BOHATER DRUŻYNY PORADNIK.pdf

Witold Pietrusiewicz hm.

Bohater drużyny. Poradnik obsługi

(materiał opracowany na Praską Akcję Szkoleniową Hufca Warszawa Praga Północ, grudzień 2005 r.)

W naszych działaniach harcerskich od czasu do czasu przywołujemy pamięć bohaterów – ludzi, których

uznajemy za autorytety, za postacie godne naśladowania. Stawiamy ich sobie i swoim harcerzom za wzór.

Swoich bohaterów – błogosławionych i świętych ma Kościół. Panteony swoich bohaterów mają wszystkie

narody. Pamięć bohaterów obecna jest wszędzie wokół nas: w nazwach miast (Władysławowo, Wejherowo,

Augustów), ulic, szkół, szpitali, na pomnikach, na banknotach i znaczkach pocztowych. To także na niej zbudowana

jest tożsamość naszego narodu i Państwa, jego historia, tożsamość innych narodów, grup społecznych, regionów.

Także jednostek harcerskich: chorągwi, hufców, szczepów i drużyn.

Niektórym może się wydawać, że tych wszystkich bohaterów jest zbyt wielu. Już samych świętych uważanych

za patronów Polski jest kilku (w tym troje tzw. patronów głównych; Kościół katolicki zaleca zresztą uczestnictwo we

mszy świętej w ich święta patronalne, choć nie jest to obowiązkowe).

Święci Kościoła katolickiego uznani za patronów Polski i ich święta patronalne

(święta patronalne obchodzone są zwykle w dni narodzin dla nieba czyli w rocznicę śmierci)

Główni patroni Polski:

• Najświętsza Maryja Panna Królowa Polski, główna patronka Polski ( 3 maja ). Więcej: http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/05-03.php3

• św. Wojciech, główny patron Polski, biskup i męczennik (23 kwietnia). Więcej: http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/04-23a.php3

• św. Stanisław ze Szczepanowa, główny patron Polski, biskup i męczennik ( 8 maja) . Biskup krakowski od 1072 roku. Skazany na śmierć z

powodu zatargu z królem Bolesławem Śmiałym, którego wzywał do opamiętania. Stał się symbolem odwagi w głoszeniu prawdy, bez względu

na cenę, jaką przyjdzie za to zapłacić. Postać opiewana w literaturze i sztuce polskiej. Więcej: http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/05-

08.php3

Pozostali patroni Polski:

• św. Andrzej Bobola, patron Polski, kapłan i męczennik (16 maja). Jezuita, teolog, utalentowany kaznodzieja. Znany z działalności na

wschodnich Kresach Rzeczypospolitej w czasach zamętu i wojen. Patron pojednania z naszymi wschodnimi sąsiadami. Zamęczony ze

szczególnym okrucieństwem w 1657 roku. Jego dobrze zachowane, mimo upływu lat, zwłoki zagarnęli bolszewicy i wywieźli do Moskwy, by

zaprezentować na wystawie osobliwości. Dopiero w 1938 roku przekazali relikwie Watykanowi. Z Rzymu powróciły do Polski. Więcej:

http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/05-08.php3

• św. Stanisław Kostka, patron Polski, zakonnik i wyznawca ( 18 września ). Więcej: http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/09-18.php3

Święci i błogosławieni – patroni skautingu i harcerstwa

• św. Jerzy (23 kwietnia) – prawdopodobnie był trybunem w legionach cesarza Dioklecjana, zmarł śmiercią

męczeńską w Palestynie na przełomie III/IV w. Patron Anglii, Portugalii, Aragonii, Genui, Stambułu,

Niemiec, Wenecji. Patron rycerzy, płatnerzy, pasterzy koni, szpitali, bezpłodnych kobiet, harcerzy. Chroni

przed dżumą, trądem, syfilisem i opryszczką. Rycerz na koniu zabijający włócznią smoka, zbroja,

chorągiew. Czasem przedstawiany w scenie męczeństwa (ścięcie mieczem). Więcej:

http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/04-24a.php3

• bł. ks. phm. Stefan Wincenty Frelichowski, prezbiter i męczennik (23 lutego) – urodził się w 1913 r. w

