Socjologia - ściąga 2.doc

1. August COMTE (1798-1857) termin socjologia -  w czwartym tomie obszernego dzieła systemowego „Kurs filozofii” określił przedmiot socjologii oraz metody badań socjologicznych. Sama refleksja socjologiczna sięga jednak starożytności. W starożytnej Grecji filozofia obejmowała całość ludzkiej wiedzy a tak genialny filozof jak Arystoteles ze Stagiry (384-322) mógł zajmować zarówno logika, jak i biologia, naukami o polityce, psychologia fizyką jak i metafizyką. Metoda Arystotelesa opierała się na doświadczeniu co sprawiło iż krytykował szkołę Platońską. Zaznaczamy, że Platon napisał dzieło pt. Państwo i określamy go jako ojca idealizmu obiektywnego. Uważał, że Świat idei jest absolutny a najistotniejsza funkcje w Państwie powinni spełniać filozofowie. Wg, niego istota realnych tworów państwowych była odwaga bądź chciwość lub anarchia. Mógł jeszcze rządzić strach i zbrodnia, przejawy tyrani. Piramida społeczna wg. Platona Mędrcy – Wojownicy, lud pracujący. Wracając do Arystotelesa należy powiedzieć iż punktem wyjścia jest twierdzenie, że Państwo należy do tworu natury, człowiek zaś jest stworzony do życia w państwie. Istnieją gminy, które łącza się tworząc właśnie Państwo, które jest samowystarczalne. Celem państwa jest zaspokojenie  materialnych materialnych duchowych potrzeb ludności. Ustrój dobry w jednych warunkach może okazać się zły w innych warunkach. Możemy mieć do czynienia z monarchią, politeą lub oligarchia, tyrania, demokracja. Podział ze względu na majątek społeczeństwa. Formy rządu – Oligarchia – Demokracja. Oligarchia rządy bogaczy, demokracja rządy biednych. Forma rządu pozostaje w ścisłym związku pomiędzy oligarchią a demokracją. Stan średni gdy przeważa to mamy do czynienia z politeą, mieszanina demokracji i oligarchii ale z przewaga demokracji. To właśnie Arystoteles dzielił dzielił społeczeństwo na ludzi biednych i bogatych.

Nowożytność – 1255-1275 św. Tomasz z Akwenu nawiązywał zarówno do Arystotelesa jak i do św. Augustyna. Twierdził , że władza państwowa pośrednio pochodzi od Boga. Każdy ustrój tworzą ludzie boska jest tylko sama zasada władzy. Był zdania że zadania Państwa SA nie tylko doczesne ale państwo powinno także stwarzać warunki potrzebne do zbawienia, czyli pokój i porządek. Nierówność społeczna jest składnikiem każdej doskonałej całości. Hierarchia musi istnieć zawsze i wszędzie ponieważ społeczeństwo jest z natury hierarchiczne.

ODRODZENIE – Machiavelli 1469 -1529 – jeden z najwybitniejszych teoretyków wśród pisarzy odrodzenia, odsłaniał tajniki rządzenia oraz faktycznie motywy działania i cele działań władców. Fascynowały go procesy powstawania nowych państw i ich ustrojowych struktur. Uważał, że nowy porządek może być utrwalony przez władzę jednostki i przez użycie wyjątkowych środków. Dyktatura zaś jest nieodzowna, głównie dlatego że nowy ustrój musi na wstępie z całą bezwzględnością rozprawić się ze swymi wrogami. Uważał, że polityka nie ma nic wspólnego z moralnością. Musi być skuteczna. Był przekonany, że tylko absolutyzm monarszy może stworzyć silne gospodarczo państwo ale po stworzeniu nowego Państwa absolutyzm jednostki powinien być zastąpiony republiką.

Emanuel Cont – podjął krytykę samego rozumu. Humanizacja nauki i humanizacja etyki. „Krytyka czystego rozumu). Założył, że przedmiot gra w procesie poznania aktywna role bez której ten nie byłby możliwy. Wyeliminował z historii poznania wyobrażenie podmiotu jako biernego odbiorcę wrażeń. Badacz musi badać przyrodę.

