29.09.2012 (wykład / ćw 1.)
Czynniki uszkadzające:
- uraz mechaniczny
- czynniki biologiczne( bakterie, pasożyty, wirusy)
- bodźce chemiczne
- promieniowanie elektromagnetyczne
- temperatura
- inne
ZAPALENIE (inflammatio)- miejscowy odczyn organizmu na działanie czynnika uszkadzającego, którego celem jest usunięcie następstw szkodliwego działania bodźca
ààà reakcję zapalną mogą wywołać czynniki zewnętrzne, ale również może ona być następstwem działania bodźców wewnątrzpochodnych np.
- aktywacja układu odpornościowego (reakcje z autoagresji)
- odczyny niedokrwienia (zawał)
- inne zjawiska fizjologiczne (odnowa błony śluzowej macicy w cyklu miesięcznym)
4 TYPOWE CECHY ZAPALENIA:
- calor- miejscowe podwyższenie ciepłoty tkanki
- rubor- zaczerwienienie
- tumor- obrzmienie
- dolor- bolesność
functio laesa (upośledzenie czynności)
Komórki układu odpornościowego biorące udział w reakcji zapalnej:
- granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
- monocyty/makrofagi
- komórki tuczne (mastocyty)
- płytki krwi (trombocyty)
Zmiany w układzie naczyniowym w przebiegu ostrej reakcji zapalnej:
- pierwotnym odczynem naczyniowym na słabe uszkodzenie jest skurcz małych naczyń krwionośnych. Następnie pod wpływem mediatorów reakcji zapalnej dochodzi do rozszerzenia naczyń, które utrzymuje się przez cały czas trwania zapalenia
- we wczesnym okresie zapalenia, przekrwienie ma charakter czynny
Wysięk (exudotum) jest płynem gromadzącym się w tkankach i jamach ciał (opłucnowo, otrzewnowo) pochodzącym z krwi przepływającej przez naczynia o ścianie uszkodzonej.
W przebiegu procesu zapalnego płyn wysiękowy zawiera duże ilości białka (4-5 %), komórek i fragmentów zniszczonych tkanek
Przesięk to płyn przemieszczający się przez ścianę nie uszkodzonych, na skutek zmniejszenia sił utrzymujących wodę w świetle naczynia.
ZAPALENIE WYSIĘKOWE - najczęstsza postać
ZAPALENIE ROPNE - szczególna postać zapalenia wysiękowego, gdzie w płynie wysiękowym jest duża ilość granulocytów
ZAPALENIE WYTWÓRCZE - ZIARNINIAKOWE
Rola leukocytów w rozwoju reakcji zapalnej
- granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) oraz monocyty/makrofagi są komórkami układu odpornościowego
- mediatory reakcji zapalnej- cytokiny- białka nie zaliczane do przeciwciał ale wpływają na wzrost aktywności i różnicowanie komórek oraz regulują wzajemne oddziaływanie między komórkami
- limfokiny- cytokiny produkowane przez limfocyty (np. interferony)
- chemokiny- związki powstające pod wpływem limfokin
- metabolity kwasu arachidonowego
- początek reakcji zapalnejà pobudzeniu ulega enzym fisfolipaza A2
- enzym odszczepia kwasy tłuszczowe, które ulegają przemianie do kwasu arachidonowego
- kwas arachidonowy ulega dalsyzm przemianom na dwóch szlakach metabolicznych
- katalizowanie przez enzym cyklooksygenazę prowadzące do syntezy prostaglandyn (PG) i trompoksynów (TX)
Metabolity kwasu arachidonowego (AA) są hormonami o działaniu lokalnym
- prostaglandyny działają rozszerzająco na naczynia krwionośne oraz zwiększają przepuszczalność ich ścian
- leukotrieny powodują skurcz mięśni gładkich, zwiększają przepuszczalność małych naczyć, syntetyzowane w płytkach krwi
INNE MEDIATORY REAKCJI ZAPALNEJ
- aminy histamina i serotonina
- antyproteazy
- układy dopełniacza, układy krzepnięcia krwi i fibrynolizy
- udział ukł. nerwowego w przebiegu reakcji zapalnej
Dermografizm- reakcja skóry ( „rysowanie” po powierzchni skóry- chwilowy ślad)
BÓL W PRZEBIEGU ODCZYNU ZAPALNEGO
-bodźcami stymulującymi zakończenia nerwowe są kininy, jony potasowe enzymy lizosomalne, histamina, serotonina
ODCZYN OSTREJ FAZY- ogólnoustrojowa reakcja organizmu na odczyn zapalny
ZAKAŻENIE- przeniknięcie drobnoustrojów patogennych zdolnych do wywołania choroby (do innego organizmu z następstwem rozmnożenia tych drobnoustrojów i wywołania odczynu zapalnego lub odpornościowego)
-zakażenie nie jest w każdym przypadku równoznaczne z chorobąà czasem przebiega bezobjawowo
- może przyjmować postać odczynu ograniczonego (czyrak), może rozprzestrzeniać się biernie (drogą krwi lub chłonki) lub czynnie
Paciorkowce- syntetyzują enzymy do rozpuszczania tkanki łącznej
MECHANIZMY OBRONY ORGANIZMU PRZED ZAKAŻENIEM:
Odporność to zespół nieswoistych czynników chroniących organizm przed inwazją drobnoustrojów. Zaliczamy do nich:
- prawidłowy stan skóry i błon śluzowych
- lizozym działa bakteriobójczo
- kwas solny w soku żołądkowym
- substancje bakteriobójcze i niskie pH moczu
Odporność- nieswoiste i swoiste mechanizmy związane z aktywnością układu odpornościowego.
Odczyn ostrej fazy- ogólnoustrojowy proces zmian równowagi szeregu układów, głownie odpornościowego dokrewnego i nerwowego oraz narządów, przede wszystkim wątroby w odpowiedzi na zaburzoną równowagę
CRP- białko ostrej fazy
W skład odczynu ostrej fazy wchodzi gorączka oraz zaburzenia gospodarki białkowej związanej z nasiloną syntezą (głownie w komórkach wątrobowych, ale także w monocytach, fibroblastach, adipocytach i komórkach środbłonka) tzw białek ostrej fazy
Do białek ostrej fazy należy Białko C-reaktywne, fibrynogen, amyloid surowicy, ceruloplazmina, ferrytyna)
Wzrost syntezy białek ostrej fazyà spadek syntezy w wątrobie innych białek (albumin). Nasila się tworzenie granulocytów obojętnochłonnych, wzrost leukocytozy, wzrost stężenia białek nośnikowych (ferrytyny) ma za zadanie ograniczenie dostarczania CRP- działa jak opsonina i powoduje aktywację układu odpornościowego czynnikami silnie stymulującymi syntezę białek.
GORĄCZKA jest to podwyższenie ciepłoty ciała w przebiegu zakażeń i innych zaburzeń patologicznych. Zwiększenie ciepłoty ciała jest efektem przestawienia na wyższy poziom punktu regulacyjnego
Gorączka jest jednym z typowych składników tzw. reakcji ostrej fazy. Czynniki prowadzące do jej powstania nazywamy pirogenami .
Istotną cechą gorączki jest zachowanie sprawności czynnościowej mechanizmów związanych z termoregulacją
Właściwości pirogenne mają także alergeny i kompleksy antygen-przeciwciało.
Wykład / ćw 2. IMMUNOGLOBULINY
àCząsteczka immunoglobuliny składa się z dwóch identycznych łańcuchów ciężkich i dwóch identycznych łańcuchów lekkich połączonych wiązaniami disiarczkowymi.
àKlasyfikacja immunoglobulin zależy od budowy łańcucha ciężkiego (IgK-epsilon) (IgG-gamma) (IgA-alfa) (IgM-mi) (IgG-delta)
àŁańcuchy lekkie występują w izotopach kappa i lambda. Każdy z nich może wiązać się z każdym typem łańcucha ciężkiego
IgG- jest głowną immunoglobuliną ludzkiej surowicy (70- 75% całkowitej puli Ig)
àstanowi głowne przeciwciała odpowiedzi wtórnej
àIgG matki zabezpiecza odporność niemowląt (u ludzi wszystkie podklasy)
àIgG PRZECHODZI PRZEZ ŁOŹYSKO!
IgM- stanowi około 10% puli Ig
àma budowę pentameru złożonego z pięciu podstawowych cząsteczek 4-ro łańcuchowych
àwystępuje w puli śródnaczyniowej, stanowiąc „wczesne” przeciwciała biorące udział w odpowiedzi na antygeny drobnoustrojów.
IgA- stanowi około 10-15% ludzkiej surowicy, ponad 80% występuje u ludzi w formie monomerycznej, u innych ssaków tworzy w większości polimery
àstanowi główną Ig wydzielin surowiczo-śluzowych (ślina, mleko, wydzielina dróg oddechowych i układu moczowo-płciowego)
IgD- stanowi mniej niż 1% Ig osocza, występuje za to w dużych ilościach na powierzchni limfocytów B.
àmoże odgrywać rolę w procesach różnicowania limfocytów
IgE- występuje w niewielkich ilościach jako wolna w surowicy.
àwiąże się z powierzchnią komórek biorących udział w ODCZYNACH ALERGICZNYCH przyczyniając się do reakcji uczuleniowych!
ALERGIA gr. Allos-inny : ergon- praca
àjest to stan nadwrażliwości, wywołany ekspozycją na określony antygen (zwany alergenem)
àalergia jest z reguły schorzeniem nabytym, dziedziczyć można natomiast skłonność do alergii- atopię
àrzadkie alergie wrodzone określamy mianem IDIOSYNKRACJI.
ATOPIA gr. Atopos- niezwykły, nie na swoim miejscu
àjest dziedzicznie uwarunkowaną skłonnością do występowania pod wpływem kontaktu z alergenem miejscowych odczynów nadwrażliwości, zależnych od immunoglobulin klasy E.
KLASYFIKACJA REAKCJI ALERGICZNYCH!!!
I) Natychmiastowy odczyn nadwrażliwości bezpośredniej- alergia humoralna typu anafilaktycznego
II) Odczyn cytotoksyczny
III) Odczyn wywołany kompleksami immunoglobulin (antygen-przeciwciało)
IV) Nadwrażliwość typu późnego
I) Natychmiastowy odczyn nadwrażliwości bezpośredniej
àpodłożem odczynu jest reakcja alergenu z PRZECIWCIAŁAMI KLASY E, czyli REAGINAMI.
àprzeciwciała te, przy ponownym kontakcie z alergenem, powodują uwalnianie z leukocytów zasadochłonnych i komórek tucznych (mastocytów) mediatorów reakcji alergicznej:
1)histaminy
2)serotoniny
3)kinin
4)leukotrienów
5)prostaglandyn
àmediatory odczynu alergicznego powodują nagłe rozszerzenie naczyń krwionośnych, skurcz mięśni gładkich (oskrzeli i przewodu pokarmowego), pojawienie się śwądu skóry oraz zmian o typie pokrzywki (rozsianie, drobne, odgraniczone od otoczenia zmiany otoczone obrzękiem, przypominające poparzenia pokrzywą)
àmasywna ekspozycja na alergen penetrujący do krwi osoby uczulonej (np. lek, surowica) może doprowadzić do ostrej niewydolności krążeniowo- oddechowej, tzw. WSTRZĄSU ANAFILAKTYCZNEGO
àinnym ostrym, zagrażającym życiu odczynem alergii typu I jest tzw. OBRZĘK QUINCKIEGO- obrzęk skóry i tkanki podskórnej okolicy twarzy i szyi, często również języka i krtani, nierzadko z towarzyszącymi objawami astmy oskrzelowej
(wstrząs anafilaktyczny= spadek RR)
àdla odczynu cytotoksycznego charakterystyczne jest tworzenie się PRZECIWCIAŁ TYPU IgG i IgM przeciwko antygenom zlokalizowanym na powierzchni błony komórkowej (np. erytrocytów)
àprzeciwciało połączone z antygenem zlokalizowanym na powierzchni komórki tworzy KOMPLEKS AKTYWUJĄCY UKŁAD DOPEŁNIACZA oraz komórki efektorowe (limfocyty T-cytotoksyczne i NK), co prowadzi do niszczenia komórek docelowych, po czym zachodzi często na skutek zakażenia wirusowego oraz jako efekt uboczny działań niektórych leków (cytopenie polekowe)
àmoże być też rezultatem przetoczenia niezgodnej grupowo krwi oraz odczynu hemolitycznego u noworodków spowodowanego konfliktem serologicznym w zakresie układu Rh.
III) Odczyn wywołany kompleksami immunologicznymi
àodczyny tego typu powstają na skutek tworzenia kompleksów immunoglobulicznych (antygen-przeciwciało), a następnie odkładania się tych kompleksów w tkankach (naczynia krwionośne, kłębuszki nerkowe, stawy), co stymuluje rozwój lokalnego odczynu zapalnego.
àreakcja typu III występuje często w RZS, niektórych postaciach kłębuszkowych zapaleń nerek oraz w tzw. chorobie posurowiczej.
àjest to odczyn typu komórkowego, zależny od limfocytów linii T (prawdopodobnie Th, Tc) i wydzielanych przez nie cytokin
àreakcja typu późnego rozwija się po dwóch, trzech dniach od ekspozycji na antygen
àprzykładem reakcji typu IV jest PRÓBA TUBERKULINOWA wg Mantoux- obrzęk i zaczerwienienie wokół miejsca podania tuberkuliny (antygen dezaktywowanego prątka gruźlicy), rozwija się po 24-48 godzinach, u tych osób, u których uprzednio rozwinęła się na skutek kontaktu z prątkiem (infekcji lub szczepienia) odporność typu komórkowego
CHOROBY Z AUTOAGRESJI (autoimmunizacji)
àOdczyn autoimmunizacyjny ma miejsce wówczas, gdy mechanizmy odpornościowe zwracają się przeciw własnym antygenom
àdokładne przyczyny zjawiska autoagresji nie są znane; w patogenezie może odgrywać rolę modyfikacja antygenów (np. na skutek zakażenia wirusowego) oraz dysregulacja czynności limfocytów, skutkująca utratą tolerancji wobec antygenów
àw chorobach z autoagresji obserwuje się odczyny typu II, III i IV
àprzykładami chorób autoimmunologicznych jest Choroba Hashimoto (produkcja komórek przeciwko komórkom tarczycy co skutkuje niedoczynnością tarczycy), choroba Addisona Biermera (anemia złośliwa; witamina B12 się nie wchłania, bo nie ma w org. Czynnika wewnętrznego Castla), stwardnienie rozsiane, cukrzyca, RZS.
NIEDOBORY ODPORNOŚCI
àNiedobory odporności mogą mieć charakter pierwotny (uwarunkowany genetycznie) lub wtórny
àpierwotne niedobory odporności mogą dotyczyć niewydolności układów limfocytów B i niedostatecznego tworzenia immunoglobulin lub zaburzeń limfocytów T skutkujących niedostateczną sprawnością odporności komórek
àwtórne niedobory odporności mogą być następstwem zakażeń wirusowych (np. wirusem HIV niszczącym limfocyty CD4+), chorób nowotworowych (białaczki, chłoniaków), niektórych metod leczenia chemioterapią, immunosupresją
àniedobory odporności, tak pierwotne, jak i wtórne powodują wzrost podatności na zakażenia oraz rozwój niektórych nowotworów co może prowadzić do śmierci.
IMMUNOMODULACJA
àPostępowanie doświadczalne lub terapeutyczne, zmierzające do zmiany nasilenia mediatorów odpornościowych w zależności od założonego celu
àIMMUNOSUPRESJA to działanie mające na celu obniżenie nasilenia odpowiedzi immunologicznej np. w celu zapobiegania odrzucenia przeszczepu lub w leczeniu chorób z autoagresji
ALERGEN oznacza antygen wywołujący alergie. Większość alergenów reagujących z przeciwciałami IgE lub IgG to białka, często z bocznymi łańcuchami węglowodanowymi
ààChoroby alergiczne
- atopowe zapalenie skóry
- katar alergiczny
...
morgana21