Wykonywanie_pomiarw_1.pdf

mgr in Ň . Fryderyk Łasak

Członek Oddziału Nowohuckiego SEP

Zakład Bada ı Elektrycznych “El-Fred”

31-621 Kraków o Ļ . Bohaterów Wrze Ļ nia 61A/23

tel./fax (0-12) 6811541

kom 0-503 750306

Wykonywanie pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów ochron-

nych w instalacjach elektrycznych o napi ħ ciu znamionowym do 1 kV

( aktualizacja Sierpie ı 2005 r )

1. Wst ħ p

W latach 90-tych nastpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach bu-

dowlanych oraz zmieniły si zasady ochrony od porae prdem elektrycznym. Zmiany wprowa-

dzone przez nowe Prawo Budowlane [15.17], przez Warunki Techniczne jakim powinny odpowia-

da budynki i ich usytuowanie [15.21] oraz w przepisach dotyczcych ochrony przeciwporae-

niowej (wieloarkuszowa PN/E-05009 obecnie PN-IEC 60364) [15.1] spowodowały zmiany w wy-

maganiach dotyczcych wykonywania pomiarów odbiorczych pomontaowych i okresowych po-

miarów ochronnych, dla oceny stanu ochrony przeciwporaeniowej w eksploatowanych urzdze-

niach elektrycznych o napiciu znamionowym do 1 kV.

W ostatnim okresie zmianie uległo kilka aktów normatywnych zwizanych z wykonywaniem po-

miarów ochronnych i przyrzdami stosowanymi wykonywania pomiarów. S to nastpujce akty

normatywne:

1. Ustawa o Normalizacji [15.14], która wprowadziła zasad, e od 1 I 2003r. stosowanie Pol-

skich Norm jest dobrowolne oraz, e PN mog by powoływane w przepisach prawnych

po ich opublikowaniu w jzyku polskim i wtedy staj si obowizkowe.

Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne, lecz przedstawiaj one tam naj-

wyszej rangi uznane reguły techniczne. Nie mona ich bezkarnie lekceway, omija i postpo-

wa wbrew ich postanowieniom. W razie wtpliwoci do jakoci produktu lub usługi, kwestie

sporne rozstrzygane s przyjmujc za podstaw wymagania norm. W razie wypadku z ludmi,

awarii, zagroenia dla rodowiska, sprawdzenie czy urzdzenie było zbudowane i eksploatowane

zgodnie z zasadami sztuki inynierskiej, dokonuje si w oparciu o wymagania norm. Na wymaga-

nia norm powołuj si poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru rynku,

niesłusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy cigania i kada osoba fi-

zyczna lub prawna wystpujca jako strona albo rozjemca w sporze zarówno w postpowaniu

sdowym karnym jak i cywilnym.

Kady, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy, czy okresowe ba-

dania stanu urzdze, ten musi przestrzega dobrowolnych norm technicznych, bo jest to gwa-

rancj naleytej jakoci wytworów umysłu i rk, gwarancj akceptacji obiektu przez firmy ubez-

pieczeniowe czy inspekcj pracy i gwarancj spokoju wykonawcy ze strony prokuratora.

2. Ustawa z 11 maja 2001r. Prawo o miarach [15.13]

Celem ustawy Prawo o miarach jest zapewnienie jednolitoci miar i wymaganej dokładnoci

pomiarów wielkoci fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia legal-

nych jednostek miar i ich pastwowych wzorców, prawnej kontroli metrologicznej przyrzdów

pomiarowych, kompetencji i zada organów administracji rzdowej właciwych w sprawach

miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy.

3. , Ustawa z 27 marca 2003r. [15.18] nowelizuje Prawo Budowlane i wprowadza wymaganie,

e kontrol stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych po-

winny przeprowadza osoby posiadajce kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu do-

zoru nad eksploatacj Ģ urz Ģ dze ı , instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych . Za-

e-mail: flasak@tlen.pl

tem osoba wykonujca pomiary ochronne i podpisujca protokoły z tych pomiarów powinna

mie zawiadczenia kwalifikacyjne D i E z uprawnieniami do wykonywania pomiarów

ochronnych.

4. Ustawa z 4 marca 2005r. [15.20] o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy –

Prawo ochrony rodowiska, wprowadziła zmiany do tekstu obowizujcego prawa energe-

tycznego. Zmiana ta przywraca obowizek sprawdzania co 5 lat kwalifikacji osób zajmuj-

cych si eksploatacj urzdze, instalacji i sieci energetycznych. Wynika std konieczno

zamieszczania obecnie w wiadectwach kwalifikacyjnych terminu ich wanoci.

wiadectwa kwalifikacyjne wydawane dotychczas bezterminowo, na podstawie dotychczaso-

wych przepisów, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowuj moc do dnia 3 maja 2010 r., tj.

przez 5 lat od dnia wejcia w ycie ustawy wprowadzajcej t nowelizacj.

5. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 20 lutego 2003 r. w

sprawie przyrzdów pomiarowych podlegajcych prawnej kontroli metrologicznej oraz ro-

dzajów przyrzdów pomiarowych, które s legalizowane bez zatwierdzenia typu [15.25]

Z powyszego rozporzdzenia wynika, i niektóre przyrzdy pomiarowe mog by legalizowane

bez zatwierdzenia typu. Nale do nich odwaniki odpowiednich klas dokładnoci, gstociomie-

rze zboowe, wagi nieautomatyczne bez zespołów elektronicznych i bez spryny w zespole po-

miaru obcienia oraz cukromierze i densymetry do cieczy innych ni alkohol.

Po wejciu Polski do Unii Europejskiej obowizkowe stało si oznakowanie wyrobów symbolem

CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodno wyrobu ze wszystkimi wymaganiami nałoonymi na

wytwórc danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagajce takiego oznakowania. Oznakowanie

CE zastpuje wszystkie obowizujce poprzednio krajowe oznakowania zgodnoci.

Nowe przepisy ochrony przeciwporaeniowej wprowadziły zasad: najpierw chroni, potem zasi-

la. Z tej zasady wynika kilka wymaga, których przestrzeganie znakomicie zwiksza bezpie-

czestwo uytkowania urzdze elektrycznych nawet w mało bezpiecznym systemie sieci TN-C.

Nale do nich: sposób przyłczania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy

urzdze I klasy ochronnoci, sposób przyłczania przewodów fazowego i ochron-

no-neutralnego w gniazdach wtyczkowych (rys. 1), w gniazdach bezpiecznikowych

i w oprawach arówkowych. Prawidłowy sposób podłczania przewodów w gniaz-

dach wtyczkowych jest szczególnie wany w sieciach komputerowych aby nie eli-

minowa filtrów przeciwzakłóceniowych lub nie podawa napicia na obudow

urzdze

Rys. 1

Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym urzdze, z którymi

mamy do czynienia. Dobry stan techniczny eksploatowanych urzdze, czy te dopiero zmonto-

wanych i przekazywanych do eksploatacji, jest gwarancj bezawaryjnej i bezpiecznej pracy tych

urzdze.

2. Pomiary

Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym badanych urz-

dze. Ich dobry stan techniczny, jest gwarancj bezawaryjnej i bezpiecznej pracy.

Pomiary w okresie eksploatacji słu dla oceny aktualnego stanu technicznego urzdze pod

wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy. Wyniki pomiarów s podstaw decyzji o

dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.

Ogólnie pomiary dzielimy na trzy grupy:

pomiary wykonywane na urzdzeniach elektrycznych u wytwórcy, dla sprawdzenia, e wy-

konane urzdzenie jest w pełni sprawne i spełnia wymagania okrelonych norm lub aprobat

technicznych. Karta kontroli technicznej jest podstaw udzielenia gwarancji na dane urz-

dzenie.

II. pomiary na urzdzeniach elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed przekazaniem do

eksploatacji. Od tych pomiarów oczekujemy odpowiedzi czy:

Û urzdzenia zostały prawidłowo dobrane,

Û zamontowane zgodnie z dokumentacj,

Û nie s uszkodzone,

Û właciwie wykonano nastawy zabezpiecze,

Û sprawdzona została funkcjonalno działania,

Û sygnalizacja działa poprawnie,

Û spełniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w całoci mogły spełnia stwia-

ne im dokumentacj techniczn wymagania i mogły by bezpiecznie eksploatowane.

Efektem pomiarów powinny by protokoły pomiarów pomontaowych.

III Pomiary w okresie eksploatacji urzdze, majce da odpowied jaki jest aktualny stan

techniczny urzdze pod wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy, czy nie uległ

on pogorszeniu w ostatnim okresie.

Wyniki tych pomiarów maj by podstaw do podjcia decyzji o dalszej eksploatacji lub dokona-

niu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.

Pomiary zawsze powinny by wykonywane poprawnie, aby wycigane wnioski były właciwe.

Przed wykonywaniem pomiarów elektrycznych powinnimy odpowiedzie na pytania:

1. kto moe wykonywa pomiary zwizane z ochron ycia, zdrowia, mienia i ochron

rodowiska,

2. czym naley wykonywa powysze pomiary,

3. w jaki sposób naley je wykonywa - aby uzyskane wyniki były poprawne.

Ad. 1 - pomiary skutecznoci ochrony przeporaeniowej z racji swojego charakteru i sposobu wy-

konywania (urzdzenia pod napiciem) nios zagroenia zarówno dla osób wykonujcych te po-

miary, jak i dla osób postronnych. Zgodnie z Zarzdzeniem Ministra Gospodarki [15.25], prace

przy wykonywaniu prób i pomiarów zaliczane s do prac w warunkach szczególnego zagroenia

dla zdrowia i ycia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujce pomiary powinny posiada odpowiednie

wykształcenie techniczne, dowiadczenie eksploatacyjne oraz posiada aktualne zawiadczenia

kwalifikacyjne, upowaniajce do wykonywania pomiarów jako uprawnienia w zakresie kontrolno-

pomiarowym.

Ustawa “Prawo Energetyczne” [15.19] postanawia, e osoby zajmujce si eksploatacj sieci

oraz urzdze i instalacji obowizane s posiada kwalifikacje potwierdzone wiadectwem wyda-

nym przez komisje kwalifikacyjne. Komisje kwalifikacyjne zostały powołane przez Prezesa Urzdu

Regulacji Energetyki (URE) oraz właciwych Ministrów wymienionych w “Prawie Energetycznym”.

W tej sprawie obowizuje obecnie Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecz-

nej z 28 kwietnia 2003r. [15.24] w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifi-

kacji przez osoby zajmujce si eksploatacj urzdze instalacji i sieci.” Rozporzdzenie to

wprowadziło nastpujce zmiany:

1. zniknł brak wymagania potwierdzenia posiadania kwalifikacji przy eksploatacji w zakresie

obsługi urzdze i instalacji w gospodarstwach domowych i rolnych a § 4.1. obecnie

brzmi: „Nie wymaga si potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urzdze

i instalacji u uytkowników eksploatujcych urzdzenia elektryczne o napiciu nie wy-

szym ni 1 kV i mocy znamionowej nie wyszej ni 20 kW, jeeli w dokumentacji urzdze-

nia okrelono zasady jego obsługi”.

2. W załczniku nr 1, grupa 1. posiadanie kwalifikacji wymagane jest dla zespołów prdo-

twórczych o mocy powyej 50 kW, poprzednio wymagano „łcznie od 20 kW wzwy”.

Ad. 2.- Obecnie całokształt spraw zwizanych z metrologi i wymaganiami dotyczcymi przyrz-

dów pomiarowych reguluje obowizujca od 1 I 2003r. nowa ustawa p.t. “Prawo o miarach” z dnia

11 maja 2001 r. [15.13], która stanowi, e przyrzdy pomiarowe podlegaj kontroli metrologicznej

GUM, w formie:

1. - zatwierdzenia typu,

2. – legalizacji pierwotnej

3. – legalizacji ponownej (dawne uwierzytelnienie).

Wymagania i kryteria przeprowadzania kontroli metrologicznej GUM zawarte s w Zarzdzeniach

Prezesa Głównego Urzdu Miar nr 158 z 1996 r oraz nr 29 i 30 z 1999 r) [15.16]

2.1. Legalizacja jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i powiadczeniem przez organ administracji

miar, e przyrzd pomiarowy spełnia wymagania w przepisów metrologicznych i moe by stoso-

wany w obrocie publicznym do wyznaczania iloci albo jakoci rzeczy lub usług w celu uzyskania

prawidłowej postawy do rozlicze. Obecnie zgodnie z decyzj Prezesa Głównego Urzdu Miar

(Zarzdzenie nr 29 z 29 06 1999 r. - Dziennik Urzdowy Miar i Probiernictwa nr 4/99) [15.16]

legalizacji pierwotnej (jako przyrzdy elektryczne) podlegaj:

a) - uytkowe liczniki energii elektryczne prdu przemiennego,

b) - przekładniki prdowe i napiciowe do współpracy z licznikami,

2.2. Legalizacja ponowna (uwierzytelnienie) przyrzdu jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i po-

wiadczeniem, e przyrzd pomiarowy spełnia wymagania ustalone w przepisach, normach, za-

leceniach midzynarodowych lub innych właciwych dokumentach, a jego wskazania zostały od-

niesione do wzorców pastwowych i s z nimi zgodne w granicach okrelonych błdów pomiaro-

wych.

Obowizkowi uwierzytelnienia podlegaj, okrelone przez Prezesa Głównego Urzdu Miar (Za-

rzdzenie nr 158 z 18 10 1996 r.)[15.16], mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycznego

w zakresie czstotliwoci radiowych majce znaczenie dla bezpieczestwa ycia, ochrony zdro-

wia i ochrony rodowiska.

Przyrzdy pomiarowe podlegajce legalizacji lub obowizkowi uwierzytelnienia nie mog by

wprowadzone do sprzeday lub uytkowania przez wytwórc lub sprzedawc bez wanych do-

wodów legalizacji albo uwierzytelnienia.

Obowizek przedstawienia do legalizacji lub uwierzytelnienia ciy take na uytkowniku oraz na

wykonawcy naprawy przyrzdu pomiarowego.

2.3. Obowizkowi zatwierdzenia typu podlegaj przyrzdy do pomiaru wielkoci elektrycznych i

magnetycznych produkowane w kraju lub sprowadzane z zagranicy, wyszczególnione w Zarz-

dzeniu nr 30 Prezesa Głównego Urzdu Miar z 29 06 1999 r. [15.16.]

W Zarzdzeniu wyszczególnione s nastpujce przyrzdy:

Mierniki napicia prdu, mocy, oporu i przesunicia fazowego.

Mierniki uniwersalne i multimetry.

Uytkowe liczniki energii elektrycznej prdu przemiennego.

Przekładniki prdowe i napiciowe do współpracy z licznikami.

Mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycznego w zakresie czstotliwoci

radiowych.

Ad. 3. - Przy wykonywaniu pomiarów naley zwróci uwag na warunki mogce mie istotny

wpływ na dokładno pomiaru, mie wiadomo popełnianych błdów i właciwie interpretowa

uzyskane wyniki.

2. Dokładno Ļę wykonywania pomiarów

Dokładno wykonywania pomiarów zaley od klasy dokładnoci uytych przyrzdów, doboru

właciwej metody wykonywania pomiarów i uwzgldnienia uwarunkowa wynikajcych ze specy-

fiki badanego obiektu i jego parametrów. Naley dy do wykonywania pomiarów z moliwie du-

dokładnoci, z uchybem pomiaru poniej 20 %.

Dokładno pomiaru zaley od zakresu uytego przyrzdu pomiarowego i aby była jak najwik-

sza, odczytu naley dokonywa na takim zakresie aby wskazanie przyrzdu wynosiło co najmniej

3/4 zakresu pomiarowego.

Przy pomiarze napicia 10 V woltomierzem o klasie dokładnoci 2,5%:

- na zakresie 100 V popełniany błd moe wynie 2,5 V co powoduje uchyb 25%

- na zakresie 50 V popełniany błd moe wynie 1,25 V co powoduje uchyb 12,5%

- na zakresie 10 V popełniany błd moe wynie 0,25 V co powoduje uchyb 2,5%.

2.1 Klasa i zakres u Ň ytych przyrz Ģ dów pomiarowych

Klasa dokładnoci przyrzdu pomiarowego jest to maksymalny błd bezwzgldny popełniany w

dowolnym miejscu skali, obliczony jako błd procentowy w stosunku do pełnego zakresu pomia-

rowego, zaokrglony do jednej z siedmiu znormalizowanych klas: 0,1; 0,2; 0,5; 1; 1,5; 2,5 i 5.

m = D m

W max

. 100 % = W W

max

. 100 %

[1]

m - błd bezwzgldny, W m - warto mierzona,

W rz - warto rzeczywista, W max - aktualny zakres pomiarowy.

Dla przyrzdów z zerem porodku skali W max jest sum wartoci bezwzgldnych lewej i prawej

strony skali.

2.2 Dobór wła Ļ ciwej metody pomiarów

Zastosowana metoda wykonywania pomiarów powinna by metod najprostsz, zapewniajc

osignicie wymaganej dokładnoci pomiarów. Wybór metody pomiarów wynika ze znajomoci

obiektów mierzonych i rozpoznania dokumentacji technicznej obiektu. Sposób przeprowadzania

bada okresowych musi zapewnia wiarygodno ich przeprowadzenia (wzorce, metodyka,

kwalifikacje wykonawców, protokoły). Zastosowanie nieprawidłowej lub mało dokładnej metody i

niewłaciwych przyrzdów pomiarowych moe by przyczyn zagroenia, w nastpstwie dopusz-

czenia do uytkowania urzdze, które nie spełniaj warunków skutecznej ochrony przeciwpora-

eniowej.

2.3. Zasady wykonywania pomiarów

Przy wykonywaniu wszystkich pomiarów odbiorczych i eksploatacyjnych naley przestrzega na-

stpujcych zasad:

a) pomiary powinny by wykonywane w warunkach identycznych lub zblionych do warun-

ków normalnej pracy podczas eksploatacji urzdze czy instalacji,

b) przed przystpieniem do pomiarów naley sprawdzi prawidłowo funkcjonowania przy-

rzdów (kontrola, próba itp.),

c) przed rozpoczciem pomiarów naley dokona ogldzin badanego obiektu dla stwierdze-

nia jego kompletnoci, braku usterek oraz prawidłowoci wykonania i oznakowania,

sprawdzenia stanu ochrony podstawowej, stanu urzdze ochronnych oraz prawidłowoci

połcze.

d) przed przystpieniem do pomiarów naley zapozna si z dokumentacj techniczn ce-

lem ustalenia poprawnego sposobu wykonania bada,

Przed przystpieniem do pomiarów naley dokona niezbdnych ustale i oblicze

warunkujcych:

Û wybór poprawnej metody pomiaru,

Û jednoznaczno kryteriów oceny wyników,

Û moliwo popełnienia błdów czy uchybów pomiarowych,

m - uchyb wzgldy przyrzdu,

gdzie:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: