Zaburzenia świadomości

Świadomość:

·         sensorium – w ujęciu psychiatrycznym

·         conscientia – w ujęciu biologicznym

Definicje świadomości:

1. Najwyższy stopień rozwoju psychiki, który pojawił się u człowieka na drodze rozwoju ewolucyjnego.
2. Najwyżej zorganizowana funkcja układu nerwowego, polegająca na „odbijaniu” świata zewnętrznego.
3. Cecha wszystkich organizmów żywych, również tych, które nie posiadają układu nerwowego. W tym przypadku świadomość jest tożsama ze zdolnością do odbioru bodźców i ich przechowywania (pamięć).
4. Cecha organizmów żywych, polegająca na zdolności do odbierania, przechowywania i przetwarzania informacji oraz zdolność do celowego reagowania na bodźce. U człowieka występuje również zdolność do introspektywnego przeżywania zjawisk psychicznych – samoświadomość.

Przytomność = stan czuwania – jest to gotowość układu nerwowego do odbierania bodźców i reagowania na nie. W trakcie snu fizjologicznego nie następuje pełna utrata przytomności, gdyż:

1. istnieje zdolność do odbioru wrażeń sennych i ich zapamiętywania
2. zachowana jest pewna wrażliwość na bodźce (mogą być one wplątywane w treść marzeń sennych)

Podział zaburzeń świadomości:

1. ilościowe = zaburzenia przytomności
2. jakościowe = zaburzenia świadomości

Zaburzenia ilościowe świadomości (zaburzenia przytomności)

Podział:

1. fizjologiczne wahania stanu czuwania:
2. 1. jawa
   2. sen fizjologiczny
3. obniżenie natężenia świadomości:
4. 1. pod wpływem zmęczenia
   2. w późnych godzinach
   3. pod wpływem leków nasennych
5. wzrost pod wpływem:
6. 1. używek (kawa, herbata)
7. zwężenie pola świadomości np. wskutek silnych emocji
8. senność patologiczna
9. sen głęboki
10. śpiączka

Senność patologiczna (somnolentia)

Definicja: jest to zwiększona skłonność do snu i zasypiania. Chory musi używać dużego wysiłku woli, żeby nie zasnąć. Potrzeba snu występuje niezależnie od rytmu dobowego (może występować np. rano, tuż po przebudzeniu).

Objawy:

·         spowolnienie psychoruchowe

·         skłonność do zasypiania

·         przymglenie świadomości – niedokładne spostrzeganie (nieostra treść spostrzeżeń), spowolnienie toku myślenia, rozumienie jedynie prostych informacji

Przyczyny:

1. zakaźne (np. zapalenie mózgu)
2. toksyny
3. zmiany organiczne (np. guzy mózgu, stany po urazach mechanicznych)

Sen głęboki (sopor) = półśpiączka

Definicja: jest to średniego stopnia wygaszenie przytomności – zachowana jest jedynie reaktywność na silne bodźce (bólowe), odruchy obronne. Nawet najsilniejsze bodźce nie mogą wybudzić chorego. Przyczyny: jw.

Śpiączka (coma)

Definicja: jest to stan całkowitej utraty przytomności, świadomości. Cechuje się całkowitym zniesieniem wszystkich odruchów (arefleksja). Przyczyny:

1. cukrzyca
2. hipoglikemia
3. mocznica
4. urazy
5. udar mózgu
6. toksyny

Czas trwania: minuty do tygodni.

Jakościowe zaburzenia świadomości

Objawy występujące w jakościowych zaburzeniach świadomości /7/:

1. zaburzenia pamięciowe
2. obniżenie sprawności intelektualnej
3. zwolnienie toku myślenia
4. zaburzona spójność myślenia
5. bezkrytycyzm
6. nasilona przerzutność uwagi
7. zaburzenia rytmu snu i czuwania – bezsenność, skrócenie snu lub odwrócenie rytmu

Podział:

1. przymglenie proste
2. zespół majaczeniowy
3. zespół zamroczeniowy
4. zespół zamroczeniowo-majaczeniowy
5. zespół splątaniowy

Przymglenie proste

Niezbyt nasilone objawy:

·         obniżenie sprawności intelektualnej

·         zaburzona spostrzegawczość

·         obniżony nastrój, drażliwość

·         obniżona aktywność ruchowa

Zespół (stan) majaczeniowy (delirium)

Objawy:

1. poprawna orientacja autopsychiczna (co do własnej osoby), zaburzona orientacja allopsychiczna (co do miejsca, czasu, sytuacji)
2. niepokój ruchowy, chory może wykonywać czynności do których przywykł w życiu codziennym
3. lęk, dysforia lub euforia
4. zaburzenia spostrzegania – złudzenia i omamy (gł. wzrokowe, żywe, barwne, układające się w sceny)
5. urojenia inkoherentne: prześladowcze lub przeżywania sytuacji będących treścią omamów (urojeniowa interpretacja omamów i złudzeń)
6. pamięć jest częściowo zachowana

Dynamika: objawy rozwijają się powoli (wyjątek: delirium tremens). Wyróżnia się:

1. okres predeliryjny
2. okres deliryjny

Przyczyny:

1. toksyny – delirium toxicum
2. choroby zakaźne przebiegające z wysoką gorączką (np. zapalenie płuc, dur brzuszny) – delirium infectiosum
3. w przebiegu psychoz alkoholowych – delirium tremens

Zespół zamroczeniowy (pomroczny) (obnubilatio)

Objawy:

1. naprzemienne rozdwojenie świadomości – podczas zaburzenia pojawia się patologiczna osobowość, co manifestuje się np. zmianami w zachowaniu
2. silna dezorientacja (auto- i allopsychiczna) – chory może się podawać za kogo innego
3. znaczne podniecenie ruchowe: lęk, ucieczki, zachowania agresywne, samookaleczenia, próby samobójcze
4. niepamięć lub pamięć fragmentaryczna okresu zaburzenia

Postacie:

1. zamroczenie proste
2. zamroczenie jasne
3. somnambulizm
4. zespół Elpenora – zamroczenie przysenne lub senne
5. afekt patologiczny
6. upojenie patologiczne
7. padaczkowy stan ekstatyczny – nastrój podniosły, doznania o treści religijnej, poczucie przeniknięcia nie odkrytych prawd

Postacie 4,5,6 należą do tzw. stanów wyjątkowych.

Dynamika: szybkie narastanie i szybki powrót do normalnego stanu świadomości.

Zamroczenie jasne (obnubilatio lucida):

6. orientacja nieznacznie upośledzona, chory sprawia wrażenie sennego lub roztargnionego
7. tok myślenia prawidłowy lub zwolniony
8. zachowanie zborne, czasem cechy automatyzmu – występuje złożona, względnie uporządkowana aktywność celowa (chory może np. dokonać czynu przestępczego)
9. zaburzenia pamięci – trudności odtwarzania okresu przed wystąpieniem zamroczenia, niepamięć zupełna okresu zamroczenia lub pamięć fragmentaryczna

Zespół zamroczeniowo-majaczeniowy

Objawy:

1. cechy stanu zamroczeniowego
2. omamy, złudzenia
3. poczucie uczestniczenia w obserwowanych obrazach

Przyczyny:

1. psychozy schizofreniczne
2. zatrucia
3. padaczka
4. choroby infekcyjne

Zespół onejroidalny, oniryczny – zespół zamroczeniowo-majaczeniowy, w którym występują omamy, złudzenia i pseudohalucynacje o treści fantastycznej, przypominające marzenia senne.

Zespół splątaniowy = splątanie (amentia)

·         jest to najgłębsze zaburzenie świadomości

Objawy:

1. całkowita dezorientacja
2. całkowita niepamięć
3. znacznie nasilona aktywność ruchowa – miotanie się (jaktacja), ale na ograniczonej przestrzeni (np. łóżko)
4. zaburzony kontakt intelektualny i emocjonalny z otoczeniem
5. zaburzenia toku myślenia - splątanie
6. mogą występować objawy wytwórcze – ale o ich obecności można wnioskować wyłącznie w oparciu o zachowanie się pacjenta podczas zaburzenia (ze względu na całkowitą niepamięć)
7. silny lęk, strach

Przyczyny:

1. 1. 1. 1. schizofrenia
         2. choroby wyniszczające, zakaźne

3.     zatrucia

4/4