07_Kazanie sódme.pdf

KAZANIE SIÓDME

O PRAWACH NIESPRAWIEDLIWYCH ABO O PIĄTEJ

CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ

Biada tym, którzy stawią prawa nieprawe, i pisząc niesprawiedliwość

piszą, aby ucisnęli ubogie na sądach i gwałt czynili w sprawie podłych

ludu mego.

Isa. 10 [1-2].

De Mauricio iniquas leges condente.

Jest i druga choroba królestw, dla której umierać i ginąć muszą, a Pan Bóg

je wykorzenia: prawa i statuty złe a niesprawiedliwe, którymi ludzie,

zwłaszcza ubodzy (bo panom i możnym rzadko prawa szkodzą), uciśnieni

do P[ana] Boga o pomstę wołają. Na które się tu Prorok przegraża, gdy

mówi: "Biada tym, którzy prawa nieprawe i niesprawiedliwe stawią i

piszą". O czym za pomocą Boską mówiąc, pokazem, jako prawa i statuty

sprawiedliwe potrzebne są i pożyteczne każdej Rzeczyposp[olitej], a

niesprawiedliwe jako są szkodliwe, i które są takie w tym królestwie.

Co jest prawo.

Prawo jest, jako nauka życia i sznur spraw ludzkich, którym prostują

postępki swoje; jako mówi Mędrzec: "Mandat jest świeca, i prawo jest

światłość, a droga żywota gromienie karności".

Dwie rzeczy w sobie ma.

Dwie rzeczy ma w sobie każde prawo: drogę, którą iść, jako świeca w

ciemności ukazuje, a karanim, aby z niej nie ustępował, grozi.

Prawo przyrodzone.

Jest napierwsze prawo, które Pan Bóg na sercach naszych palcem swoim

napisał, z którym się każdy rozumny rodzi, i zowie się przyrodzonym. O

którym Apostoł mówi: Rom. 2 [14-15]. "Narody, które zakonu nie mają (to

jest pisanego? Jako mieli Żydowie), z przyrodzenia to czynią, co

zakonnego jest, i prawa takiego nie mając, sami sobie są prawem. I ukazują

uczynki prawne pisane na sercach swoich, gdy im sumnienie świadectwo

daje, i myśli oskarżające i broniące się". Napisano w zakonie: Nie

cudzołóż, Nie zabijaj, Nie kradni, Czci ojca i matkę - to wszytkie narody,

pisma takiego nie mając, czynią. A jeśli występują, samo na nie ich

sumnienie żałuje i w sobie sami na myśli boleją.

Przyrodzone prawo wieczne jest i źrzódło innych praw.

To przyrodzone prawo jest wieczne i nieodmienne, i prawie Boskie, na

którym się inne wszytkie budują i z niego jako ze źrzódła rzeki wychodzą.

Naruszone było prawo przyrodzone.

To prawo grzechami, a zwłaszcza pierworodnym, i grubością, a

niedbałością, a zdradami szatańskimi osłabiło się w ludziach i naruszyło.

Bo drudzy dobrego rozumu, który jest tego prawa początkiem, odstępując,

grzechów, które rozum przyrodzony ganił, za grzech nie mieli. Jako

nieczystości z wolnymi od małżeństwa osobami, abo pożądania i

przyzwolenia serdecznego na grzech i innych.

Odnowione pisanim zakonnym prawo przyrodzone.

Dlatego P[an] Bóg wznowił zakon ten przyrodzony i napisał go na onych

tablicach i przez Mojżesza rozszerzył. Co jeszcze doskonalej w onym

zakonie przez namilszego Syna swego, Pana i Boga naszego, uczynił, który

usty swymi prawo dał wszytkim wiernym, które jest świecą dróg naszych i

pochodnią spraw pobożności chrześcijańskiej naszej. Psal. 118 [105]. Te

prawa zowią się Boskie pisane, które nad inne wszytkie przodek mają i

nawiętsze u nas poważenie.

Prawa duchowne.

Lecz są jeszcze trzecie prawa, które ludzie duchowni stanowią, które

kościelnymi zowiem, bez których żyć by też nam trudno. I mielibyśmy

około wiary i zbawienia naszego wiele zamieszania i wątpliwości,

gdybyśmy bez nich zostawali. Takie Pan Bóg przez kapłany i biskupy

swoje potrzebnie nam stawi, a zwłaszcza na koncyliach i na stanowieniach

nawyższych biskupów, Piotra ś. potomków, na stolicy Apostolskiej

siedzących. Matt. 22. Których my, wedle rozkazania Pana naszego,

słuchacieśmy winni pod zatraceniem dusz naszych, gdyż on rzekł: Matt 18

[17]. "Kto Kościoła nie słucha, niechaj będzie jako poganin niewierny". I

do swoich posłańców, którzy nigdy nie ustają, rzekł: Luc. 10 [16]. "Kto

was słucha, mnie słucha"

Prawa królewskie i świeckie.