Chełmży. W 1927 r. wstąpił do ZHP, pełnił funkcje zastępowego, drużynowego i komendanta

Starszoharcerskiego Zrzeszenia Kleryków ZHP. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1937 r. Gdy Niemcy

wkroczyli do Polski we wrześniu 1939 r. był wikariuszem parafii Najświętszej Maryi Panny w Toruniu. Już

11 września został aresztowany i więziony w kilku obozach. Mimo zakazu władz obozowych, prowadził

pracę duszpasterską, rozdzielał Komunię św. Gdy zezwolono na przesyłanie paczek, zorganizował

obozowe Caritas. Przedzierał się też do chorych na tyfus, by spowiadać ich i udzielać im sakramentów.

Zmarł w obozie w Dachau 23 lutego 1945 r. na tyfus, którym zaraził się od współwięźniów. Jan Paweł II

ogłosił ks. Frelichowskiego błogosławionym 7 czerwca 1999 roku w Toruniu podczas pielgrzymki do

Ojczyzny. 22.02.2003 roku bł. Stefan Wincenty został ogłoszony patronem harcerstwa polskiego.

Sanktuarium znajduje się w Toruniu - jest to kościół pw. Wniebowzięcia NMP i bł. ks. Stefana Wincentego

Frelichowskiego, ul. Panny Maryi 2. Więcej: http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/02-23c.php3

Również postaci zasłużonych dla harcerstwa, uznawanych przez ogół polskich harcerzy za bohaterów, jest

sporo. Są wśród nich m.in. założyciele ruchu skautowego generał Robert Baden-Powell z żoną Olave, współtwórcy

harcerstwa: Andrzej Małkowski z żoną Olgą, projektant krzyża harcerskiego i współautor tekstu Prawa

i Przyrzeczenia ks. Kazimierz Lutosławski, współautor słów hymnu harcerskiego i publicysta harcerski ks. Ignacy

Kozielewski. Harcerze okresu konspiracji, Szarych Szeregów – ci najbardziej znani, bo opisani w „Kamieniach na

szaniec” uczestnicy akcji bojowych: „Rudy”, „Zośka”, „Alek”, ale i wielu mniej znanych, a równie wartych pamięci.

Twórca metody zuchowej, komendant główny „Wawra”, redaktor naczelny „Biuletynu Informacyjnego” Aleksander

Kamiński, zaangażowany w PRL w reaktywowanie harcerstwa w jego pierwotnym kształcie. Podobnie Stanisław

„Orsza” Broniewski, jeden z naczelników Szarych Szeregów i Stefan Mirowski.

Jednak swojego własnego bohatera może mieć każda drużyna. Jest to o tyle cenne, że może on być wybrany

przez samych harcerzy, może też być w szczególny sposób bliski harcerzom, jako ten, który np. miał autentyczne

związki z ich drużyną, uczył się w tej samej szkole albo działał w tym samym środowisku, w tym samym mieście

czy dzielnicy.

Wybór bohatera, a potem praca z nim – to jednak nie taka prosta sprawa. Choć też i nie taka trudna...

Bohater drużyny. Poradnik obsługi

Niektórzy wybitni instruktorzy harcerscy i postacie zasłużone dla harcerstwa (wg http://pl.wikipedia.org , patrz też

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Biografie_harcerskie )

• hm. Stanisław Broniewski ps. „Stefan Orsza” (1915-2000)

• hm. Jan Bytnar ps. „Rudy” (1921-1943)

• Adam Ciołkosz (1901-1978)

• phm. Maciej Aleksy Dawidowski ps. „Alek” (1920-1943)

• hm. Juliusz Dąbrowski – założyciel KIMB-u (1909-1940)

• hm. Lechosław Domański ps. „Zeus”

• hm. RP Olga Drahonowska-Małkowska (1888-1979)

• hm. RP Jadwiga Falkowska (1889-1944)

• bł. ks. phm. Stefan Wincenty Frelichowski – patron harcerstwa

(1913-1945)

• hm. Ewa Grodecka (1904-1973)

• hm. RP Henryk Glass (1896-1984)

• hm. Michał Grażyński (1890-1965)

• hm. Józef Andrzej Grzesiak ps. „Czarny” (1900-1972)

• gen. Józef Haller (1873-1960)

• hm. Aleksander Kamiński ps. „Kamyk” (1903-1978)

• Ignacy Kozielewski (1882-1964)

• ks. Kazimierz Lutosławski (1880-1924)

• hm. Marian Luzar (1895-1939)

• hm. Józefina Łapińska (1900-1986)

• hm. Maria Łyczko (1923-2004)

• Andrzej Małkowski – twórca harcerstwa polskiego (1888-1919)

• hm. RP Olga Drahonowska-Małkowska (1888-1979)

• hm. Florian Marciniak (1915-1944)

• hm. RP Jan Mauersberger (1877-1942)

• hm. Stefan Mirowski (1920-1996)

• hm. Alojzy Pawełek (1893-1930)

• hm. RP Eugeniusz Piasecki (1872-1947)

• hm. Tomasz Piskorski (1898-1940)

• hm. RP Stanisław Sedlaczek (1892-1941)

• hm. Józef Sosnowski (1904-1975)

• hm. RP Tadeusz Strumiłło (1884-1958)

• hm. Tomasz Strzembosz (1930-2004)

• hm. RP Maria Wocalewska (1885-1944)

• hm. Zygmunt Wyrobek (1872-1939)

• gen. Mariusz Zaruski (1867-1941)

• hm. Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka” (1921-1943)

• hm. Anna Zawadzka (1919-2004)

Kryteria wyboru bohatera

Przede wszystkim – przy wyborze bohatera obowiązuje nas dokument „Zasady i tryb przyjmowania nazw

i imion” (zatwierdzony uchwałą nr 17/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 24 listopada 2002 r.). Rada Naczelna

postanowiła, że (wyróżnienia moje):

„Nazwa i imię powinny sprzyjać realizowaniu ideaów ZHP , zwłaszcza podtrzymywaniu ciągości kultury

oddziaywanie przykadu osobowego bohatera (bohaterów) zgodnie z celami statutowymi ZHP .”

ł ł

Oprócz tego pewnie warto, by bohater był w jakiś sposób związany z miejscowością, dzielnicą lub regionem,

gdzie działa Wasza drużyna czy szczep. Wtedy stosunkowo łatwo o jakieś pamiątki, o miejsca z nim związane (dom

rodzinny, szkoła, tablica pamiątkowa), które można potem odwiedzać na zbiórkach, podczas gier; o ludzi, którzy go

znali i może jeszcze pamiętają. Poza tym bohater lokalny utożsamia drużynę z lokalną społecznością, czasem dzięki

niemu osoby spoza harcerstwa kojarzą i rozpoznają konkretną drużynę harcerską. To wszystko ułatwia późniejszą

pracę drużyny z tym bohaterem, o której będzie jeszcze dalej.

W niektórych środowiskach harcerskich bohaterem zostaje były harcerz tej drużyny. To dodatkowo oddziałuje

na harcerzy, przekonuje ich, że wielkim człowiekiem może zostać ktoś im podobny, z ich otoczenia, i umacnia ich

w przekonaniu, że mogą w życiu dokonać równie wielkich rzeczy.

Gdy w naszym hufcu poszukiwaliśmy bohatera, okazało się, że oczekiwania co do jego postaci są bardzo różne.

Pojawiały się głosy, że dość jest bohaterów-wojowników, żołnierzy, walczących podczas wojny. Że potrzebni są

teraz inni bohaterowie-lekarze, wychowawcy, dziennikarze, bo mamy teraz czasy pokoju, i należy promować nie

ludzi walki, ale codziennej pracy i służby bliźnim. Były nawet radykalne opinie, że w harcerstwie jest wciąż zbyt

wiele militaryzmu, że reszta skautowego świata jest bardziej pacyfistycznie nastawiona, i że powinniśmy iść tą

pokojową drogą.

Jeśli jednak przy wyborze

bohatera mamy kierować się

podtrzymywaniu ciągłości

kultury i tradycji narodowej, to

musimy mieć świadomość

olbrzymich starań i wysiłków

Polaków wielu pokoleń,

wyrażanych również właśnie

w walce, różnie prowadzonej.

Nie tylko przez zawodowych

wojskowych, ale także przez ludzi wielu innych profesji, których życie tak się potoczyło, że – chcąc nie chcąc –

musieli zrezygnować ze swych codziennych zajęć i podjęli walkę. Nie tylko na polach bitew, na barykadach, w

obozach koncentracyjnych, w partyzantce, ale też na tajnych kompletach, w służbie łączności, w akcjach małego

sabotażu, w kolportowaniu ulotek i konspiracyjnych pism, w samopomocy koleżeńskiej. A potem w wieloletnich

zmaganiach z totalitarnym systemem, w obozach pracy, ubeckich katowniach i więzieniach. Jeśli mamy myśleć o

podtrzymywaniu tradycji i dorobku harcerstwa, to nie można w działaniach naszych drużyn harcerskich zapomnieć

o tym, że w żadnym innym kraju młodzież skautowa nie była w czasie wojny tak dobrze zorganizowana i nie

uczestniczyła w działaniach bojowych na tak wielką skalę, jak polscy harcerze. Nie możemy pominąć wspomnień

Seria znaczków Poczty Polskiej z 1993 roku z bohaterami harcerskimi, autorstwa M. Piekarskiego.

ł ł

i tradycji narodowych oraz tradycji i dorobku harcerstwa . Imię powinno umożliwiać wychowawcze

Bohater drużyny. Poradnik obsługi

o Szarych Szeregach i innych ugrupowaniach konspiracyjnych („Wigry”, „Bądź Gotów”, „Hufce Polskie” i inne),

o zwiadach młodych „zawiszaków”, o kursach „Agiricoli”, akcjach bojowych pod Arsenałem, Sieczychami. To

w oczywisty sposób tłumaczy, że w polskich drużynach harcerskich mamy i będziemy mieć wśród harcerzy tamtego

pokolenia tak wielu bohaterów.

W harcerstwie zresztą wciąż nawiązujemy do epizodów walki młodych ludzi – począwszy od filomatów

i filaretów, od których wzięliśmy hasło „Ojczyzna – Nauka – Cnota” na harcerskich lilijkach, przez zarzewiaków,

elsów z Andrzejem Małkowskim, też walczących z własnymi słabościami i uzależnieniami, i w imię wolności

propagującymi abstynencję, wpisaną do dziś w Prawo Harcerskie, przez „orlęta lwowskie” i uczestników wojny

polsko-bolszewickiej 1920 roku. Do tego powinniśmy wspomnieć też i o II konspiracji, gdy pomimo narzuconych

odgórnie form i metod działania, mimo miażdżącej krytyki burżuazyjnego przedwojennego harcerstwa, niektórzy

harcerze i instruktorzy starali się kontynuować normalną pracę harcerską, organizować zbiórki, tradycyjne

przyrzeczenia harcerskie, narażając się nieraz na prześladowania i represje. Walka tych wszystkich ludzi to nie tylko

bezsensowne machanie szabelką czy zabawa pistoletem, ale rozważne, systematyczne działania, w dobrej sprawie.

Przymierzając się do wyboru bohatera można spróbować najpierw określić cechy dobrego bohatera , które są

dla nas istotne i w jakim stopniu. Dla jednych na przykład ważny będzie fakt, że człowiek ten wsławił się czymś za

młodych lat, kiedy był w wieku harcerzy lub niewiele starszy, bo będzie im przez to bliższy, bardziej przekonujący;

dla innych – że służbę pełnił przez wiele lat, na wielu płaszczyznach: w drużynie, w konspiracji, w pracy,

w działalności społecznej. Niektórym może przeszkadzać zaangażowanie polityczne, innym – religijne, więc mogą

nie zaakceptować bohatera-polityka albo duchownego. Ale przecież i politycy, i księża zdarzali się i zdarzają wśród

bohaterów jednostek harcerskich.

Dla niektórych barierą może być także odległy czas życia

bohatera. Bo już okres stanu wojennego to dla naszych

harcerzy prawie jak prehistoria, o II wojnie światowej

wszędzie się mówi, o niej zresztą się uczą, ale im dalej

w głąb dziejów – dwudziestolecie międzywojenne, początki

harcerstwa, zabory, Rzeczpospolita Obojga Narodów – coraz

trudniej znaleźć takich ludzi, takie postawy, które byłyby

w prosty sposób przekładalne na dzisiejsze potrzeby

nastolatka, na to jak wskazać dobrą drogę przez życie

zuchowi, harcerzowi, wędrownikowi… Więc jest to trudne. A

nie niemożliwe. „Nie czyńcie skautingu zbyt łatwym.

Stawiajcie wyzwania” (Jan Paweł II).

Ustalenie cech dobrego bohatera może być tematem

jednej ze zbiórek drużyny. Kiedy w hufcu poszukiwaliśmy

bohatera, po burzliwej dyskusji na konferencji instruktorskiej

ułożyliśmy sobie takie cechy w formie piramidki, od mniej ważnych do najważniejszych. Taki zestaw cech

w przypadku Waszej drużyny czy szczepu może wyglądać inaczej, bo może inne cechy będą dla Was ważne.

Jeśli jednak macie już w drużynie pomysł na konkretnego bohatera, trzeba się upewnić, czy spełnia on wymogi

z cytowanego wyżej dokumentu Rady Naczelnej.

Jak przeprowadzić kampanię „bohater”?

W „Zasadach i trybie przyjmowania nazw i imion” napisano:

„Przyjęcie imienia powinno być poprzedzone działaniami wychowawczymi i programowymi, upowszechniającymi

wiedzę o bohaterze i oddziaywanie jego przykładu osobowego w jednostce przyjmującej imię, a nadanie imienia

Jeszcze przed rozpoczęciem tych działań projekt nazwy oraz imienia należy przedstawić właściwemu

komendantowi lub Naczelnikowi ZHP (w przypadku przyjmowania imienia przez drużynę lub szczep – zwykle jest to

komendant hufca). I jeszcze: „Nazwę oraz imię przyjmuje uchwałą jednostka organizacyjna, przedstawiając

uchwałę wraz z uzasadnieniem komendzie harcerskiej, która tworzy lub zatwierdza utworzenie jednostki”.

A zatem może to wyglądać na przykład tak:

1. wdrużynie (szczepie) powstaje pomysł przyjęcia bohatera, rozpoczynają się poszukiwania albo jest

gotowy pomysł konkretnego bohatera,

2. bohatera trzeba wstępnie rozpoznać – wypunktować sobie jego cechy, które są dla nas ważne

(odważny, waleczny, służył ludziom, dzielny, żył zgodnie z naszymi harcerskimi ideałami, wartościami

itp.),

3. dobrze jest nawiązać kontakt z rodziną, przyjaciółmi, spadkobiercami bohatera i mieć ich akceptację

(o czym będzie jeszcze dalej),

4. decyzja o wyborze bohatera jest zaakceptowana przez radę drużyny (szczepu), która podejmuje

stosowną uchwałę, i spisuje ją, wraz z uzasadnieniem (nie musi być długie, a jak mamy już wypisane

winno być połączone z uroczystym podsumowaniem tych dziaań”.

Bohater drużyny. Poradnik obsługi

jego ceny, to będzie to pestka), układamy też harmonogram planowanych działań (korzystając

z propozycji form pracy podanych wyżej),

5. drużynowy (komendant szczepu) przekazuje komendantowi hufca wniosek o nadanie imienia wraz

z uchwałą rady drużyny i harmonogramem działań,

6. komendantmoże się nie zgodzić, jeśli np. proponowane imię jest niezgodne z ideałami ZHP albo

oddziaływanie wychowawcze bohatera jest niezgodne z celami związku, nie może jednak nadać

drużynie innego imienia bez jej zgody,

7. zwykle jednak komendant wyraża zgodę – i wydaje rozkaz nadający drużynie wybrane przez nią imię;

można umówić się, że rozkaz zostanie wydany w konkretnym miesiącu, gdy planujecie uroczystą

zbiórkę podsumowującą działania programowe upowszechniające wiedzę o bohaterze.

Co do tych działań programowych – nie jest powiedziane ile mają trwać czy jak mają wyglądać. Kampanię

„bohater” można zaplanować na pół roku, można i na pełny rok harcerski (jest czym go wtedy wypełnić). Dobrze

jest zaplanować formy pracy jak najbardziej różnorodne: kameralne i terenowe, na miejscu i wyjazdowe,

te pozwalające na pracę w zespole, ale też takie, które rozwijają indywidualne zainteresowania i zdolności harcerzy.

Tak w czasie kampanii „bohater”, jak i podczas późniejszych działań drużyny i pracy z bohaterem w ciągu roku

możecie stosować wiele różnorodnych form pracy.

Ciekawe formy pracy z bohaterem

Katalog form pracy z bohaterem jest olbrzymi i otwarty. Wiele tu zależy od konkretnej postaci i oczywiście od

wieku naszych podopiecznych. Truizmem jest stwierdzenie, że inaczej będziemy prowadzić zajęcia z bohaterem dla

zuchów, inaczej dla harcerzy starszych czy wędrowników, a jeszcze inaczej dla instruktorów.

A teraz wykaz niektórych form pracy najbardziej nadających się do pracy z bohaterem (nie są to wszystkie

formy, pełniejszy katalog zawiera książka Wojciecha Szymczaka „Formy pracy czyli wielka księga pysznych dań

harcerskich”, Wydawnictwo Drogowskazów GK-y ZHR, Warszawa 1998):

Forma pracy

Opis

Przykładowe sprawności ZHP Przykładowe sprawności ZHR

Formy terenowe

zwiad

harcerze indywidualnie lub w grupach otrzymują zadania (mogą

być zaszyfrowane): odszukania osób, miejsc, związanych

z postacią bohatera, przeprowadzenia rozmowy, może jej

nagrania, otrzymania odpowiedzi na konkretne pytania,

znalezienia pewnych informacji w muzeum (gdzie jest np. jakiś

jego portret, dokument), odnalezienia tablicy pamiątkowej (na

Starym Mieście, w kościele, przy ulicy jego imienia)

i dokładnego zapamiętania jej treści, sfotografowania,

znalezienia grobu naszego bohatera na cmentarzu itp.; zadania

dobrze jest zróżnicować w zależności od zdobywanych stopni

i sprawności; zwiady dobrze jest podsumować i zaprezentować

wyniki zadań np. na wieczornym ognisku czy kominku; zwiad

może być wstępem do zbiórki (cyklu zbiórek) o bohaterze lub

też wieńczyć pewien etap działań drużyny

goniec*, harcownik*,

wskazidroga*, szperacz*,

przewodnik po...**, tramp**,

poszukiwacz**,

zwiadowca***,

krajoznawca***, badacz***

łącznik*, wskazidroga*,

przyjaciel książki*, bibliofil**,

tropiciel dziejów**,

przewodnik**,

zwiadowca***, przewodnik

po... M ,

rajd szlakiem

bohatera

odwiedzamy bardziej odległe miejsca związane z bohaterem,

np. miejsce urodzenia, dom, w którym mieszkał, szkołę, ważne

miejsca, w których działał, szlak bitewny itp.; na rajd można

(z co najmniej parotygodniowym wyprzedzeniem) zaprosić inne

drużyny, a dla uczestników rajdu opracować specjalny znaczek

czy plakietkę; uczestnictwo w niektórych rajdach wiąże się

z koniecznością wykonania zadania przedrajdowego; częścią

rajdu może być gra miejska, dobrym przykładem takiego rajdu

są „Arsenał” i „Meksyk” organizowane przez ZHP i ZHR

w rocznicę akcji pod Arsenałem albo imprezy zorganizowane

w 60. rocznicę Powstania Warszawskiego w 2004 roku

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, szperacz*, tramp**,

przewodnik po...**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**,

krajoznawca***,

topograf***, wędrowiec***,

badacz***, kartograf****

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, zdobnik**,

terenoznawca**, włóczęga**,

przewodnik**,

wędrowiec***,

krajoznawca***, przewodnik

po... M ,

wycieczka

może być elementem zbiórki harcerskiej (np. wycieczka do

muzeum), biwaku, obozu,

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, szperacz*, tramp**,

przewodnik po...**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**,

krajoznawca***,

topograf***, wędrowiec***,

badacz***, kartograf****

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, zdobnik**,

terenoznawca**, włóczęga**,

przewodnik**,

wędrowiec***,

krajoznawca***, przewodnik

po... M ,

obóz

wędrowny

(pieszy,

rowerowy

i inne)

można odwiedzić i obejrzeć miejsca podobne jak podczas rajdu

szlakiem bohatera; obóz wędrowny trwa dłużej niż rajd, można

na nim więc zrealizować więcej form pracy związanych

z bohaterem (ognisko, gawęda, zwiad itp.)

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, szperacz*, tramp**,

przewodnik po...**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**,

krajoznawca***,

topograf***, wędrowiec***,

badacz***, kartograf****

obserwator*, wskazidroga*,

łazik*, zdobnik**,

terenoznawca**, włóczęga**,

przewodnik**,

wędrowiec***,

krajoznawca***, przewodnik

po... M ,

Bohater drużyny. Poradnik obsługi

gra miejska można wpleść różne elementy, zadania zwiadowcze, dodać

pewną fabułę lub połączyć z poznawaniem innych postaci lub

wydarzeń historycznych albo ciekawych miejsc na terenie

miasta; uwaga: gra miejska nie musi być koniecznie

zorganizowana w Warszawie, można ją też zrobić w pobliskim

mieście podczas obozu letniego lub rajdu;

harcownik*, wskazidroga*,

obserwator*, szperacz*,

organizator harców**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**, mistrz

harców***, badacz***,

obywatel

Rzeczypospolitej***,

topograf***, kartograf****

wskazidroga*, zdobnik**,

tropiciel dziejów**,

terenoznawca**, historyk***,

przewodnik po... M ,

gra

historyczna

gra, której fabuła oparta jest na konkretnym wydarzeniu lub

wydarzeniach historycznych, związanych z bohaterem;

podobnie jak w przypadku gry miejskiej należy pamiętać

o ustaleniu jasnych reguł gry, czasu trwania i terenu, na

którym gra się odbywa, ważne jest też podsumowanie gry

i nagrodzenie zwycięzców

harcownik*, wskazidroga*,

obserwator*, szperacz*,

organizator harców**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**, mistrz

harców***, badacz***,

obywatel

Rzeczypospolitej***,

topograf***, kartograf****

lekka stopa*, wskazidroga*,

tropiciel dziejów**,

terenoznawca**, historyk***,

przewodnik po... M ,

bieg harcerski najczęściej na podsumowanie zdobywania stopnia, harcerze

wyruszają pojedynczo lub patrolami (zastępami) i na punktach

biegu obstawionych przez harcerzy z wyższymi stopniami

wykonują wyznaczone zadania, z których część (albo nawet

wszystkie, wtedy jest to bieg tematyczny poświęcony

bohaterowi) może wiązać się z postacią bohatera; na punktach

można wykorzystać inne formy – np. krzyżówkę

harcownik*, wskazidroga*,

obserwator*, szperacz*,

organizator harców**,

poszukiwacz**,

terenoznawca**, mistrz

harców***, badacz***,

obywatel

Rzeczypospolitej***,

topograf***, kartograf****

lekka stopa*, wskazidroga*,

tropiciel dziejów**,

terenoznawca**, historyk***,

przewodnik po... M ,

biwak

podczas biwaku możliwość zorganizowania gry, śpiewanek,

ogniska i innych form związanych z bohaterem; jeśli będzie ich

więcej, może to być biwak tematyczny

zlot

duża impreza integrująca harcerzy z wielu środowisk, może być

np. zlot poświęcony konkretnej postaci, zlot z okazji rocznicy

wydarzenia, zlot drużyn posiadających wspólnego bohatera;

elementy zlotu: zadania przedzlotowe, apel, ognisko,

wieczornica, spotkanie z gośćmi zlotu, piosenka zlotowa,

śpiewnik, wystawa, występy, pokazy zlotowe, kiermasz

z książkami, giełda pomysłów, konkursy i quizy, festiwal,

biuletyn (gazetka), emblemat (plakietka), pamiątki zlotowe

(znaczki, koszulki, kubki)

złaz

najczęściej jednodniowe spotkanie, przeważnie wędrowników,

o charakterze bardziej luźnym niż zlot; większość elementów

jak przy zlocie

Formy audiowizualne

film

warianty: nagranie scenek (patrz: inscenizacja) lub wywiad

z człowiekiem znającym bohatera (patrz: wywiad) albo film

bardziej dokumentalny (miejsca, fakty z życia, dokonania

bohatera – tu najbardziej potrzebny materiał ilustracyjny

i komentarz); kręcenie filmu to duża frajda, ale i sporo zadań:

rozdzielamy role (reżyser, scenarzysta, scenograf,

charakteryzator), wybieramy plan filmowy (miejsce), rekwizyty

i stroje, odbywamy próby, montujemy, sprawdzamy

i organizujemy premierę; przy okazji – istnieje wiele filmów

dokumentalnych i fabularnych o niektórych naszych

bohaterach, można wypożyczyć ich pokaz podczas festiwalu,

zlotu, wieczornicy

śpiewak*, grajek*,

pieśniarz**, muzyk**,

wodzirej***, artysta***

aktor*, śpiewak*,

pieśniarz**, grajek**,

zdobnik**,

prezentacja

multimedialna

fakty z życia bohatera podane w atrakcyjny sposób

(ćwiczyliśmy to na hufcowej wieczornicy i na zjeździe

sprawozdawczym hufca), przydają się: zdjęcia miejsc,

fotografie, reprodukcje, skany dokumentów, dźwięki: piosenki,

podkład instrumentalny, dobrze jest nie przesadzać

z multimedialnymi fajerwerkami, tak aby forma prezentacji nie

górowała nad jej treścią

komputerowiec*, znawca

komputerów**,

informatyk***

operator komputerowy**,

bibliofil**, dziennikarz**,

fotoamator**, informatyk***

Formy operowania słowem

audycja

podobnie jak film, ale bez obrazu (radio – teatr wyobraźni),

może mieć formę wywiadu, krótkiego słuchowiska (fajną

zabawą może być zbieranie różnych dźwięków do „tła”) lub

dokumentu dźwiękowego

śpiewak*, grajek*,

pieśniarz**, muzyk**,

wodzirej***, artysta***

aktor*, śpiewak*,

pieśniarz**, grajek**,

recytator**, dziennikarz**,

muzyk***

inscenizacja można dać np. zastępom zadanie zilustrowania scenkami

konkretnych wydarzeń z życia bohatera (czasem mogą być

potrzebne dodatkowe rekwizyty), scenki można odegrać

z pewnym sznytem kabaretowym; inscenizacja może być też

elementem ogniska

śpiewak*, grajek*,

pieśniarz**, muzyk**,

wodzirej***, artysta***

aktor*, śpiewak*,

pieśniarz**, grajek**,

lalkarz**, recytator**,

reżyser***

montaż

słowno-

muzyczny

forma sceniczna wykorzystująca poezję, prozę i jednocześnie

utwory muzyczne; zwykle część składowa wieczornicy, kominka

lub akademii

śpiewak*, grajek*,

pieśniarz**, muzyk**,

wodzirej***, artysta***

aktor*, śpiewak*,

pieśniarz**, grajek**,

lalkarz**, recytator**,

reżyser***

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: