Psychologia.
Ćwiczenia.
Michał Pulit
1
Ćwiczenia I.
Organizacja zajęć.
Procesy sensoryczne i percepcyjne.
Wrażenia. Spostrzeżenia.
Wyobrażenia.
2
Pamięć: to zdolność jednostki do
rejestrowania, magazynowania i
odtwarzania bodźców.
3
Cechy pamięci:
• Trwałość (czas przechowywania informacji w
pamięci)
• Gotowość (szybkość wydobywania informacji z
• Wierność (dokładność z jaką zapamiętujemy
informacje)
• Szybkość zapamiętywania
4
Rodzaje pamięci:
• Epizodyczna
• Semantyczna
• Proceduralna
5
• Pamięć epizodyczna: wspomnienia zdarzeń, jakie
przytrafiły się człowiekowi lub miały miejsce w jego
obecności. (Przykład: “wspomnienie tego co jadłaś/eś wczoraj na
kolację lub co mówił na ostatnich zajęciach wykładowca”)
• Pamięć semantyczna: to wiedza ogólna dotycząca
znaczeń. (Przykład: Efekt rozumienia góruje nad wspomnieniami;
“możesz wiedzieć, że Sienkiewiecz napisał Quo Vadis, nie będąc
świadkiem pisania powieści”, możesz wiedzieć, że Paryż jest stolicą
Francji, nigdy go nie odwiedzając” itp.)
6
Różnica między procesem sensorycznym
a percepcyjnym
Proces sensoryczny, to odbieranie przez receptory
prostych (z fizycznego punktu widzenia) składników
bodźca i ich rejestrowanie w korze mózgowej.
Proces percepcji, to integrowanie zarejestrowanych
składników bodźca w wyodrębnione całości, czyli w
percepty. Tak rozumiana percepcja jest de facto
złożonym procesem sensorycznym.
7
Sensepcja jako identyfikacja strukturalnych
niezmienników w bodźcach fizycznych
\
Sensepcja, czyli proces sensoryczny nie polega na
rejestrowaniu prostych składników bodźca lecz na wstępnej
selekcji bodźców (ze względu na ich przydatność dla
organizmu) i na rozpoznawaniu regularności w
zmieniających się bodźcach, a więc na wydobywaniu z nich
niezmienniczych struktur. Taka struktura to sensept.
8
Percepcja jako rozpoznawanie cech
przedmiotów w oparciu o sensept.
Podczas kiedy sensepcja dostarcza danych o
strukturze bodźca, znajdującego się na granicy
między organizmem a otoczeniem, percepcja
polega na wydobywaniu z tej struktury informacji
o cechach przedmiotu z otoczenia, który jest
źródłem odbieranych bodźców.
9
Podział receptorów ze względu na
lokalizację bodźca względem organizmu
- eksteroreceptory (odbierają bodźce z
otoczenia) (Niekiedy dzieli się eksteroreceptory na telereceptory i
kontaktoreceptory. Kontaktoreceptory to receptory pozostające w
bezpośrednim kontakcie z bodźcem. Zalicza się do nich receptory dotyku i
smaku .Telereceptory to receptory mające pozostawać w pewnej odległości
do bodźca. Zalicza się do nich receptory wzroku, słuchu i węchu. Podział ten
jest błędny i bierze się z nieodróżniania sensepcji od percepcji. Receptory to
organy sensepcji i zawsze pozostają w bezpośrednim kontakcie z bodźcem
(dotyczy to także fotoreceptorów siatkówki jak i mechanoreceptorów w
narządzie Cortiego). Natomiast percepcja (także smak i dotyk) to
wydobywanie z bodźców informacji o tym, co jest poza organizmem.)
- interoreceptory (odbierają bodźce z
organów wewnętrznych)
10
- proprioreceptory (odbierają bodźce z
mięśni, stawów i ścięgien)
11
Ćwiczenia 2.
Psychologia uwagi. Definicja i
funkcje uwagi. Rodzaje uwagi:
mimowolna, dowolna, wtórna.
Cechy uwagi.
12
Uwaga, to skierowanie świadomości na przedmioty czy zjawiska. Jest
ona właściwością psychiczną, która odpowiada za kontrolę
przebiegu pozostałych procesów i może przyczynić się do
polepszenia lub pogorszenia przebiegu pozostałych procesów
poznawczych. Nie jest jednym określonym procesem, jest ona
ściśle związana z przebiegiem wszystkich występujących procesów
psychicznych, jednakże należy zauważyć iż wiąże się z nasileniem
procesów poznawczych. Ta właściwość psychiczna posiada dwie
funkcje, selekcję i ukierunkowanie aktywności człowieka. Są one
ze sobą powiązane. Selektywna zdolność do odbioru bodźców
polega na możliwości wyboru czynności, jaką chcemy wykonywać.
Wiąże się to z drugą funkcja uwagi, mianowicie możliwością
ograniczania dopływu sygnałów otoczenia tylko dla niektórych z
wyłączeniem innych;ukierunkowanie uwagi na cel lub zadanie.
13
Rodzaje uwagi
• Uwaga mimowolna jest zależna od zachowania wyznaczanego
przez siłę i wielkość działających bodźców. Ten rodzaj najprościej
wyjaśnić na przykładzie małego dziecka, które bawiąc się swoją
ulubiona zabawka gdy da mu się inną od razu przerwie czynność
wykonywaną i zainteresuje się nowym przedmiotem. Jest to
wrodzona reakcja na bodźce nowe i nieznane ich pojawienie
hamuje wykonywanie innych czynności w danej chwili. Pojawienie
się zmiany w otoczeniu jest rejestrowane zarówno u ludzi jak i u
zwierząt. Uwaga mimowolna jest formą odruchu orientacyjnego.
Kształtuje się bardzo wcześnie dzięki czemu jej badanie może
być obiektywne. Już w pierwszych miesiącach życia dziecka
można obserwować przejawy uwagi elementarnej - mimowolnej
wywołanej przez silne bądź biologicznie ważne bodźce.
14
• Uwaga dowolna, kognitywna związana jest z zachowaniem
celowym, skierowanym na wykonanie określonego zadania. Tym
samym wymaga świadomego działania i wysiłku woli. L.S. Wygotski
uważa iż ten rodzaj uwagi z punktu widzenia swojej genezy jest
aktem społecznym a nie biologicznym i kształtuje się u dzieci w
trakcie jego obcowania z dorosłymi. Jego teoria ze szczególnym
uwzględnieniem roli mowy znalazła potwierdzenie w procesie
uczenia się. W czasie rozwoju człowieka jego dorastania uwaga
mimowolna przekształca się w formie selektywnego zachowania.
Jest ono podporządkowane nie tylko mowie dorosłych, ale również
własnej mowie wewnętrznej. Tak więc ten rodzaj uwagi rozwija się
wraz z rozwojem człowieka. Jest ona bardzo przydatna w trudnych
sytuacjach, takich w których działamy w niekorzystnych warunkach.
Przykładem może być praca umysłowa wykonywana w dusznym
pomieszczeniu i przy zmęczeniu.
15
• Uwa g a wt ó r n a p o s i a d a wł a ś c iwo ś c i
mimowolności i dowolności. Polega ona na
utrzymaniu uwagi na jakimś zadaniu przez
włączenie się zainteresowań w wystarczającym
stopniu, iż pozwala to na zajmowanie się tym
zadaniem i nie wymaga od nas dodatkowego
wysiłku a inne uboczne bodźce nie zmieniają
kierunku działania. Wtórna uwaga jest to
sytuacja, w której na nowo uświadamiamy
sobie, jakie czynności musimy wykonywać w
celu zrobienia czegoś, na przykład podniesienie
łyżki do ust.
16
Cechy uwagi
• Zakres uwagi czyli inaczej jej pojemność podlega rozwojowi. Zależy od
ilości spostrzeganych przedmiotów i od właściwości indywidualnych.
Przeciętny dorosły człowiek obejmuje zwykle cztery do sześciu
elementów elementów polu widzenia. Ćwiczenie tej cechy powoduje jej
wzrost.
• Natężenie lub inaczej siła, intensywność. Polega na skoncentrowaniu się
na określonym obiekcie lub zadaniu spośród wielu innych i utrzymaniu
go w polu uwagi. Koncentracja podlega naturalnym wahaniom i kształtuje
się w ciągu całego życia.
• Trwałość uwagi wzmaga efektywność działania ludzkiego. U małych
dzieci jest ona zwykle nietrwała, dopiero pod wpływam nauki wzrasta
możliwość dłuższego skupienia się na zadaniu.
17
• Podzielność jest przeciwieństwem trwałości. Przez tą cechę rozumiemy
zdolność do jednoczesnego skupiania się na kilku obiektach. Przykładami
na podzielność uwagi może być praca nauczyciela zwracającego uwagę
jednocześnie na wszystko co dzieje się w klasie jak i na prowadzoną
lekcje. Za przykład możemy podać również gry zespołowe, w których
zawodnik musi skupiać swoją uwagę na trenera, sędziów, drużynę
przeciwną i własną.
• Przerzutność uwagi to zdolność do szybkiej zmiany działania; tu za
przykład może posłużyć nam grupa dzieci mających inklinacje do
zadawania pytań jednocześnie zupełnie nie związanych ze sobą nie
czekając na odpowiedź. Roztargnienie jest przeciwieństwem sprawnej
uwagi dowolnej. Oznacza ono zachowania, w których człowiek nie
potrafi skoncentrować uwagi na pożądanym obiekcie lub działaniu przez
dłuższy okres czasu. Jego uwaga jest rozproszona i łatwo odwracalna.
Swoista odmiana roztargnienia występuje często u ludzi nadmiernie
skoncentrowanych na jednym tylko obiekcie lub czynności, gdy z trudem
przenosi on swoja uwagę na czynności czy obiekty, które aktualnie
znalazły się w polu jego działania. Mowa tu głównie o ludziach
wykonujących pracę twórczą (artyści, naukowcy, wynalazcy).
18
Ćwiczenia 3.
Analiza zapamiętanych treści.
Psychologia pamięci. Fazy procesu
pamięci: zapamiętywanie,
przechowywanie, odtwarzanie.
19
20
rejes t rowani a , ma g a z ynowani a i
21
Fazy procesu pamięci
• Zapamiętywanie. Informacja o świecie zewnętrznym
dociera do naszych zmysłów w postaci bodźców
chemicznych i fizycznych. Kodując tę informację
zamieniamy je w formy psychologiczne możliwe do
reprezentowania w umyśle. Odbywa się to zwykle za
pomoc ą kodów wi zua lny ch, s łuchowy ch i
semantycznych. Kodowanie wizualne umysł przedstawia
jako wzrokowy obraz. Kodowanie słuchowe to zdolność
do reprezentowania bodźców jako pewnej sekwencji
dźwięków. Kodowanie semantyczne reprezentuje bodźce
na podstawie ich znaczenia.
22
• Przechowywanie, to utrzymywanie informacji mimo
upływu czasu. Najprostszym sposobem aby to
osiągnąć jest powtarzanie informacji do momentu, aż
odpowiednio głęboko zapadnie w pamięć.
• Odtwarzanie (przypominanie), to wydobywanie czyli
lokalizowanie przechowywanej informacji w pamięci i
jej wyciąganie do świadomości.
23
Ćwiczenia 4.
Pamięć sensoryczna: pamięć
ikoniczna i pamięć typu echo.
Pamięć krótkotrwała. Pamięć
długotrwała: deklaratywna i
proceduralna, semantyczna i
epizodyczna (autobiograficzna).
Model pamięci R.M. Shiffrina i R.C.
Atkinsona. Cechy strukturalne
trzech bloków pamięci.
24
• Pamięć sensoryczna to pierwszy typ, czy też stadium
pamięci przez które przechodzą bodźce. Choć zapis
informacji w tej pamięci trwa bardzo krótko,
wystarcza do złożenia się kolejnych ujęć bodźca w
jego ciągłe wrażenie. Pamięć ikoniczna (iconic memory)
to rejestr zmysłowy przechowujący przez krótki okres
reprezentację bodźców wzrokowych. Pamięć
ikoniczna jest dokładna niczym fotografia - osoby o
dużej zdolności do umysłowego reprezentowania
bodźców wzrokowych są uważane za obdarzone
„pamięcią fotograficzną”. Pamięć ikoniczna jest bardzo
nietrwała.
25
• Większość ludzi myli pamięć ikoniczną z wyobraźnią
eidetyczną. Wyobraźnia eidetyczna, to zdolność do
utrzymywania przez wiele minut szczegółowej pamięci
wzrokowej. Zdolność owa słabnie wraz z wiekiem by
niemal zupełnie zaniknąć w okresie dojrzewania. Tylko
nieliczne osoby potrafią utrzymywać w pamięci
dokładny zapis bodźców wzrokowych przez
zadziwiająco długi czas.
26
• Pamięć echoiczna to rejestr zmysłowy utrzymujący przez
krótki okres reprezentację bodźców słuchowych. Ślady
bodźców słuchowych (czyli echa) mogą trwać w pamięci
echoicznej do kilku sekund a więc znacznie dłużej niż
pozostają obrazy w pamięci ikonicznej. Różnice te jak się
domniemywa są uwarunkowane odmiennością
biologicznej budowy narządów wzroku i słuchu. Są one
też jednym z powodów, dla których zapamiętywanie
informacji wzrokowej można wspomagać poprzez jej
zamianę na informację słuchową i wielokrotne
powtarzanie. Echa, podobnie jak ikony, zanikają w miarę
upływu czasu. Zwracając wybiórczo uwagę na pewne
bodźce, odróżniamy je od tła, na jakim występują.
27
• Pamięć krótkotrwała - typ lub etap pamięci w którym
informacja może być przechowywana około minuty, po
czym ślad pamięciowy bodźca zanika. Nazywana jest
również pamięcią operacyjną lub roboczą.
Psychologowie odkryli, że tylko kilka porcji informacji
może być równocześnie utrzymywanych w pamięci
krótkotrwałej. Nowa informacja pojawiająca się w
pamięci krótkotrwałej powoduje zastąpienie informacji
starej. (Np. bez trudu zapamiętujemy imiona dwóch
nowo poznanych osób. Jednakże w miarę poznawania
coraz to nowych ludzi, imiona osób poznanych
wcześniej mogą zostać „wypchnięte” z pamięci.)
28
• Pamięć długotrwała to rodzaj lub stadium pamięci, w
którym informacja jest przechowywana w trwały sposób.
Niektórzy psychologowie sądzili, że pamięć przechowuje
wszystkie spostrzeżenia i myśli. Nie wszystkie jesteśmy w
stanie sobie przypomnieć, ponieważ brak nam
odpowiednich wskazówek do ich wydobycia albo dlatego,
że jakieś treści są aktywnie utrzymywane w
podświadomości w skutek mechanizmu wyparcia. W
przeciwieństwie do komputerów pojemność informacyjna
mózgu jest praktycznie rzecz biorąc nieograniczona. Nowa
informacja może zastąpić dotychczasową w pamięci
krótkotrwałej, ale nie ma dowodów na występowanie tego
rodzaju procesu w pamięci długotrwałej, w której
informacja może być przechowywana przez całe życie.
29
Czasami może się wydawać jakbyśmy bezpowrotnie utracili jakiś
element pamięci długotrwałej, a jednak może to oznaczać jedynie
brak dysponowania odpowiednimi wskazówkami wydobycia tej
informacji z pamięci. Rathus przyrównuje utratę informacji pamięci
do zagubienia czegoś w pokoju - wiemy, że dany obiekt gdzieś w nim
jest, choć nie wiemy dokładnie gdzie i nie możemy się nim posłużyć.
Przesyłanie informacji z pamięci krótko- do długotrwałej.
Im częściej jakieś porcje informacji są powtarzane w myślach tym
większa jest szansa ich transferu do pamięci długotrwałej.
Powtarzanie informacji przeciwdziała ich rozpadowi lub zastąpieniu
przez inne dane w pamięci krótkotrwałej. Wiązanie materiału
zapamiętywanego z jakimś materiałem dobrze już znanym nazywane
jest powtarzaniem ze zrozumieniem.
30
• Pamięć deklaratywna to jeden z rodzajów pamięci
długotrwałej, wyróżniany obok pamięci
niedeklaratywnej. W literaturze przedmiotu obecne
jest także pojęcie "pamięć jawna" lub "pamięć
świadoma", jako synonim pamięci deklaratywnej.
• Pamięć proceduralna to wiedza o sposobach
wykonywania czynności, zwana inaczej pamięcią
umiejętności.
• Pamięć semantyczna to wiedza ogólna, nie
wspomnienia.
• Pamięć epizodyczna to pamięć specyficznych zdarzeń
doświadczonych osobiście.
31
Model zaproponowany przez Atkinsona i Shiffrina zakłada trzy stadia pamięci. Początkowo informacja dochodząca ze zmysłów jest
przechowywana przez krótki okres czasu w pamięci sensorycznej. Ulega ona spontanicznemu zatarciu, a jeżeli obdarzamy ją uwagą,
zostaje przesłana do systemu pamięci krótkotrwałej. Jeżeli informacja nie zostanie przesłana do kolejnego systemu- pamięci
długotrwałej- to ulega ona zanikowi lub zastąpieniu przez inne informacje zawarte w pamięci krótkotrwałej. Przesyłanie informacji do
pamięci długotrwałej może być wspomagane powtarzaniem lub innymi rozbudowanymi strategiami zapamiętywania. Informacja może
być nieodzyskiwalna z pamięci długotrwałej, jeżeli jest ona słabo zorganizowana lub nie dysponujemy odpowiednimi sygnałami
wywoławczymi.
32
Ćwiczenia 5.
Zapominanie. Krzywe Ebbinghausa.
Zjawisko reminiscencji. Interferencja
proaktywna i retroaktywna. Teorie
zapominania.
33
• Zapominanie: to utrata zdolności do przypominania
sobie, rozpoznawania lub reprodukowania tego, co
poprzednio zostało zapamiętane.
34
• Krzywe Ebbinghausa ilustrują poziom zapominania.
Klasyczna krzywa ukazuje, że poziom przypominania
listy słów gwałtownie spada w ciągu pierwszej godziny
po zakończeniu uczenia się, po czym spadki poziomu
przypominania stają się coraz mniejsze. Następny
spadek wymaga zwykle aż miesiąca.
35
• Zjawisko reminiscencji: nieświadome
wspomnienie, refleksja polegająca na
efekcie poprawy pamięci po upływie
pewnego czasu od ostatniej próby
zapamiętania. Istota tego zjawiska polega na
tym, że zwykle po pr zekroczeni u
pięćdziesiątego roku życia lepiej pamiętamy
zjawiska z okresu kiedy mieliśmy od 10-30
lat.
...
asiczkasd90