Ostatnie prawa są królewskie i Rzeczyposp[olitej], które ludzie dla

porządku, sprawiedliwości i karności stawią na dobre poddanych swoich i

na zatrzymanie państw swoich. O których tu się mówi na przestrogę,

abyście nie pisali praw złych, ale święte, dobre i sprawiedliwe.

Królowie mają moc prawa stanowić.

A iż królowie i Rzeczposp[olite] mają moc stanowić sobie prawa. Pismo

samo świadczy, gdy Pan Bóg abo Mądrość jego mówi: Prov. 8 [15]. "Przez

mię królowie królują i zakonodawce sprawiedliwie skazują". I to, co rzekł

Izajasz, toż utwierdza, gdy mówi: "Biada tym, którzy niesprawiedliwe

prawa stawią". A jeśliż takim biada, tedyć tym, którzy dobre i sprawiedliwe

prawa stawią, jest błogosławieństwo.

Na początku królowie sami prawem byli.

Na początku świata, póki w ludziech ostrzejszyi był rozum i pobożność

cnót więtsza, prawa było nie potrzeba. Sami królowie i panowie prawem

swoich poddanych byli, i co oni rozkazali, to być musiało i za prawo się

poczytało. Lib. 2. cont. Appionem. Przed Mojżeszem, który pierwszy był,

jako Josephus powiada, co zakon ludziom napisał, były królestwa, od

Nemrota poczęte, asyryjskie i egiptskie, i inne, w których samo upodobanie

królów wszytkim bez pisanego prawa rządziło.

Lepiej do królów prawo przysadzać.

Jednak daleko lepiej do królów prawa przysadzać i jemi moc ich okreszać,

dla pewniejszego rządzenia i niedostatków ludzkiej do złego skłonności.

Bo panowie nie zawżdy dobrzy i prędko się psują, i w pychę, rozkoszy i

niesprawiedliwość upadają. Rychlej dwu abo trzech naleźć mądrych i

świętych, którzy dobre prawa na rządzenie ludzkie napisać mogą, niźli

królów i tych, co na urzędzie siedzą, którzy by wszyscy byli mądrzy i

dobrzy, a nic nad sprawiedliwość nie czynili.

Pożytek praw pisanych.

Prawa nie mają żadnych (namiętności) i uwieść się krzywo nie dadzą. Nie

pomagają za powinnym, nie mają w sobie gniewu ani popędliwości, o dary

nie dbają, namówić się do złego i oszukać nie mogą. Co się w ludziach

najdować zawżdy we wszytkich nie może. Prędko się lada czym uwiodą, i

moc mając wolną, zabłądzą, jeśli ta ich moc prawem się pisanym nie

umiarkuje.

Pan Bóg i na króle, i na sędzie prawo dał.

Przetoż u Mojżesza i na króle, i na sędzie prawo jest napisane, aby tacy

byli i wedle napisanych ustaw panowali i sądzili.

Prawa jako oczy Rzeczyposp[olitej].

Tak potrzebne są statuty w każdej Rzeczyposp[olitej], jako potrzebne są

oczy w ciele. Bo przez nie nie tylo grzechy, jako mówi Apostoł,

poznawamy, ale też sprawy wszytkie nasze prostujemy. Deut. 17 [19].

Deut. 6 [9]. Dlategoż Pan Bóg one statuty, które napisał, kazał je i królom

ustawicznie w nocy i we dnie czytać, i innym pospolitym kazał je i na

podwojach u drzwi, którymi często wchodzą i wychodzą, zawieszać. Cicer.

de legib. U starych Rzymian praw onych, na 12 tablicach pisanych, i

dzieciom się uczyć, i jako piosnki śpiewać kazano.

Bożego prawa i dzieci nauczamy.

Co się u nas szczęśliwiej dzieje, gdy dziateczek praw Bożych, na dwu

tablicach pisanych, nauczamy i pamiętać je, i śpiewać rano i wieczór

rozkazujemy. Co u łódki sternik i woźnica u wozu, i wódz u wojska, to

prawo jest w Rzeczypospolitej], którym rząd się wszy tek zatrzymawa i

ludzki się pokój i dobre rozmnaża.

Lepiej miastu być bez murów, niźli być bez praw.

I lepiej być miastu bez murów, rzekł jeden, niźli bez praw. Bo obronić się

jakim wojskiem może, a bez praw stać i trwać żadne nie może.

