PSYCHOLOGIA   mgr M. Rzadkiewicz  -  ćwiczenia

AKTYWNOŚĆ POZNAWCZA CZŁOWIEKA

Procesy poznawcze:

-           percepcja

-           myślenie

-           podejmowanie decyzji

-           rozwiązywanie problemów

-           uwaga

-           uczenie się

-           pamięć

-           język

Zapewnienie podstawowych funkcji życiowych.

Wysoki stopień złożoności – wiele poziomów jednocześnie.

Badania: narzędzia (służące analizie procesów poznawczych), zależności (od czego mogą zależeć procesy poznawcze), wpływy.

Powiązanie z innymi funkcjami psychicznymi – dynamika i różnice indywidualne.

Powiązanie z czynnikami pozapsychicznymi: osobistymi (np.: ograniczenia umysłowe), zewnętrznymi.

Rozwój poznawczy człowieka – TEORIE:

-           Asocjacjonizm brytyjski – introspekcja analityczna/empiryzm

proste idee à skojarzenie à idee złożone

pojęcie wyuczonej introspekcji poprzez naukę czystych wrażeń.

-           Psychologia postaci (Gestalt)

Struktura jako pierwotna właściwość doświadczenia.

Całość to więcej niż suma elementów – konfiguracja

Pojęcie figury i tła

-           Podejście transakcyjne

Doświadczenie à przypuszczenie à spostrzeżenie według wzorów à dopasowanie à niezgodność

Wzbogaca doświadczenie i proces się powtarza à ...

-           Teoria identyfikacji sygnałów

Identyfikacja istotnych treści poprzez redukcję napływu bodźców

Szum – zakłócenie stałości i przewidywalności środowiska

Umiejętności: rozróżnianie bodźców podobnych, stałość tożsamości, rozpoznawanie relacji, reguł, struktur.

ETAPY rozwoju poznawczego człowieka.

Stadia rozwoju umysłowego wg J. Piageta:

1.        Sensomotoryczne (0-2 r.ż.)

2.        Przedoperacyjne (2-6/7 lat)

3.        Operacji konkretnych (7-11 lat)

4.        Operacji formalnych

Sensomotoryczne:

-           nauka konsekwencji zachowań – wzorce

-           powstają coraz bardziej złożone schematy

-           myślenie przyczynowe, skuteczność, mamy wpływ na otaczający nas świat (dalsza przyszłość)

-           stopniowo następuje decentracja i pojawia się zrozumienie stałości przedmiotu (świadomość samego siebie pojawia się – odrębność)

Przedoperacyjne:

-           wewnętrzne reprezentacje obok realnych działań pojęcia dotyczące przeszłości, przyszłości, symbole

-           rozumowanie transdukcyjne – od szczegółu do szczegółu

-           egocentryzm

Operacji konkretnych:

-           operacje jako wewnętrzne działanie umysłu

Operacje formalne:

-           operowanie symbolem, zdolność myślenia przednaukowego (dedukcja)

-           ocena możliwości zjawisk

-           negacja i odwrotność

STADIA rozwoju umysłowego:

Róznią się jakością myślenia, następują jedno po  drugim (w różnym tempie mogą), interakcja negatywna (wymuszenie reorganizacji naszej wiedzy), poznawanie reguł rządzących w świecie.

PROCESY  PERCEPCJI

Percepcja i spostrzeganie

Bodziec – zewnętrzny lub wewnętrzny sygnał

Receptor – struktury układu nerwowego  o  wrażliwości na specyficzny rodzaj pobudzenia

Stymulacja – pobudzenie Oś.U.N. w wyniku działania bodźców

Deprywacja – uniemożliwienie zaspokajania elementarnych potrzeb.

Wrażenia sensoryczne à mechanizm wrodzony, odbiór prostych bodźców i ich właściwości (jasność, siła dotyku) przez receptory à transmisja do mózgu

Spostrzeganie à wynik procesu uczenia się, doświadczanie złożonej charakterystyki bodźców à aktywna ich organizacja à odniesienie do posiadanego doświadczenia à wstępna interpretacja.

PERCEPCJA

System percepcji:

-           percepcja ^ = suma wrażeń z analizatorów układu nerwowego

-           aktywność, formułowanie hipotez, twórczość

-           deprywacja sensoryczna (bodźce docierają w sposób ograniczony bądź w ogóle nie docierają), stymulacja optymalna, przeciążenie sensoryczne

-           cechy sprawnego systemu percepcji: wrażliwy na różnice- czułość, adekwatność, szybkość, wybiórczość (koncentracja na bodźcu)

Percepcja – „wyposażenie” człowieka:

-           dotyk, temperatura – życie płodowe

-           ból – od urodzenia chociaż pierwsze 2 tygodnie mniejszy

-           słuch – prawdopodobnie w życiu płodowym, po urodzeniu duże różnice

-           kształty – noworodki – większa fiksacja wzrokowa na kontraście, krawędziach

-           barwy – noworodek – głównie czerwony, żółty, błękitny

-           ruch i praktyka – warunki rozwoju percepcji

Percepcja – pamięć sensoryczna:

-           związek z procesami pamięci -  przekazywanie do zapamiętania i korzystania z „magazynu” pamięci

-           krótkotrwały ślad bodźca (około ½ sekundy) jakby „odciśnięty” w naszych zmysłach

60% - ikoniczna (wzrokowa)

30% - typu echo (słuch)

10% - czuciowe (kinestatyczna)

Kora somatosensoryczna – w mózgu poświęcona odbieraniu (analizowaniu) bodźców czuciowych
DOTYK

Skóra – największy organ zmysłu naszego ciała

Życie bez bólu byłoby ... ?/!

-           jest niezbędne dla funkcjonowania i naszego bezpieczeństwa

-           jest to życie bardzo niebezpieczne

-           jest możliwe (brak odczuwania bólu – choroba)

SMAK i WĘCH

Zmysły „chemiczne”

-           wystarczy kilka cząstek związku albo dostarczyć receptorom wrażenia smaku albo węchu

-           nie można powąchać czegoś dopóki choć kilka cząstek substancji nie wyparuje

-           ból, faktura, zapach, temperatura modyfikują smak

-           rozmieszczenie kubków smakowych na języku ok. 10000 szt. Żyją 7 dni

WZROK

Percepcja – kolor, jasność, intensywność barw, kształtów, perspektywy przestrzennej, ruchu (wzrokowo-przestrzenna)

Progi percepcji:

-           próg absolutny – zdolność odróżnienia czy bodziec jest czy go nie ma

-           próg zmiany – jesteśmy w stanie dotrzeć że zmienił się charakter bodźca

Złudzenia wzrokowe: zjawisko „Fi”, Miller-Lyer ( ßà; >----< )

SŁUCH

-           wysokość częstotliwości ( niska, wysoka)

SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganie – prawidłowość:

-           z dołu do góry – informacje na podstawie pojedynczych bodźców składane w całość

-           z góry na dół – wykorzystanie wzorów całości, by rozpoznać elementy

-           akomodacja – dostosowanie schematów do nowych informacji

-           asymilacja – włączenie nowych informacji w stare schematy

-           stałość wielkości, kształtu, jasności, koloru pomimo zmian odległości

Spostrzeganie selektywne – zgodność z oczekiwaniami,

Zamykanie – uzupełnienie łuku w informacjach

Prawa: podobieństwo, bliskości, ciągłości ...

PAMIĘĆ – UCZENIE SIĘ – UWAGA

PAMIĘĆ

Pamięć – proces odpowiadający za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczeń.

Także:

-           system kodowania doświadczeń

-           faza przetwarzania informacji

-           ma charakter fazowy

-           częściowo podlega doskonaleniu

-           składnik inteligencji

Metapamięć – wiedza o własnej pamięci

Rodzaje:

-           trwałość – ultrakrótka (sensoryczna), krótka, trwała

-           świadomość:

--deklaratywna – jawna: semantyczna, epizodyczna

--niedeklaratywna – niejawna: zdolność proceduralna, torowanie, warunkowanie, nieświadoma

--metafory – ślad na piasku, magnetofon, komputer

FAZY:

-           zapamiętywanie

-           przechowywanie

-           odtwarzanie à rodzaje:

--przypominanie mechaniczne (całościowe) i rekonstrukcja na podstawie części

--rozpoznawanie

--ponowne uczenie się – zasada oszczędności

Pamięć niedoskonała – świadkowie:

-           selektywność percepcji ogranicza zdolność odtwarzania zdarzeń

-           stres wpływa na percepcję

-           zapamiętuje się istotne fakty, a nie szczegóły (np.: wygląd, upływ czasu)

-           doświadczenie uzupełnia luki np.: o przeciętność

-           stereotypy i uprzedzenia zniekształcają wspomnienia

Wskazania zależą od konstrukcji tekstu i pytań naprowadzających.

Pamięć doskonała – strategie:

-           przeuczenie – ćwiczenie po nauczeniu

-           przeglądanie – wracanie do przerobionego materiału

-           aktywne powtarzanie – utrzymanie aktywnej uwagi i odnajdywanie w pamięci

-           porcjowanie (7+/- 2 bity) pojemność pamięci krótkotrwałej

Pamięć doskonała – mnemotechniki:

-           zwiększanie sensowności – słowa w opowiadanie

-           wyobrażenie wzrokowe – łączenie w pojęcia w pary

-           grupowanie – w kategorie

-           akronimy / akrostychy – literowanie

-           wyobrażenia interakcyjne – czynności

-           słowa wieszaki – znany tekst

-           metoda miejsc – na drodze

Pamięć zewnętrzna

Wnioski:

-           zapamiętywanie zależy od rodzaju materiału

-           zapamiętywanie zależy od uwagi

-           pomocne są wyróżnienia, strategie pamięciowe

-           miejsce w szeregu wpływu na pamięć obiektu:

--efekt pierwszeństwa

--efekt świeżości

--krzywa pozycyjna

UCZENIE SIĘ

Uczenie się – prawa i zależności:

-           materiał sensowny przyswajany łatwiej niż bezsensowny

-           materiał werbalny łatwiej niż niewerbalny (figury)

-           nastawienie wpływa na zapamiętywanie, przechowywanie i organizacje materiału

-           uczenie się wpływa na preferencje – bardziej lubimy to co znamy

Prawa JOSTA – rozłożenie powtórzeń w czasie ułatwia uczenie:

1)        pierwsze – z czasem siła starszego skojarzenia słabnie wolniej

2)        drugie – jeśli dwa skojarzenia mają równa siłę, lecz jedno jest starsze to ponowne powtórzenie będzie faworyzowane
Prawo częstości:

-           więcej powtórzeń lepsze zapamiętywanie

Prawo Foncault:

-           wzrost objętości materiału à większa od sumy ilości czasu nauki

Zaoszczędzanie:

-           czas nauki znanego materiału spada (także torowanie)

Interferencja (hamowanie):

-           proaktywne – stare wpływa na nowe

-           retroaktywne – nowe zaciera stare

UWAGA

Uwaga:

-           funkcja redukcji nadmiaru informacji

...