Wywiad z genogramem.pdf

x. Wywiad rodzinny z u Ŝ yciem genogramu

Uwagi wstępne

Sposób zbierania informacji o rodzinie zaleŜy od celu spotkania i od szkoły terapeutycznej, do której

naleŜy osoba zbierająca wywiad. PoniŜej zostaną przedstawione główne problemy omawiane w czasie

pierwszego lub kilku wstępnych spotkań, a takŜe tzw. genogram, będący często uŜyteczną metodą nie

tylko w porządkowaniu zebranych informacji, ale takŜe w prowadzeniu terapii.

Zbieranie informacji

Zbieranie informacji o rodzinie naleŜy do najwaŜniejszych zadań terapeuty, gdyŜ tą drogą moŜe on

"włączyć się" w rodzinę, a następnie jej pomagać. W czasie takiej rozmowy waŜna jest umiejętność

wychwytywania róŜnic w wypowiedziach poszczególnych członków rodziny, dotyczących tych samych

wydarzeń Ŝyciowych. RóŜnic tych terapeuta nie powinien wygładzać czy niwelować; przyjmuje się wręcz,

Ŝe właśnie dostrzeŜenie tych róŜnic stanowi o pełności opisu.

Proces zbierania informacji wyznaczony jest pięcioma generalnymi zasadami [2]:

1) od aktualnego problemu przechodzi się do szerszego kontekstu rodzinnego, w jakim

ten problem moŜna zobaczyć;

2) od wewnętrznych spraw rodziny przechodzi się do szerszej rodziny i społecznego kontekstu

rodzinnego;

3) od aktualnej sytuacji rodziny przechodzi się do historycznej chronologii wydarzeń w rodzinie;

4) od pytań łatwych przechodzi się do trudnych (mogących wywołać lęk);

5) od oczywistych faktów przechodzi się do przypuszczeń co do sposobu funkcjonowania

poszczególnych członków rodziny i do związków rodzinnych, mogących być podstawą do sformułowania

hipotez dotyczących np. wzorów rodzinnych.

W czasie pierwszego spotkania z rodziną powinno się realizować [4] następujące

cele:

1) połączenie się z rodziną (joining) poprzez dostosowanie się do stylu członków rodziny oraz poprzez

stworzenie takiej atmosfery, w której członkowie rodziny czują się wspomagani;

2) prowadzenie wywiadu w taki sposób, by wzbudzić zaufanie u członków rodziny;

3) zdobywanie informacji o problemie w taki sposób, by relacje rodzinne dotyczące tego problemu stały

się jaśniejsze.

Weber i współpracownicy dzielą przebieg pierwszego wywiadu z rodziną na dziesięć faz [4]:

l. Kontakt telefoniczny. W czasie takiego kontaktu naleŜy uzyskać podstawowe informacje dotyczące

nazwisk, adresów, numerów telefonicznych, poprosić o skrótowy opis problemu, zidentyfikować

członków rodziny oraz inne osoby zaangaŜowane w problem. Poza tym naleŜy równieŜ ustalić warunki

pierwszej rozmowy', czyli datę i miejsce, gdzie się ona będzie odbywała oraz kto z członków rodziny

będzie brał w niej udział. JeŜeli osoba zgłaszająca problem nie akceptuje propozycji przyjścia na sesję

całej rodziny, moŜna albo się na to zgodzić i spotkać się tylko z tymi, których problem dotyczy

najbardziej, albo teŜ konsekwentnie naciskać, by pojawili się wszyscy. W sytuacji, gdy rodzinę zgłasza

ktoś inny (a nie ona sama), naleŜy ustalić zakres wiadomości o problemie, jaki ten ktoś posiada, rozeznać

się w jego oczekiwaniach i uzgodnić, w jaki sposób będą przebiegały następne kontakty ze zgłaszającym.

Warto zaznaczyć, Ŝe niniejszy opis dotyczy amerykańskich warunków kulturowych i niekoniecznie

nadaje się do bezpośredniego przeniesienia do warunków polskich.

2. Formułowanie hipotez. Po pierwszym kontakcie telefonicznym naleŜy sformułować wstępne

hipotezy, które na spotkaniu z rodziną winny być sprawdzane. Formułowanie hipotez naleŜy rozpocząć od

określenia stadium rozwojowego rodziny (fazy Ŝycia rodzinnego) i przypuszczalnych problemów, jakie

rodzina moŜe mieć na tym etapie swojego rozwoju. Potem naleŜy je rozszerzyć na podstawie informacji,

jakie zostały do tej pory o rodzinie zebrane, tonu emocjonalnego rozmowy telefonicznej itp. Następnie

naleŜy opracować strategię pierwszego wywiadu, tzn. zestaw pytań i sytuacji, które pomogą gromadzić

dane o rodzinie i weryfikować sformułowane hipotezy. Zawsze jednak naleŜy pamiętać, Ŝe kaŜda rodzina

ma swoją własną specyfikę i pomimo sformułowanych hipotez i strategii naleŜy być otwartym na róŜne

informacje, bo być moŜe pojawi się konieczność ich rewizji.

3. Przywitanie. Celem tego etapu jest oswojenie członków rodziny z terapeutą i miejscem terapii (etap

ten trwa około 5 minut). Na początku naleŜy się przedstawić i przywitać z kaŜdym członkiem rodziny, nie

wyłączając dzieci. Następnie naleŜy poprosić wszystkich członków rodziny, by zajęli miejsca w fotelach

(terapeuci traktują sposób

zajęcia miejsca jako informację diagnostyczną) i przedstawić ogólne informacje o ośrodku, do którego

przyszli.

4. Faza poznawania się. Celem tej fazy jest stworzenie przyjaznej atmosfery, słuŜącej do zmniejszenia

napięcia (trwa ona równieŜ około 5 minut). W tym celu naleŜy pomóc rodzinie się odpręŜyć poprzez

nieformalną rozmowę. Następnie naleŜy podjąć rozmowę z kaŜdym członkiem rodziny, pytając o wiek,

wykształcenie, pracę zawodową, czas trwania małŜeństwa itp. oraz próbując znaleźć w kaŜdej osobie coś

interesującego. Rozmawiając z rodziną naleŜy w sposób szczególny traktować "lidera" rodziny, ale

równieŜ zaangaŜować w rozmowę te osoby, które pozostają na uboczu i same nie inicjują kontaktu. W

czasie rozmowy waŜna jest równieŜ obserwacja pozawerbalnych zachowań członków rodziny.

5. Identyfikacja problemu. Celem tego etapu jest uzyskanie od kaŜdego członka rodziny jego poglądu

na problem, stosowane do tej pory metody jego rozwiązania oraz efekty tych prób (czas trwania tej fazy

spotkania - około 15 minut). Najlepiej w takim wypadku jest zwrócić się na początku do dorosłej osoby

najmniej zaangaŜowanej w problem. NaleŜy równieŜ przeanalizować stopień zaangaŜowania innych ludzi

(np. z dalszej rodziny, ze środowiska społecznego, poprzednich terapeutów). W trakcie wywiadu naleŜy

zachęcać członków rodziny do konkretnych wypowiedzi (najlepiej prosząc o podanie przykładów),

zachowywać niekrytyczny stosunek do kaŜdego z nich, podkreślać waŜność wypowiedzi kaŜdego z nich i

uniemoŜliwiać przerywanie wypowiedzi. Pracę na tym etapie naleŜy prowadzić powoli, obserwując (ale

jeszcze nie podkreślając) niezgodności pomiędzy członkami rodziny oraz nie udzielając Ŝadnych rad i

interpretacji, nawet jeŜeli rodzina o to wprost pyta.

6. Obserwacja wzorców zachowania rodziny. Celem tej fazy jest stworzenie jasnego dla terapeuty i dla

rodziny obrazu zachowań rodziny wobec problemu (czas trwania – około 15 minut). Cel ten moŜna

realizować na róŜne sposoby: poprosić np. dwóch członków rodziny o rozmowę o problemie i o

sposobach, w jakie był on rozwiązywany lub skłonić ich do opisania reakcji innych członków rodziny,

gdy problem ten się pojawiał, albo poprosić ich, by odtworzyli problem poprzez bezpośredni dialog

między sobą. W tym samym czasie naleŜy bacznie obserwować i słuchać członków rodziny, aby uzyskać

obraz interakcji w rodzinie i sekwencji zachowań dotyczących problemu.

7. Przegląd listy celów wywiadu. Po przeprowadzeniu pierwszego wywiadu naleŜy

spokojnie dokonać jego oceny:

- czy udało się nawiązać kontakt z kaŜdym członkiem rodziny i czy osoba prowadząca wywiad

pomogła kaŜdemu poczuć się swobodnie;

- czy osobie prowadzącej wywiad udało się przejąć prowadzenie spotkania poprzez odpowiednie

ustrukturyzowanie wywiadu;

- czy osoba prowadząca wywiad rozpoznała siłę rodziny i siłę poszczególnych jej członków;

- czy osoba prowadząca wywiad była empatyczna, unikała krytykowania;

- czy osoba prowadząca wywiad zidentyfikowała problemy rodziny, ich wcześniejsze próby rozwiązania;

- czy osoba prowadząca wywiad zaczęła się uczyć sposobu patrzenia rodziny na

świat oraz języka, stylu i punktu widzenia kaŜdego z jej członków;

- czy osoba prowadząca wywiad zaczęła rozumieć interakcje rodzinne dotyczące

problemu;

- czy osoba prowadząca wywiad uzyskała informacje o najwaŜniejszych przyjaciołach rodziny i

profesjonalistach związanych z problemem.

8. Sprawdzanie hipotez. Na tym etapie naleŜy wykorzystać zdobyte w czasie wywiadu informacje do

sprawdzenia i uściślenia hipotez skonstruowanych przed wywiadem i ustalić plan na przyszłość.

9. Kontakt z osobą zgłaszającą problem (terapeutą). JeŜeli do pierwszego spotkania z rodziną doszło z

inicjatywy lekarza lub terapeuty spoza ośrodka, naleŜy poinformować go o odbytym spotkaniu,

przedstawić skrótową ocenę rodziny i jej problemów oraz ustalić zasady dalszej współpracy.

10. Gromadzenie informacji. Po zakończeniu pierwszego spotkania naleŜy - po uzyskaniu zgody od

rodziny - zwrócić się do szkoły, lekarzy, innych osób lub instytucji o dodatkowe informacje, pomagające

zrozumieć problem rodziny.

Zakresy tematyczne wywiadu

Przedstawiony powyŜej (w punkcie 5 i 6) schemat poznawania problematyki rodziny zasługuje na

dokładniejszy opis. Oto zagadnienia często poruszane przez terapeutę w czasie pierwszego spotkania wraz

z typowymi pytaniami wprowadzającymi w problem.

l. Zgłaszany problem a sprawy rodzinne. Są to wszystkie pytania, które pozwalają

osobie prowadzącej wywiad dobrze zrozumieć problem.

Przykłady takich pytań: Kto mieszka razem? Gdzie mieszkają inni członkowie rodziny? Kto z rodziny

wie o problemie? Jaki jest ich pogląd na ten temat? Czy ktoś w rodzinie ma podobny problem? Jakie

czyniono próby w celu rozwiązania problemu?

2. Aktualna sytuacja rodzinna. W rozmowie na ten temat naleŜy dokładnie zbadać, w jaki sposób

rodzina przechodziła ostatni cykl Ŝycia rodzinnego i jakie ma moŜliwości antycypowania zmian, które w

związku z danym etapem Ŝycia rodzinnego mogą w niej zachodzić.

Przykłady pytań: Co się ostatnio wydarzyło w rodzinie? Jakie zmiany zaszły ostatnio w rodzinie?

