Socjologia - Teresa Wojtowicz.DOC

Zbiory zakazów i nakazów = normy. Normy to regulatory zachowania człowieka. Tworzymy normy i ustosunkowujemy się do nich. Normy to zazwyczaj zdania. Wyrażają one wartości. Kultura - wzór ogólnych norm będące elementarnymi, uniwersalnymi, reszta może ulegać zmianie = relatywizm. Wszystko jest dozwolone zależy od miejsca i czasu = relatywizm.

SYSTEMY NORMATYWNE

Ich funkcja polega na tym, że wskazują one jednostce jak powinna postępować, jakiego postępowania powinna się wystrzegać, jakie oczekują  ją nagrody i kary za stosowanie lub niestosowanie się do nakładanych przez społeczeństwo zachowania.

Normy regulują zachowanie jednostki w trzech sferach: zachowanie jednostki wobec innych jednostek, zachowania jednostki wobec społeczeństwa jako całości oraz dóbr i wartości stanowiących własność zbiorową (wartość) = bardzo silne, zachowanie jednostki wobec samej siebie

Normy są w ciągły sposób przekazywane.

Elementarnych norm jest kilka. Buduje się tylko instrukcje wykonawcze do danych norm. Np. nie zabijaj jest normą elementarną, dodanie do tego zadania “tylko w sytuacjach ...” tworzy z tego odrębną normę. Normy elementarne są ważne do przetrwania grupy. Przekroczenie norm elementarnych powoduje destrukcję grupy, gdyż następuje zaburzenie spójności i solidarności grupy.

Za normą kryje się coś co jest kluczowe dla naszego zachowania czyli sankcje i egzekutor. Bez tych dwóch elementów normy są tylko słowami.

Wykaz systemów normatywnych:

Normy moralne czasami wynikają z systemu norm religijnych lub prawnych.

Normy obyczajowe mają bardzo silne oddziaływanie ze względu na sankcje i egzekutora, gdyż każdy jest tam egzekutorem, kto tylko należy do danej grupy społecznej.

System norm prawnych ma najsłabsze oddziaływanie na jednostkę ze względu na latwość ominięcia tych norm (np. mandaty), a także ze względu na krótkotrwałe dzialanie sankcji prawnych w porównaniu do sankcji systemu norm obyczajowych.

Rodzaje konfliktów wewnętrznych (przykłady):

·       konflikt między dążeniem a dążeniem;

·       konflikt między dążeniem a unikaniem.

Prawo reguluje pewną sferę zachowań i jest sztywno ustalone.

Normy obyczajowe są szerokie i elastyczne. Przemiany ich są niekontrolowane - zmienne;

Normy obyczajowe są czasami trudne do odkrycia;

Normy obyczajowe nie są spisane w odróżnieniu od norm prawnych dlatego też są do poznania i przestrzegania w danej grupie.

Cechą wspólną sankcji prawnych jest przymus fizyczny.

Owe systemy normatywne pojedynczo są zazwyczaj niewystarczające. Najlepiej funkcjonują one grupowo np. obyczajowa + prawna, obyczajowa + religijna, np. “Koran” jest zbiorem norm obyczajowo - religijno - prawnych.

Na nasze zachowanie wpływa jedynie część owych norm, innych nie bierzemy pod uwagę. Owe strumienie norm trafiają do jednostki pod adres “pozycja społeczna” - jest to nasze miejsce w zbiorowości.

Jak docierają do nas normy?

Każdy tkwi w jakiś zbiorowościach (rodzina org. polityczna, praca) zajmując tam określone stanowisko (miejsce w hierarchii) (jednym z elementów wewnętrznego uporządkowania grupy jest hierarchia).

Pozycja - zespół praw, obowiązków, norm mówiących jednostce jak ma się zachowywać w grupie zajmując określone stanowisko. Grupa jest podzbiorem zbiorowości.

Tłum nie ma struktury wewnętrznej, gubimy tam swój adres i dlatego zachowania w tłumie są inne niż zachowania w grupie. Tłum zwalnia kontrolę i przymus społeczny z jednostki.

Grupy natomiast nakładają zestaw norm podparty sankcjami i egzekutorem.

Czynniki budujące hierarchię.

Wyznacznikiem hierarchii może być: pochodzenie, płeć, stan posiadania, wiek.

Grupy mają hierarchię wyznaczoną formalnie (instytucje) i posiadają także hierarchię nieformalnie, zwykle niedostrzegalne (np. obyczajowe). Są hierarchie (dawniej) bardzo płytkie np. pleć oraz rozbudowane (np. duże korporacje) posiadające kilkaset szczebli.

W owych hierarchiach do poszczególnych członków zbiorowości płyną oddzielne zestawy praw z całego strumienia norm np. inne normy obowiązują dziecko i dorosłego.

Istnieją tak zawiłe struktury (org. pracy), nieprecyzyjnie zbudowane co powoduje że ludzie nie wiedzą jak się zachować (mała wydajność pracy).

Czasem nie mamy świadomości o swojej pozycji społecznej (wywyższanie się). Czasem ludzie w wyniku jakichś procesów tracą swoją pozycję i nie mogą się z tym pogodzić.

ROLA SPOŁECZNA - oczekiwana, realizowana

Oczekiwana - wzór zachowań kierowany do jednostki zajmującej pewną pozycję społeczną. Są one z kultury danej grupy, zbiorowości. Każdy z nas otrzymuje zestaw oczekiwań wobec nas.

Każdy przepuszcza te oczekiwania przez siebie i powstaje rola realizowana (zależnie od cech jednostki) tworząc nowy wzór kultury. Zatem poprzez różną realizację roli społecznej tworzymy kulturę.

Przypomina to w pewien sposób teatr, w którym my jesteśmy aktorami, a sztuka to nasze życie, a rola jaką należy zagrać to rola społeczna oczekiwana. Efekt tego działania to rola realizowana.

Osobowość jest komponentem grania roli.

Przez rolę społeczną oczekiwaną rozumie się zachowanie, którego grupa oczekuje od danej jednostki w wyniku zaakceptowania określonej pozycji tej jednostki gronie grupy.

Pozycja w grupie zależy od struktury grupy, tj. z całokształtu stosunków, jakie wiążą jej członków.

Pozycja jednostki w grupie to nic innego jak całość praw i obowiązków jednostki.

Z pozycją wiąże się ściśle określona rola społeczna jednostki, to jest wzór zachowania, który grupa uważa za słuszny i obowiązujący daną jednostkę.

Rola jest konsekwencją określonej pozycji, choć jej realizacja zależy od wielu innych czynników.

Wśród czynników określających ludzkie zachowanie ogromne znaczenie odgrywają owe zespoły norm i oczekiwań, które noszą nazwę roli społecznej.

Rola społeczna wiąże się jak powiedziano uprzednio z określoną pozycją jednostki w grupie. Rola społeczna nie jest jedynie odzwierciedleniem pozycji już posiadanej. Bywa ona czasem odzwierciedleniem pozycji do której jednostka dopiero aspiruje. Zatem przyswojenie sobie roli (inaczej mówiąc jest to internalizacja) stanowi więc nie tylko i nie zawsze naturalny rezultat zdobycia określonej pozycji w grupie; bywa również ważnym środkiem walki o tę właśnie pozycję.

Podsumowując można zdefiniować rolę społeczną jako zorganizowany wzór oczekiwań, które odnoszą się do zadań, zachowań postaw, wartości i wzajemnych stosunków, jakie muszą być otrzymywane przez osoby zajmujące określone pozycje i wykonujące dające się określić funkcje w ramach grupy.

Realizacja roli, uczenie się roli.

Czynniki wpływające na realizację roli oczekiwanej: predyspozycje psycho - fizyczne, akceptacja oczekiwań, gotowość do spełnienia oczekiwań, system wznowień pozytywnych i negatywnych, konflikt ról i presja krzyżujących się wpływów, kompetentność i intencje nadawcy wzoru, stopień otwartości (versus zamknięcia) wzoru.

Są zbiorowości, z których nie można się uwolnić (nawet po śmierci).

Ad1) czy mamy predyspozycje do grania danej roli?

Ad2) czy akceptujemy ten wzór, który jest do ciebie skierowany?

Otrzymujemy instrukcje lecz nie akceptujemy ich, ale odpowiada nam inny wzór zachowań. Możemy wartościować te oczekiwania oceniając je pozytywnie lub negatywnie.

Ad3) ocena własnej sytuacji wobec strategii na przyszłość. Może być tak, że spełniamy 1 i 2 ale nie jesteśmy teraz gotowi do spełnienia tej roli.

Ad4) Kary i nagrody za to, jak realizujemy swoją rolę. Czasem struktury społeczne mają zły system kar i nagród co ma negatywny wpływ na graną przez nas rolę społeczną.

Ad5) Jest to szczególnie ważny czynnik w życiu społecznym jednostki i grupy. Nie są to wszystkie konflikty, w które może zajść człowiek. Nie jest konflikt społeczny. Wzory oczekiwań wchodzą ze sobą w konflikt. Konflikt ról pernamentnio towarzyszy jednostce. To co stymuluje konflikt ról to to że jednostka uczestniczy w wielu grupach społecznych, co powoduje że grupy mogą mieć różne normy. Wartość, role co powoduje że dana jednostka jest pod wpływem wielu oczekiwań, które mogą konfliktować ze sobą. Z każdą pojedynczą można się uporać, ale nie można się uporać gdy uczestniczymy w wielu grupach.

Presja krzyżujących się wpływów może pojawić się w jednej grupie. Można być pod wpływem społecznych oczekiwań, np. w rodzinie inne oczekiwania wobec jednostki ma matka, a inne ojciec. Może się zdarzyć że nie można pogodzić ról. Może się zdarzyć, że konflikt ról może być rezultatem konfliktu zbiorowości np. jednostka w dwóch zbiorowościach. Płyną sprzeczne oczekiwania.

Sprawdzanie lojalności czyli czy zachowujesz się jak członek naszej grupy zgodnie z naszymi oczekiwaniami.

Nie można być pewnym lojalności ludzi należących do innej grupy jednocześnie np. internowanie Amerykanów japońskiego pochodzenia w USA w trakcie II wojny światowej, uczestnictwo komunistów w życiu katolickim i w momencie konfliktu obie zbiorowości zaczynały sprawdzać lojalność swoich członków. Konflikt ról jest jednym z najczęstszych towarzyszy jednostki - literatura klasyczna.

Czasami dwie zbiorowości wymagają na raz lojalności od danej jednostki i wtedy może nastąpić konflikt ról dla danej jednostki, np. Antygona.

Trzeba porzucić jedną z realizowanych ról, rezygnując z posiadanej tam pozycji. Ale nie zawsze to można zrobić, np. Antygona.

To jednostka przeżywa konflikt ról. Konflikt oczekiwań między sobą. Nie jest konfliktem ról każdy konflikt jest związany z wyborem.

Można nie chcieć pełnić pewnej roli. Do momentu do jakiego nie jesteś w pewnej roli to nie możesz przeżywać konfliktu z nią związanego. Obok konfliktu ról może istnieć konflikt wyboru pewnej opcji, np. konflikt Kordiana.

Ad6) Może się zdarzyć, że źle przekazywane są nam role. Uczymy się swoich ról i wszystko zależy od wzorców. Pewnych ról uczy się poprzez obserwację lub naukę. Zbiorowości nadają nam role.

Zbiorowość ludzka specjalizuje się w nadawaniu ról: instytucje edukacyjne, osoby, autorytety, wzory osobowe dla nas. Może się zdarzyć że kompetencja i intencje nadawców wzorców mogą mieć pewne braki, np. ktoś kto uczy nas zawodu nie ma dobrych kompetencji. Bywa tak, że nauczyciel nie ma dostatecznych kompetencji ale ma dobre intencje. Zatem nadawcy wzoru mogą mieć różne intencje. Kierują się oni różnymi intencjami. Są role, których trzeba się uczyć całe życie, np. jak być Polakiem. Do tego przygotowuje nas szereg instytucji. Są instytucje, które zakrzywiają naukę wzoru, np. w historii można znaleźć wzór, który jest interpretacją. Zamknięte zostają alternatywy wskazując jedną konkretną rolę. Odbiera sięjednostce prawo informacji, dając jej określony strumień danych.

Można tak kontrolować wzory, aby wyuczyć się jak być Polakiem, studentem, wedle wzoru bez jakichkolwiek alternatyw. One zwykle są wyrazem zwykłego poglądu na to jak powinna wyglądać rola społeczna w danym czasie, np. lektury obowiązkowe są takimi intencjami poprzez pokazywanie pewnych wzorów, zachowań.

Systemy społeczne, które posiadają system przymusu i kontroli mogą mieć określone intencje określając rolę studenta. W pewien sposób ograniczony, ktoś kto nas uczy, może nas uczyć różnie ze względu na swoje kompetencje lub intencje (otwarte lub ukryte).

Ad7) Pewne wzory ról są dokładnie określone (rodzaj kodeksu). Jest dokładnie powiedziane co należy a czego nie należy robić. Otwarte są takie wzory, które są bardziej otwarte lub zupełnie otwarte.       

KULTURA

Jest wytworem ludzkim. Są dwie drogi definiowania kultury (w jedno pojęcie wchodzą wszystkie wytwory materialne i niematerialne – podział sztuczny lub własny pogląd, który zaczyna być popularny wśród badaczy).

Def. Czarnowskiego (preferowana, bo pozwala widzieć zjawisko w całości): “całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie”.

Def. Znanieckiego: “Świat kultury jest światem wartości, wartości są zaś pierwotnym faktem ludzkiego doświadczenia, niesprowadzalnym do żadnych kategorii przyrodniczych”.

Def. Szczepańskiego: “Kultura to ogól wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom”.

Cechami kultury są: to, że jej elementy są wynikiem ludzkiej działalności, to, że są zobiektywizowane, trwałe oraz że mogą być przekazywane zarówno w przestrzeni, jak i w czasie.

W skład tak rozumianej kultury wchodzą: wytwory – materialne i niematerialne ludzkiej pracy, wzory postępowania i oceny wartościujące, instytucje organizujące ludzkie zachowania.

KULTURA MASOWA

Zjawiska charakterystyczne dla nowożytnych społeczeństw to masowa produkcja i konsumpcja: informacji towarów, wykształcenia.

Kultura masowa – włączenie do kultury materialności.

Kultura masowa:

***** musi być wystandaryzowana, prosta i nieskomplikowana. Nie musi być to kultura gorsza. Wszystko musi być uproszczone aby mogła nastąpić standaryzacja i uniformizacja. Kultura masowa zaczęła być problemem wraz z pojawieniem się środków masowego przekazu.

***** ona jest produkowana przez stosunkowo nielicznych. Liczny jest tu odbiorca. W konsekwencji tworzy się bardzo nieliczna zbiorowość w porównaniu z odbiorcami. Bardzo niewielu kształtuje dla bardzo wielu, np. zespoły muzyczne, TV.

Kiedy np. trwa walka o władzę, wojna, to następuje opanowanie środków masowego przekazu przez samą walkę.

Możliwe jest to w krajach, gdzie istnieją środki masowego przekazu i jest masowa konsumpcja informacji, itp.

Kultura masowa.

Zgodnie z najogólniej przyjętym znaczeniem pojęcie kultury masowej odnosi się do zjawisk współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form zabawowych, rozrywkowej działalności wielkich mas ludzkich. Przedmiotem koncentracji dotychczasowych badań i teorii kultury masowej są zjawiska intelektualnej, estetycznej i ludycznorekraacyjnej (czyli zabawowo – rozrywkowej) działalności ludzkiej – związane w szczególności z oddziaływaniem tzw. środków masowego komunikowania, a więc treści rozpowszechniane za pomocą tych środków. Wśród badaczy kultury masowej można spotkać się z zastrzeżeniami przeciwko całkowitemu identyfikowaniu jej problematyki z zagadnieniami środków masowego komunikowania. Niepodobna jednak zaprzeczyć, że zastosowanie środków masowych stanowi czynnik wyróżniający pewien specyficzny typ kultury wyodrębniający się spośród innych historycznych form jej manifestacji. Dzięki masowym środkom komunikowania realizują się najpełniej dwa podstawowe kryteria charakteryzujące masową kulturę.

:kryterium ilości oraz kryterium standaryzacji A. Kłosowska

Przystosowanie indywidualne byłoby dążeniem do zachowania równowagi między osobą, jednostką a otoczeniem. Nie polega to na zwykłej akomodacji (jak oko na światło) lecz nasze relacje przystosowania zmieniają otoczenie. Mówimy o procesach przystosowawczych. Różne typy przystosowania mogą się pojawić. Jedna jednostka może przybierać inne procesy przystosowawcze względem jednej zbiorowości i jednocześnie inne dla drugiej zbiorowości.

Niekiedy nie mówimy o przystosowaniu uważając, że jest to pewna faza, stan.

Typy indywidualnego przystosowania (do celów kulturowych i zinstytucjonizowanych środków)

                            cele              środki

Konformizm              +              +

uleganie                            -              -

identyfikacja              -              -

internalizacja              -              -

Innowacja              +              -

...