2. Człowiek Istota społeczna Człowiek jest istotą społeczną. Ludzie żyją społecznie, bo skłania ich to tego cała natura. Konieczność życia społecznego wynika z faktu, że jednostka ludzka sama dla siebie jest niewystarczająca.

Koncepcje człowieka.

Koncepcja Socjologiczna – głosi, że człowiek przez życie społeczne dochodzi do pełni człowieczeństwa. Koncepcja Teologiczna – tłumaczy genezę pochodzenia i kultury oraz przeznaczenie istoty ludzkiej. Te koncepcja wzajemnie się uzupełniają: człowiek rodzi się „ludzki”, a pełnię swego człowieczeństwu, swego rozwoju osiąga dopiero dzięki społeczeństwu. Koncepcja Abstrakcjonistyczna – tutaj nie wysuwa się żadnych twierdzeń, czym jest i jaka jest jednostka ludzka. Nie formułuje się wyjaśnień czy charakterystyk, które dotyczyłyby właściwości biologicznych, czy psychicznych, czy też potrzeb istoty ludzkiej. Przyjmuje się jedynie, że jednostka ludzka jest podmiotem działań i zachowań, i analizuje się różne formy, w jakich życie społeczne tych jednostek występuje (stosunki społeczne, grupy społeczne, procesy społeczne). Koncepcja Naturalistyczna –ujmuje jednostkę ludzką jako przedstawiciela gatunku, jako indywidum biologiczne ukonstytuowane i rozwijające się jak każdy organizm, który reaguje na bodźce zewnętrzne poprzez odpowiednie zachowania. Koncepcja Realistyczna –wychodzi z założenia, że jednostka ludzka jest istota społeczna. Koncepcja ta zawiera trojakie znaczenie ontologiczne. W pierwszym znaczeniu ustala, że jednostka ludzka nie mogłaby rozwinąć swych cech specyficznie ludzkich. Gdyby znajdowała się poza ludzkim środowiskiem społecznym. W znaczeniu drugim stwierdza, że człowiek nie jest czymś danym, gotowym statycznie określonym. Jest istota, która staje się i urzeczywistnia się w miarę swojego rozwoju, pod wpływem oddziaływań nań społeczeństwa i jego kultury. Po trzecie koncepcja ta zakłada, iż jednostka tworzy różne rodzaje i formy życia społecznego.

3. RELACJE MIĘDZY JEDNOSTKĄ A SPOŁECZEŃSTWEM.

Teoria Organicystyczna – w starożytności Platon, a w czasach nowożytnych Herbert Spencer, uważając społeczeństwo za pierwsze, pierwotne i wyższe w stosunku do człowieka, uznając społeczeństwo jako organizm, stworzyli podstawy tej teorii. W świetle tych poglądów społeczeństwo jako całość wcześniejsza decyduje o naturze swej części jaka jest człowiek. Osoba ludzka nie ma sama w sobie żadnych celów, spełnia jedynie funkcje wobec organizmu, jakim jest społeczeństwo. Tylko społeczność ma swoje cele. Jednostka osiąga natomiast pełnię swego człowieczeństwa poprzez pełnienie określonych funkcji w społeczeństwie. Faszyzm i hitleryzm opierały się w całości na organicystycznym pojmowaniu państwa i społeczeństwa.

TEORIA- MECHANISTYCZNA – podwaliny teorii stworzyli Demokryt i Anaksagoras, stwierdzając, że istnieją tylko rzeczy jednostkowe, zaś całości są wytworem umysłu ludzkiego. Teoria ta głosi, że istnieją wyłącznie jednostki ludzkie, społeczność zaś jest sumą jednostek, które łączyć może jedynie jakaś umowa. Społeczność jest tworem myśli ludzkiej. TEORIA REALISTYCZNA (Funkcjonalna) – głosi, społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym, ale SA nim jedynie osoby ludzkie, które społeczeństwo tworzą. Czynnikiem jednoczącym ludzi w społeczność jest jakieś dobro, które te jednostki pragną osiągnąć. Osoby ludzkie tworzą społeczność, aby przez nie uzyskiwać pełnię człowieczeństwa. Dlatego nie człowiek jest dla społeczeństwa, ale społeczeństwo ma pomagać jednostce osiągnąć jej cele. Z jednej strony jednostki mają uprawnienia względem grupy w zakresie domagania się realizacji dóbr jednostkowych za pośrednictwem dobra wspólnego. Z drugiej strony społeczność wymaga od jednostki odpowiedniego działania na rzecz dobra wspólnego.

4. RODZAJE SOCJALIZACJI

Socjalizacja Pierwotna – obejmuje okres dzieciństwa, grupę rodzinną, pierwotną. Autorytet to rodzina. Dziecko obserwuje, rozpoznaje świat, koduje, zaczyna te kody naśladować. Coraz więcej tych kodów do niego dociera – szkoła, przedszkole. Bezkrytyczne przyjmowanie wszystkich informacji bez porównywania ich z innymi treściami to jest właśnie socjalizacja pierwotna.

Socjalizacja Wtórna Dokonuje się ona w okresie dojrzewania, w wieku dorosłym. Do człowieka dociera więcej różnorodnych informacji. Zaczyna on je weryfikować, wybierać korzystniejsze, sam chce decydować. Przejawia się ona pewnym buntem, protestem.

5. SZKOŁY SOCJOLOGII – Szkoła Neopozytywistyczna – Odznacza się niechęcią do rozwijania teorii a w szczególności skłonnością do radykalnego empiryzmu. Odznacza postulat oczyszczenia terminologii pozytywistycznej z kategorii której treścią nie jest obserwowanie zachowanie jednostek. Oznacza dążność do oparcia procedury badawczej socjologii na wzorach nauk ścisłych. Lata 30-40 XX w Lundberg Geogr., Otto Nojratt, Stuart Dott.

Założenia Szkoły Neopozytywistycznej: - zjawiska społeczne podlegają prawom przyrody - nie ma różnic miedzy nauką traktującą o ludziach a innymi naukami – zjawiska można badać w ten sam sposób co zjawiska przyrodnicze i przy użyciu tych samych dyrektyw. – tzw. aspekty subiektywne zjawisk społecznych można badać tylko przez ich uzewnętrznione postrzeganie zmysłowo manifestacje – dla celów badania naukowego. Zjawiska społeczne winny być kwalifikowane i doprowadzone do stanu mierzalności w którym mogą być opisane ilościowo.

Szkoła Humanistyczna – Max Weber i Florian Znaniecki nawiązują do szkoły badeńskiej XIX/XX w.. Przedstawiciele tej szkoły przeciwstawiali się narzucaniu humanistyce modelu nauk ścisłych. Założenia: badacza powinny interesować nie tyle nieprawidłowości ujawniając się w zachowaniu zbiorowisk ludzkich ile subiektywna strona zagadnienia – zachowanie odbywa się w sytuacji społecznej trzeba, zatem poznać jak badani ja definiują oraz jakim normami się kierują – do poznania motywów ludzkich prowadzi badanie postaw realistycznych – badanie postaw realistycznych zapewnia badaczowi rozumienie badanych przez wczucie się w ich sytuacje i ich przeżycia (posługiwać się powinien dokumentem osobistym – listem, pamiętnikiem i obserwacjami).

Szkoła Funkcjonalistyczna – jedna z najbardziej rozbudowanych szkół. Network, Pearsons. Holistyczne ujmowanie społeczeństwa. Nawiązanie do funkcjonalistów lat 20 A. Brown. Założenia: Podstawowa kategoria system społeczny jako całość złożona z wzajemnie powiązanych elementów współprzyczyniających się do utrzymania równowagi tego systemu. System trwa, jeśli poszczególne części spełniają jego funkcje. Wszelkie elementy systemu maja określone potrzeby, które należy tak kształtować, aby ich zaspokojenie nie naruszało ich standardów obowiązujących w systemie. Funkcjonalnym wymogiem systemu jest zróżnicowanie celu działania. W trakcie socjalizacji należy różnicować wpojone wartości, aby największy odsetek członków pełnił rolę silnej grupy. Niezbędnym wymogiem systemu jest, aby instytucje socjalizujące prowadziły do uzewnętrznienia wartości, których akceptacja jest niezbędna do utrzymania systemu. Szkoła Indywidualistyczna – nawiązuje do tradycji behawioryzmu. Skupia uwagę na zewnętrznych obserwowalnych zachowania grupy. Społeczeństwo widziane jako sieć,  międzyludzkich oddziaływań interakcji. Zachowanie każdego poj. Człowieka jest interpretowane jako wyuczona reakcja na zachowanie innych ludzi, reakcja kierowana dążeniem do maksymalizacji nagród i minimalizacji kar. To, że ludzie traktują zachowanie jako karę lub nagrodę wynika z;

rysów natury ludzkiej są one wzmocnieniem pierwotnym np. głód, ból zdrowie. Mogą być zrelaktywizowane kulturowo i historycznie, wzmocnienia wtórne.

Szkoła Symbolicznego Interakconizmu.

Odrzuca się obraz człowieka jako biernego organizmu reagującego tylko na bodźce płynące z otoczenia zewnętrznego. Jednostka zaopatrzona w jaźń. Działania ludzkie są rezultatem skomplikowanego procesu, w którym człowiek nadaje najpierw znaczenie poszczególnym składnikom sytuacje w której się znalazł, interpretuje ją następnie rozważa możliwe sposoby reakcji i ich konsekwencje, planuje przyszły tok postępowania podejmuje decyzje i działania i dopiero wtedy wciela ją w życie. W ten sposób rozszyfruje sens jako symboli interakcji. Ludzie komunikują sobie w ich toku określone treści znaczeniowe. Społeczeństwo jest zatem wytworzoną w procesie wzajemnego dostosowania się symbolicznych interakcji.

Fenomenologia Społeczna – Przyjmuje najbardziej skrajne stanowisko subiektywistyczne, uznaje, że świat społeczny składa się jedynie z sumy stanów świadomości członków społeczeństwa. A wszelkie tezy z obiektywnej pozaświadomości są nie upragnione bo nie możliwe do udowodnienia. Najważniejszą teza jest to, że w obrębie jednej zbiorowości stany świadomości jednostkowych upodabniają się do siebie staja się intersubiektywne. Zadaniem socjologii jest zbadanie, w jaki sposób społeczeństwo jest skonstruowane za pomocą uzgodnienia i koordynacji jego subiektywnego postrzegania przez uczestniczące w podobnych sytuacjach społecznych jednostki.

6. SPOŁECZEŃSTWO – to kompleks grup – np. państwo, naród, organizacje, społeczeństwo kapitalistyczne, socjalistyczne feudalne. Społeczeństwo to ogół instytucji zapewniający jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb jest to ujęcie organizacyjne które zwraca uwagę na nie dominującą zbiorowość  lecz na wszystkie zbiorowości formy i przejawy życia w zbiorowościach zorganizowanych. Ujęcie filozoficzne – społeczeństwo jako postać egzystencji człowieka jako stan przeciwstawny społ. Indywidualnego. Społeczeństwo przeciwstawia się państwu, żyje poza organizacją państwową. Turowski Społeczeństwo to historyczne ukształtowana wielość zbiorowości grup społecznych oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych zintegrowanych przez instytucje społeczności nadrzędnych np. narodu, państwa, posiadających wspólne obiektywne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury. Społeczeństwo – 2 koncepcje. 1. Integracja jednostek w określonej całości wynika z faktu iż egzystencja ludzi oparta jest na konieczności współżycia współdziałania z innymi ludźmi. Społ. Opiera się na porozumieniu, konsensusie co do podstawowych wartości, celów do których należy dążyć czy sposobów, które osiągamy. Ideologia, przekonania, religia czyli system symboli kulturowych stanowi podstawy integracji społeczeństwa.

Odmienne stanowisko - teoretycy którzy głoszą, że w strukturach między ludźmi dominuje konflikt. Wymuszone współdziałanie zbiorowości grup tworzących określoną całość społeczną.

7. KATEGORIE SPOŁECZNE  Wg Goodmana -  podstawa jest wykorzystanie technologii. a) Społeczeństwo Myśliwsko – Zbierackie Społeczeństwo wolne od nierówności społecznej. Nie było wymiany, przywództwa jedynie przywództwo doraźne. B) Społeczeństwo Kopieniackie – wyodrębniło się w tych miejscach globu gdzie była żyzna gleba. Pozwoliło to pewne nadwyżki żywności, pojawiła się wymiana i nierówność która została wpisana na stałe w struktury społeczne. C) Społeczeństwo pasterskie środkowa Anglia – hodowla zwierząt, wymiana . społeczeństwo mobilne, podejmowało walki, wojny, pojawiło się zjawisko niewolnictwa oraz dyfuzja kulturowa. D) Społeczeństwo Rolnicze – wyodrębniło się z skutek rewolucji agrarnej. Pojawił się pług, wzrosła wydajność uprawy ziemi, pojawiły się ogromne nadwyżki żywności, ludzie zaczęli rezygnować z uprawy roli. Pojawił się pieniądz oraz miasto. Ludzie z rolników przechodził do innych zawodów. Pojawiło się zróżnicowanie klasowe, władza monarsza królewska. E) Społ. Przemysłowe – pojawiło się w połowie XVIII w w Anglii. Społ. Industrialne. Zastąpienie siły ludzkich mięsni siłą pary. Miejsce pracy zostało przeniesione z warsztatu przy domowego do fabryki. Powstały związki zawodowe. Wzrost produkcji przemysłowej. Zjawisko ruchliwości społecznej. Bardzo biedni mogli stać się bardzo bogatymi jeżeli mieli pewne zdolności i determinacje aby stać się bogatymi. F)Społecz. Postindustrialne – Poprzemysłowe – produkcja informacji i usług. Ponad 50% ogółu pracującego zatrudniona jest w usługach. Symbolem sołecz, industralnego jest fabryka a postindustalnego uniwersytet.

8. OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA. Pojecie przez psychologów socjologów i filozofów. Wyjaśnienie relacji Świata podmiotowego do przedmiotowego. Osobowość jako swoistość działań ludzkich.

Koncepcja Freuda – IT, Ego, Superego. Doszedł do przekonania, że źródło zachowań tkwi w popędach z którymi się rodzimy. Siły które w nas drzemią nazywamy pojęciami erosa i tanatosa. Eros- popęd płciowy i instynkt życia, tanatos – popęd agresji, nawyk samozagłady, samozniszczenia. IT nie zna poczucia czasu. EGO – rola rozjemcy pomiędzy IT i superego. Reprezentuje posiadany przez dana jednostkę obraz rzeczywistości społecznej wiedze co do czego prowadzi i co jest możliwe w świecie w którym żyjemy. Superego – jest składem wartości jednostki uwewnętrznione społeczeństwo, wartości, sumienie. Reprezentacja społeczeństwa w jednostce pozostaje w konflikcie z IT. EGO posluguje się mechanizmami obronnymi np. fantazjowanie, racjonalizacja próba udowodnienia sobie, że nasze zachowanie jest racjonalne i słuszne chodzi o stan wewnętrznej równowagi, projekcja, rzutowanie, przemieszanie (wyladowanie złości na obiektach przypadkowych), zaprzeczanie rzeczywistości.

9. OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA to element społeczny w człowieku to zinterializowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw, nawyków nad nadbudowanych nad natura biologiczną.

3 grupy czynników: biogenne – własności anatomiczne (właściwości fizjologiczne), psychogenne – istotne cechy rozróżniaja ludzi (pamieć, inteligencja, zdolności, socjogenne –

Czynniki biogenne nie wyznaczaja istoty życia. Przeciętny organizm nie ma wpływu na życie społeczne.

Czynniki psychogenne – spostrzegawczość, Socjogenne – kulturowy ideał osobowości czyli zespół cech mówiący o tym jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej. Starożytność – człowiek wszechstronnie uzdolniony, filozof i sportowiec. Średniowiecze – rycerski. Industrialność – pracowitość i oszczędność.

10. ROLA SPOŁECZNA – stały i wewnętrznie spójny system zachowań będący reakcjami na zachowania innych ludzi. Jazń Subiektywna – samoświadomość jednostki samoświadomość siebie polega na tym, że jednostka może być sama dla siebie obiektem. G. Mit. Jazń Odzwierciedlona – jest obrazem siebie jakim jednostka się posługuje a który uzyskuje w drodze własnej interpretacji, percepcji siebie przez innych. Zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas samych. Poczucie tożsamości – układ autodefinicji jednostki jako autora społecznego. Tożsamość osobowa – oznacza poczucie ciągłości jaźni własnego istnienia mimo upływu czasu to tożsamość stała. Tożsamość społeczna –poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym.

9. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE PRAWIDŁOWĄ REALIZACJĘ ROLI SPOŁECZNEJ.

Rola – względnie stary i wewn. spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania się innych osób przebiegających według ustalonego wzoru. Proces realizacji roli zależy: a) elementów bio- i psychogennych jednostki, budowa anatomiczna, zdolności, inteligencja itp. Mogą  umożliwiać, ułatwiać czy utrudniać wykonywanie pewnych ról. b) wzoru sobow. określającego zespół cech idealnych jakie jednostka wykonująca daną rolę powinna okazywać oraz zespół idealnych sposobów zachowania się. c) definicji roli przyjętej w grupie czy kręgu społecznym, który nadzoruje jej wykonanie np. według przepisów ustalonych przez władze d) struktury grupy czy kręgu jej zawartości wewnętrznej i systemu nagród czy sankcji którymi ona dysponuje w stosunku  do swoich członków e) stopnia identyfikacji jednostki z grupą.

10. POTRZEBY – to stan pewnego niedoboru, który osobnik stara się uzupełnić. Potrzeby są czynnikami dynamizującymi ludzkimi potrzebami. Jeżeli naturalna harmonia równowaga między organizmami a środowiskiem zostaje zachwiana a dzieje się to wtedy kiedy środowisko nie zaspakaja określonej potrzeby organizmu. W takim wypadku człowiek odczuwa czegoś brak, niepokój rozdrażnienie, chcemy się od czegoś uwolnić. Potrzeba pobudza org. do działania, które ma przywrócić równowagę. Jeśli już uzyskami równowagę to potrzebujemy większego bodźca od tego, który nas uwolni od ostatniej potrzeby. Jest to spowodowane zmianami w organizmie człowieka, którego stały rozwój powoduje podnoszenie się fizjologicznego poziomu. 

Potrzeby ułożone są hierarchicznie, potrzeba wyższego rzędu pojawia się po zaspokojeniu potrzeby niższego rzędu, potrzeby niższego rzędu maja silniejsze działanie motywacyjne niż potrzeby wyższego rzędu., Niezaspokojenie potrzeby wyższego rzędu powoduje bardziej negatywne skutki psychiczne niż fizyczne. Potrzeby niższego stanowią mechanizm homostatyczny organizm i dlatego ich niezaspokojenie powoduje negatywne zmiany fizj w organizmie. Potrzeby zaspokojone są przez człowieka w sposób nieuświadamiany.

11. KLASYFIKACJA POTRZEB W/G A.H. MASLOWA:

1) Fizjologiczne - są one od siebie izolowane, mają swą określoną lokalizację w ciele. Zalicza się do nich potrzeby: pożywienia, snu, pragnienia, aktywności, seksualne. Gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.

2) Bezpieczeństwa - należą do nich potrzeby: zależności, opieki i oparcia, protekcji, wolności od lęku, niepokoju chaosu, ładu i porządku. Pobudzają one do działania, zapewniając człowiekowi nienaruszalność, ujawniają się, gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne. 3) Przynależności i miłości - występują one w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu jakiejś grupy, w dążeniach do tworzenia gangów. ...