Do praw urzędników potrzeba i sędziów.

Lecz do praw urzędu zawżdy potrzeba, który by od praw mówił i żywym

był statutem. Bo nie mogłyby się nigdy prze i swary kończyć samym

pisanym prawem, jeśliby do nich sędzia przysadzony nie był. Pociągałby

każdy prawo za sobą i na swoję stronę kręcił. Potrzeba, jako filozof rzekł,

justum animatum, to jest sprawiedliwości żywej i mówiącej.

Dla okoliczności prawa się mienią.

Gdyż litera i pismo za nikim dekretu nie uczyni, jedno urzędowi ukazuje,

jako postąpić ma, i poleca mu okoliczności, które się zawżdy mienią i

wedle których rozum, jako dusza praw wszytkich, rozsądek dobry czyni.

Przetoż barzo na szalone poszli owi heretycy, którzy mówią: iż nas samo

pisane słowo Boże rozsądzi bez urzędu i sędziego.

Heretyckie głupstwo.

Nad to nic głupszego być nie może. Bo do Ewangelijej pisanej musi być

żywy ewangelista, który by ją opowiedał i wykładał, i od błędów i

potwarzy fałszerzów bronił i oczyściał.

Prawa ludzkie nie psują wolności.

Takie prawa ludzkie nie są przeciwne wolności chrześcijańskiej, która na

tym jest, abyśmy u nieprzyjaciół naszych, u grzechu i czarta, niewolnikami

nie byli, a im nie służyli; a nie na tym, abyśmy praw dobrych i świętych

ustaw starszych naszych, którymi nas do cnoty i pobożności karności

wiodą, słuchać nie mieli. Jako rozkazano: "Posłuszni bądźcie i podlegajcie

starszym waszym". Hebr. 13 [17]. Wolność chrześcijańska nie wyzwala z

urzędowego posłuszeństwa i od praw, i statutów kościelnych i świeckich,

ale tylo od grzechów, od diabła i piekła. Luc. 1 [71, 74-75]. ,,Wybawieni -

mówi Zacharyjasz - od nieprzyjaciół naszych i niewolej ich, bądźmyż

niewolnicy Chrystusowi - i urzędom a posłańcom jego - służąc mu w

świątobliwości i sprawiedliwości".

Prawa ludzkie także na grzech obwięzują sumnienie, jako i Boskie.

Dlategoż za pewne się trzymać i wyznawać ma, iż prawa ludzkie, kościelne

i królewskie, tak na grzech śmiertelny obwięzują, gdy je kto przestępuje,

jako i prawa Boże. Tak grzeszy śmiertelnie ten, co prawo Boże przestąpił,

ojca i matki nie czcząc, jako ten, kto Kościoła nie usłuchał, gdy każe w

święta Mszej słuchać abo się na Wielkanoc spowiadać, abo pościć. Takiż

grzech ma, kto króla i urzędu nie słucha i mandaty jego gardzi.

Różność praw ludzkich od Boskich.

Bo tym tylo różne są ustawy Boże od ludzkich, iż Boskie są trwałe i

wieczne, i odmiany nie przypuszczają, a ludzkie są doczesne i odmienić się

mogą. Bo w obojgu jednaż jest moc Boża. Jako starościna moc jest

królewska moc: co starosta od króla rozkazał, to jakoby sam król rozkazał.

Królowie moc mają Boską.

Także co król rozkazał, to jako Bóg rozkazał. Gdyż królowie mają moc

Boską, jako Pan do Piłata mówi. Joan. 19 [11]. Psal. 81 [6]. I Pismo

dlatego króle i przełożone bogami zowie, iż są od Pana Boga jako

starostami i namiestnikami jego. Dlategoż mówi Augustyn ś.: In Psal. 70.

,,Gdy to ociec rozkazuje, co przeciw Bogu nie jest, tak ma być słuchany,

jako Bóg". I Bernat ś.: Tract. de praecep. et discipl. "Choć Pan Bóg, choć

człowiek jego namiestnik, jakkolwiek rozkaże, jednakim staranim ma być

pełniono i jednaką czcią przyjmowano, gdy nic przeciw Bogu człowiek nie

każe". Rom. 13 [1-2]. O czym apostolska nauka jest barzo jasna, gdy każe

urzędów słuchać, znając, że moc ich od Boga jest. I sprzeciwia się Bogu,

kto się mocy jego w urzędach sprzeciwia i przeciw sumnieniu czyni.

Jakie mają być prawa pisane.

Lecz wszystko na tym należy, aby prawa były sprawiedliwe, wszytkim

pożyteczne, cnoty, a nawięcej bogobojność, szczepiące, chwały i czci

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: