Ocena ryzyka zawodowego – zadania i obowiazki
http://hw.osha.europa.eu
80
PL
E u r o p e j s k a A g e n c j a B e z p i e c z e n s t w a i Z d r o w i a w P r a c y
W Europie bezpieczenstwo i zdrowie pracowników sa chronione dzieki
podejsciu opartemu na ocenie ryzyka i zarzadzaniu nim. Aby ocena ryzyka
zawodowego była skuteczna, wszyscy zainteresowani musza dobrze
rozumiec kontekst prawny, koncepcje, sam proces oceny ryzyka
oraz role głównych podmiotów zaangazowanych w ten proces1.
Kontekst prawny
Zgodnie z ramowa dyrektywa UE ocena ryzyka zawodowego odgrywa
role kluczowa2. Pracodawcy maja obowiazek zapewnienia bezpieczenstwa
i ochrony zdrowia pracowników we wszystkich aspektach zwiazanych
z praca. Ocena ryzyka umozliwia im przedsiewziecie koniecznych srodków
do osiagniecia tego celu. Srodki te obejmuja:
■ zapobieganie ryzyku zawodowemu,
■ zapewnianie pracownikom szkolen i informacji,
■ wprowadzenie odpowiednich rozwiazan organizacyjnych i metod
umozliwiajacych wdrozenie koniecznych srodków.
Dyrektywa ramowa została transponowana do prawodawstwa krajowego.
Panstwa członkowskie maja jednak prawo uchwalac bardziej rygorystyczne
przepisy chroniace ich pracowników (nalezy sprawdzic konkretne przepisy
prawa w danym panstwie)3.
Co to jest ocena ryzyka zawodowego?
Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania ryzyka, jakie dla
zdrowia i bezpieczenstwa pracowników wynika z zagrozen w miejscu
pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy
i analizie:
■ ewentualnych przyczyn urazów lub uszkodzen ciała,
■ sposobów likwidacji zagrozen, a jezeli ich likwidacja nie jest mozliwa,
srodków zapobiegawczych lub ochronnych, które sa lub powinny zostac
wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka.
Pamietaj:
■ zagrozeniem jest wszystko, co moze spowodowac wypadek lub
chorobe – materiały, urzadzenia, metody pracy lub stosowane praktyki,
■ ryzyko to prawdopodobienstwo, duze lub małe, ze ktos moze zostac
poszkodowany w wyniku tego zagrozenia.
Jak oceniac ryzyko?
Istnieja podstawowe zasady, które nalezy uwzglednic w procesie oceny
ryzyka4. Mozna je przedstawic w kilku etapach.
Etap 1 – Ustalenie zagrozen i wskazanie osób zagrozonych
Ustalenie, co moze spowodowac urazy oraz którzy pracownicy moga byc
narazeni na zagrozenia.
Etap 2 – Ocena rodzajów ryzyka i uporzadkowanie ich według waznosci
Oszacowanie istniejacych rodzajów ryzyka (prawdopodobienstwa,
ciezkosci nastepstw itd.) oraz uporzadkowanie ich według waznosci.
Działania na rzecz eliminowania ryzyka lub majace mu zapobiec nalezy
traktowac priorytetowo.
Etap 3 – Podjecie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego
Okreslenie srodków koniecznych do eliminowania lub kontroli ryzyka.
Etap 4 – Podjecie działania
Wprowadzenie srodków zapobiegawczych i ochronnych zgodnie z planem
priorytetów (najprawdopodobniej nie uda sie natychmiast rozwiazac
wszystkich problemów) oraz ustalenie, kto, co i kiedy robi, kiedy zadanie
ma byc zakonczone i kiedy zostana przydzielone srodki na wprowadzenie
okreslonych srodków.
Etap 5 – Monitorowanie i przeglad
Ocena powinna byc regularnie aktualizowana. Przegladu nalezy dokonac
zawsze w przypadku istotnych zmian w organizacji pracy lub w rezultacie
ustalen dochodzenia w zwiazku z wypadkiem badz zaistnieniem sytuacji
grozacej wypadkiem5.
1 Tresc niniejszego biuletynu jest zgodna z Poradnikiem do oceny ryzyka zawodowego, Luksemburg: Urzad Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 1996.
2 Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia srodków w celu poprawy bezpieczenstwa i zdrowia pracowników w miejscu
pracy.
3 Polska: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment.
4 Niezaleznie od tego, czy proces oceny ryzyka w danym panstwie dzieli sie na wiecej czy mniej etapów, a nawet wówczas, gdy niektóre z pieciu etapów sa odmienne,
podstawowe zasady powinny byc takie same.
5 Sytuacja grozaca wypadkiem to nieprzewidziane zdarzenie, które nie spowodowało urazu, choroby lub szkody – lecz mogło takie skutki wywołac.
ZDROWE I BEZPIECZNE
MIEJSCE PRACY DOBRE DLA CIEBIE
DOBRE DLA FIRMY
Co kto robi?
Pracodawca ma obowiazek:
■ zapewnic pracownikom bezpieczenstwo i ochrone zdrowia we
wszystkich aspektach zwiazanych z praca,
■ przeprowadzic ocene ryzyka,
■ wybrac osobe(y) przeprowadzajaca(e) ocene i zapewnic, by była(y)
kompetentna(e),
■ ocenic ryzyko i wprowadzic srodki ochronne,
■ konsultowac sie z pracownikami lub ich przedstawicielami w sprawie
organizacji procesu oceny ryzyka oraz z osobami przeprowadzajacymi
ocene i wprowadzajacymi srodki zapobiegawcze,
■ sporzadzic zapis oceny, uprzednio konsultujac sie z pracownikami lub
ich przedstawicielami, a nawet angazujac ich w prace, a takze udostepnic
im ten zapis,
■ zadbac o to, by wszystkie zainteresowane osoby były poinformowane
o zagrozeniach dla ich zdrowia oraz o wszystkich srodkach ochronnych
wprowadzonych w celu zapobiegania tym zagrozeniom.
Osoba przeprowadzajaca ocene ryzyka
Pracodawca podejmuje ostateczna decyzje w sprawie osób
przeprowadzajacych ocene ryzyka. Moga to byc:
■ pracodawcy,
■ pracownicy wyznaczeni przez pracodawce,
■ eksperci zewnetrzni i słuzby zewnetrzne, jesli w przedsiebiorstwie
nie ma pracowników o odpowiednich kompetencjach.
Osoby wyznaczone przez pracodawce do przeprowadzenia oceny powinny
byc kompetentne. W wiekszosci przypadków nie musza byc specjalistami
ds. BHP; moga udowodnic swoje kompetencje, wykazujac:
1) zrozumienie ogólnego podejscia do oceny ryzyka;
2) umiejetnosc zastosowania go w miejscu pracy i do koniecznych zadan,
co moze wymagac:
a) identyfikacji problemów w zakresie zdrowia i bezpieczenstwa,
b) oceny potrzeb w zakresie działan i ustalenia priorytetów,
c) wskazania dostepnych sposobów wyeliminowania lub ograniczenia
ryzyka i ich wzglednych zalet,
d) oceny ich skutecznosci,
e) promowania idei ochrony zdrowia i bezpieczenstwa pracy oraz
dobrych praktyk;
3) umiejetnosc identyfikowania sytuacji, w których ocena ryzyka nie
bedzie mozliwa do przeprowadzenia bez pomocy, oraz udzielania
porad w sprawie dalszej pomocy.
Pracownicy i ich przedstawiciele
Pracownicy lub ich przedstawiciele maja prawo i obowiazek:
■ konsultacji w sprawach dotyczacych organizacji oceny ryzyka oraz
wyznaczania osób wykonujacych to zadanie,
■ uczestniczenia w ocenie ryzyka,
■ powiadamiania przełozonych i pracodawców o zauwazonym ryzyku,
■ informowania o zmianach w miejscu pracy,
■ informowania sie o zagrozeniach dla ich zdrowia i bezpieczenstwa oraz
srodkach wymaganych do wyeliminowania i ograniczenia tych
zagrozen,
■ zwracania sie do pracodawcy z prosba o wprowadzenie odpowiednich
srodków i przedstawiania propozycji zminimalizowania zagrozen lub
zlikwidowania ich u zródła,
■ współpracy w celu umozliwienia pracodawcy zapewnienia bezpiecznego
srodowiska pracy,
■ konsultacji z pracodawca przy sporzadzaniu zapisu oceny.
Wykonawcy i dostawcy
Jesli w jednym miejscu pracuja osoby z róznych przedsiebiorstw, eksperci
róznych pracodawców moga potrzebowac wymiany informacji na temat
ryzyka zawodowego i srodków koniecznych do eliminowania tego ryzyka.
Materiały dotyczace oceny ryzyka
Dostepnych jest wiele materiałów ułatwiajacych przedsiebiorstwom
przeprowadzenie oceny ryzyka. Wybór metody bedzie zalezał od warunków
w danym przedsiebiorstwie, np. od liczby pracowników, rodzaju działalnosci
i sprzetu, charakteru miejsc pracy i konkretnych czynników ryzyka.
Wiecej informacji na temat materiałów dotyczacych oceny ryzyka
zawodowego mozna znalezc na stronie internetowej: http://osha.europa.
eu/topics/riskassessment.
Dodatkowe informacje
Niniejszy biuletyn opracowano w celu wsparcia europejskiej kampanii
2008–2009 na rzecz oceny ryzyka zawodowego. Pozostałe biuletyny z tej
serii oraz wiecej informacji na temat oceny ryzyka zawodowego znajduja
sie na stronie internetowej http://osha.europa.eu/topics/riskassessment,
która jest stale rozwijana i aktualizowana.
retro23kam