LEKI WPŁYWAJĄCE NA ODRUCH WYMIOTNY
v odruch ten jest realizowany przez ośrodek znajdujący się w tworze siatkowatym w rdzeniu przedłużonym
v może wyzwalać się pod wpływem różnych czynników: subst. chem. znajdujące się we krwi, pobudzenie błędnika, bodźce czuciowe, bodźce pochodzące z innych narządów zmysłów, bodźce o charakterze psychicznym
Leki wymiotne
§ mogą bezpośr. pobudzać ośrodek wymiotny lub drażnić błonę śluzową żołądka
§ stosowanie ogranicza się do leczenia zatruć
§ Apomorfina
o agonista rec. dopaminergicznego
o działanie ośrodkowe
o wymioty w kilka min po podaniu
o rozkłada się w p. pok., podany p.o. nie działa
o >10mg działania niepożądane, jak depresja oddechowa
o nie zaleca się w zatruciach
§ Emetyna
o alkaloid korzenia wymiotnicy
o nie wchłania się z p. pok.
o >6mg działa wymiotnie, drażniąc błonę śluzową żołądka
o środek z wyboru w leczeniu zatruć (ale nie nalewka, bo zawarty w niej alkohol przyspieszy wchłanianie trucizny)
§ siarczan miedzi (Cuprum sulfuricum)
o podany p. o. w r-rze 1% działa wymiotnie poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka
o praktycznie się nie wchłania z p. pok.
o >10% działa żrąco, a w dawce przekraczającej kilka gramów może powodować śmierć w wyniku uszkodzenia narządów miąższowych
Leki p/wymiotne
§ Metoklopramid
o antagonizm wobec rec. dopaminergicznego
o hamuje ośrodkowe działanie apomorfiny
o pobudza czynność skurczową górnego odcinka p. pok. bez pobudzenia wydzielania; zamyka zwieracz wpustu oraz zwiększa napięcie i amplitudę skurczów żołądka, rozkurcza odźwiernik i nasila perystaltykę dwunastnicy (lek prokinetyczny)
o mechanizm działania nie jest wyjaśniony
o gromadzi się w błonie śluzowej jelit, wątroby, drogach żółciowych, gruczołach ślinowych
o przechodzi do mleka kobiecego w znacznym stęż.
o używany w wymiotach różnego pochodzenia (pooperacyjnych, po opioidach, lewodopie, po lekach cytostatycznych, w chorobie popromiennej)
o nie hamuje wymiotów pochodzenia błędnikowego
o zmniejsza dolegliwości związane z refluksem, bywa stosowany w cukrzycowych zab. motoryki żołądka, przed zgłębnikowaniem jelit i radiografią p. pok.
o działania niepożądane
§ niepokój, senność, zmęczenie, bezsenność, bóle głowy
§ nudności, zab. w oddawaniu stolca, hiperprolaktynemia
§ wysypka
§ ostre dystonie, zab. pozapiramidowe, dyskinezje
§ może zmniejszać dostępność leków wchłanianych w żołądku, zwiększać przy lekach wchłanianych w jelitach
§ neuroleptyki – nasilają jego działanie dopaminolityczne
§ nie podawać przy krwawieniach z p. pok.
§ w guzie chromochłonnym nadnerczy może spowodować przełom nadciśnieniowy
§ nie podawać w padaczce
§ cizaprid
o nasila perystaltykę okrężnicy, może powodować biegunki
o nie wykazuje działania dopaminolitycznego
o działa na rec. 5-HT4
o stosowany w refluksie, w zab. motoryki
§ domperidon
o prokinetyczny, p/wymiotny
o dopaminolityk
o nie przenika do OUN
o powoduje hiperprolaktynemię
§ neuroleptyki
o hamują ośrodek wymiotny
o mogą być stosowane w przebiegu różnych chorób (mocznica, nieżyty p. pok., choroba popromienna, polekowe)
o tietylperazyna (wyłącznie lek p/wymiotny)
o prochlorperazyna
o chlorpromazyna (hamuje wymioty ciężarnych, mimo że jako poch. fenotiazyny jest zdecydowanie p/wskazana w ciąży)
§ antagoniści rec. H1
o dimenhydrat, chloropiramina, prometazyna
§ leki cholinolityczne
o skopolamina (środek zapobiegawczy, w rozwiniętej chorobie lokomocyjnej potrzebne są większe dawki)
o nie należy stosować skopolaminy w wymiotach innego pochodzenia!
§ antagoniści rec. 5-HT3
o w radioterapii, przy lekach cytostatycznych (cisplatyna)
o ondansetron
§ p.o., we wstrzyknięciach
§ wymioty po radio- i chemioterapii p/nowotworowej, po operacjach
§ działania niepożądane – bóle i zawroty głowy, zaparcia
o tropisetron, granisetron
O wymiotach ogólnie:
v w wymiotach pochodzenia ośrodkowego – leki dopaminolityczne, pochodzenia błędnikowego – cholinolityki lub leki p/histaminowe
v wymioty są odruchem obronnym, ograniczamy je do sytuacji kiedy jest to absolutnie konieczne (utrata elektrolitów)
v nudności i wymioty – działanie niepożądane wielu leków, np. po cytostatykach
o wymioty ostre, wczesne – bezpośr. po podaniu leku
o wymioty późne – po 24h
o wymioty antycypacyjne – klasyczny odruch warunkowy (widok, zapach); oporne na leczenie, psychoterapia
o stosuje się neuroleptyki, metoklopramid, antagonistów rec. 5-HT3
o ewent. leczenie skojarzone (+kortykosteroidy, anksjolityki)
FARMAKOLOGIA WYDZIELANIA ŻOŁĄDKOWEGO
v rozróżnia się fazę nerwową wydzielania (ukł. przywspółczulny) i fazę hormonalną (gastryna, histamina)
v leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego
o kwas solny (Acidum hydrochloricum dilutum)
§ zalecana dawka 10-20 kropel 20% r-ru (1-2mmol HCl)
o gorycze
§ subst. pochodzenia roślinnego o silnie gorzkim smaku, odruchowo zwiększające wydzielania kw. solnego i innych skł. soku żołądkowego
§ subst. aromatyczne z wielu roślin – pieprz, goździk, papryka, kminek, chrzan (ułatwiają trawienie)
o histamina
o kofeina
§ hamuje fosfodiesterazę, zwiększa stęż. cAMP lub cGMP
o alkohol etylowy
§ w niewielkich stęż. do 5%
§ używanie niskoprocentowych napojów alkoholowych (aperitif) przed posiłkiem ułatwia trawienie
3
pyrka1984