3. Szeroki kontekst rodzinny. Są to informacje dotyczące członków rodziny mieszkających poza

rodziną nuklearną (dotyczyć moŜe co najmniej trzech generacji).

Przykłady pytań: Czy rodzina otrzymuje jakiś rodzaj pomocy od osób z dalszej rodziny; kto to jest?

Kto aktualnie opiekuje się dziadkami? Kto ich odwiedza najrzadziej, a kto najczęściej? Jak często i przy

jakich okazjach rodzina spotyka się?

4. Kontekst społeczny. Zebranie danych na temat osób spoza rodziny, które pełnią w jej Ŝyciu waŜną

rolę, pozwała na określenie źródeł oparcia rodziny.

Przykłady pytań: Czy rodzina ma pomoc od osób lub grup spoza rodziny? Kto mieszkał z rodziną

wcześniej? Kiedy to było? Co się z tą osobą teraz dzieje? Jakie rodzina ma doświadczenia współpracy z

lekarzami czy innymi profesjonalistami, którzy są zobowiązani do udzielania pomocy?

5. Fakty. Są to daty urodzenia, śmierci, separacji, rozwodów; przyczyny tych wydarzeń.

Wykształcenie, zawód, pozycja wśród rodzeństwa. Pochodzenie etniczne, religia itp.

6. Perspek1ywa historyczna. Zbieranie informacji o rodzinie ma przede wszystkim słuŜyć opisaniu

rodziny w czasie jej rozwoju. MoŜna więc zachęcać członków rodziny do uzupełniania swoich informacji

wśród dalszych krewnych, dowiadywania się o przekazach rodzinnych, zbierania i porządkowania

fotografii rodzinnych.

Przykłady pytań: Jak rodzina przyjęła urodziny określonego członka rodziny? Kto zdecydował o

wyborze imienia i co ono znaczyło dla rodziny? Jak członkowie rodziny reagowali na śmierć kolejnych

osób w rodzinie; kto przeŜywał to najbardziej? Ile pokoleń mieszka razem? Czym się róŜni aktualna

rodzina od tej, kiedy problem się zaczął? Czy rodzina spostrzega problem jako mogący ulec zmianie? W

jaki sposób: czy na lepsze, czy na gorsze? Jak dany problem będzie wyglądał w przyszłości? Jakie zmiany

mogą w przyszłości zajść?

7. Wzorce rodzinnego funkcjonowania,

Przykłady pytań: Czy są w rodzinie osoby, które ze sobą nie rozmawiają lub wcześniej nie rozmawiały?

Czy są osoby pozostające ze sobą w powaŜnym konflikcie? Czy są osoby będące ze sobą niezwykle

blisko? Jaki rodzaj konfliktu istnieje w danym małŜeństwie? Jakie problemy istnieją w małŜeństwach

rodzeństwa? Jak sobie radzą z wychowaniem dzieci? Czy są w rodzinie osoby, które mają szczególne

problemy w wychowaniu dzieci? Kto w rodzinie jest postrzegany jako słaby; jako silny; jako dominujący;

jako podporządkowany? Kto jest tym, który ma sukcesy; kto jest nieudacznikiem? Kto jest postrzegany

jako ciepły; kto jako zimny; kto jako zaangaŜowany; kto jako pełen dystansu?

8. Trudne problemy. Są to dane o problemach medycznych i emocjonalnych u członków rodziny (lęki,

depresje itp.) i o okresie, w którym się one pojawiły; o uzaleŜnieniach od leków czy alkoholu. Poza tym

dane o sytuacji materialnej rodziny oraz o ewentualnych konfliktach z prawem.

Trudno oczekiwać, Ŝe wywiad zebrany w czasie pierwszego spotkania pozwoli odpowiedzieć na

wszystkie powyŜsze pytania. Dlatego nieraz spotkanie wstępne przeciąga się do dwóch spotkań. NaleŜy

takŜe pamiętać, Ŝe na wiele z powyŜszych pytań moŜna uzyskać odpowiedzi dopiero po pewnym czasie,

juŜ w czasie spotkań terapeutycznych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: