco-regulacyjnymi i kognitywnymi,
kompleksowe (hybrydowe) - zdeterminowane ww. czynnikami bez wyraźnej dominanty.
Wspomniane wyżej "przenikanie" się zdolności o podłożu energetycznym uzasadnia natomiast wprowadzenie (np. w sporcie wyczynowym) określeń podłoże i eksponujących charakter tego przenikania, np. "wytrzymałość siłowa", "wytrzymałość szybkościowa", "ogólna i lokalna" ma to jednak znaczenie wyłącznie utylitarne.
Florencja2013