Malarstwo ścienne.pdf

Materiały używane w malarstwie ściennym

Wapno

Otrzymuje się je przez wypalanie pewnych gatunków wapieniaskładających się głównie

z węglanu wapnia oraz o mniejszej lub większejzawartości tlenków żelaza, manganu, marglu

lub glinki, piaskukwarcowego, grafitu, bitumu i węgla.

Ilość i zestaw tych składników zależy od pochodzenia wapieni. Wyższygatunek wapnia

otrzymuje się przez wypalanie białego marmuruskładającego się wyłącznie z krystalicznych

ziaren

kalcytu.

Własności wapna palonego i gaszonego

1. Ma charakter alkaliczny. Wpływa ujemnie na roślinnei niektóre mineralne składniki.

Rozkłada i zmydla tłuszcze. Na skutektego olejne malarstwo rozkłada się, o ile

namalowane zostało naniewyschniętym dobrze tynku.

2. Ciasto wapienne ma dużąsiłę wiążącą, jednak nie może być samodzielnie użyte do

zaprawmurarskich, gdyż wysychając bardzo kruszy się. Aby temu zapobiec, używasię

do zapraw wapiennych wypełniaczy, np. piasku.

3. Wapna palonego nie należy przechowywać z dostępem powietrza, gdyż ściąga z niego

wilgoć i samoistnie się gasi.

4. Z kazeiną, olejem, cukrem, białkiem jajka i klejem zwierzęcym wapno tworzy

nierozpuszczalne związki.

Wypalanie wapna

Wypalanie wapieni przeprowadzairóżnymipoobamii przypomocyróżnegopaliwa(wgiel

drzewny lub drewno).

Dorekówwapnomuibyćwypalonewyłącznieprzypomocydrewna, ponieważprzyzatoowaniu

wglakamiennegowapieńprzechodziczciowo w gips.

Poddziałaniemwyokiejtemperaturywapieńtraciwodi dwutlenek wgla,traciciżarwłaciwy

i przechodzi w tzw. wapno palone(niegaszone).

bydobrzewypalićwapnonależyoiągnąćtemperatur10001100°C

Zwikzenielub zmniejszenie temperatury powoduje niedopalenie lub przepalenie wapna. Takie

wapnonienadajeidocelówmalarkich

wapnoprzepalonenielaujei,niedopalonezalaujeibardzowolnoalbo czciowo

Wapnoczyte,zawierającetylkonieznaczneilocizanieczyzczeń, odznaczaibiałymodcieniem

i tworzy dobre ciasto wapienne. Wapno takienoinazw„tłutego”,w przeciwieńtwiedowapna

zanieczyszczonego w 3040%magnezem,nozącegonazw„chudego”

Dorekuużywaijedyniewapnatłutego,pozbawionegozanieczyzczeń

Wapnopalonemazdolnoćwiązaniaichemicznegoz wodąNatpuje procegazeniaiwapna

przywydzielaniuwikzejilociciepła

Powstaje tzw. „ciatowapienne”- wodorotlenek wapnia Ca(OH)2.

Proces chemiczny:

WPIEŃCaCO3- wglanwapnia,

po wypaleniu CaO - tlenek wapnia,

po gaszeniu Ca(OH)2 - wodorotlenek wapnia,

powychniciunacianie- CaO3,

po wyparowaniu wody i wchłoniciuCO2z powietrza

zamieniaiw CIŁOSTŁE

Docelówmalarkichwapnopowinnobyćwypaloneprzypomocydrewna

Gaszenie wapna

Lasowanie z dostępem powietrza

W zależności od stanu zanieczyszczeń wapna, należy stosować odpowiednią metodę

lasowania (gaszenia).

Lasowanie do stanu sproszkowanego: Kawałek wapnazanurza się w wodzie. Po wyjęciu

z wody rozpada się ono na proszek.Proszek ten, zmieszany z wodą, daje ciasto wapienne

o mniejszej silewiążącej niż lasowanie z nadmiarem wody.

Lasowanie z nadmiarem wody:

1. Wapno czyste sypie siędo wody w stosunku 1 cz. wapna na 3 cz. wody i natychmiast

miesza się,aby woda dotarła do każdej cząstki wapna. Podczas lasowania wapnooddaje taką

ilość ciepła, jaką pobrało przy wypalaniu. W miejscach, doktórych woda nie ma dostępu,

tworzą się grudy i wapno spala się. Ma onowówczas mniejszą siłę wiążącą i nie nadaje się do

celów malarskich.Grudki wapna w tynku na ścianie - po zetknięciu z wodą z powietrza -lasują

się i odpryskują. Wapno czyste powinno się zlasować po 10minutach. Im czystsze wapno,

tym prędzej się lasuje. O ile powyższąproporcję wody dodamy do wapna zanieczyszczonego,

będzie się onolasowało wolno, nie mogąc ogrzać takiej ilości wody, i powstanietzw. „wapno

zatopione” o małej sile wiążącej.

2. Wapno zanieczyszczone (w 10 ÷ 30%) potrzebuje do lasowania wodyw stosunku 1 : 1.

Najpierw bierze się mniej wody i dodaje w miarępotrzeby.

Ażeby mieć pewność, że wszystkie cząstki wapna są dobrze zlasowane,należy ciasto

wapienne przetrzymać pewien czas, np. przez rok.

Dwa rodzaje zanieczyszczenia wapna:

1. Marglami i gliną.

2. Solami alkalicznymi,sodowymi i potasowymi, co jest bardzo niebezpieczne, ponieważ

poddziałaniem wilgoci sole rozpuszczają się. Wytwarza się saletra i tynkłuszczy się

drobno.

Celem oczyszczenia wapna z powyższych soli, należy je po zlasowaniu (gdy zgęstnieje)

przemyć 5 - 6 razy wodą.

Woda przenikając przez szpary skrzyni wsiąka w ziemię wraz z rozpuszczonymi w niej

solami.

Wyjmując wapno dołowane ze skrzyni, należy zostawić na dnie30-centymetrową warstwę

wapna, gdyż w warstwie tej jest najwięcejzanieczyszczeń.

Ciasto wapienne trzeba zbadać, czy nie zawiera ziaren i jaka jest wielkość napęczniałej

cząstki.

Im większa jest cząstka, tym wapno jest wydatniejsze i lepsze.

Wodorotlenek wapnia można rozpuścić w wodzie - na 1 g wapna 1 ÷ 1,5 lwody. Otrzymuje

się wówczas tzw. „wodę wapienną”, dosyć klarowną,mącącą się przy podgrzaniu.

W technice freskowej używa się jej jako spoiwa.

Po zetknięciu się z CO2 z powietrza, woda wapienna zamienia się w krystaliczny węglan

wapnia.

Krystaliczny CaCO3 to kanaryjski biały marmur, z którego otrzymuje się najlepsze gatunki

wapna palonego.

Ciasta wapiennego używa się do zapraw. Wodę wapienną - jako spoiwo mineralne.

Ani gips, ani cement, nie mogą być użyte jako spoiwo lub do zapraw murarskich.

Cement zawiera dużo soli alkalicznych i każdy jego dodatek może spowodować wykwity soli

na powierzchni już w ciągu dwóch lat.

Lasowanie bez dostępu powietrza

Kopie się dół w ziemi na głębokość 1,5 m.

Boki dołu oszalowuje się deskami.

Dno wyściela się piaskiem rzecznym na grubość 20 ÷ 30 cm. Na to kładziesię półmetrową

warstwę wapna palonego i pokrywa się znów taką samąwarstwą piasku.

Całość zalewa się trzykrotną ilością wody.

Z chwilą dostania się wody do wapna, następuje lasowanie. Wapnozwiększa swoją objętość

i powstaje dużo pary wodnej, która szuka sobieujścia przez piasek.

Do tego jednak nie można dopuścić. Należy dolać wody, dosypać piasku i dozorować przez

12 godzin.

Po zlasowaniu, codziennie, dodajemy dwu-trzykrotną ilość wody (przez 2 - 3 dni) celem

wypłukania soli alkalicznych.

Wapno takie po trzech miesiącach może być użyte do fresku. Posiada onocząstkę bardzo

napęczniałą, nie ma ziaren. Jego woda wapienna dajegrubą krystaliczną powłokę.

Wypełniacze

Ażeby zapobiec kurczeniu się i pękaniu wapna, należy dodać wypełniacz.

Piasek

Kopalny - posiada różne zanieczyszczenia: iły, glinki, sole żelaza - składniki

niepożądane w technice freskowej.



Rzeczny - jest przemyty, ziarna ma czyste, odpowiedniedo użycia. Ziarna te jednak są

zbyt gładkie, co zmniejsza ich siłęwiązania z wapnem i nadaje zaprawie pewną

porowatość.



Piasek kopalny nie jest okrągły i dlatego lepiej wiąże. Należy go tylko dobrze przemyć.

Wapno tłuste wymaga więcej piasku (1 : 3,5), chude mniej (1 : 2).

Do zapraw tynkowych używa się żwiru, piasku gruboziarnistego i cienkiego oraz mączki

marmurowej. We Włoszech tufu wulkanicznego.

Tarta cegła

Materiał wypełniający znany już w średniowieczu. Świetnie wiąże sięz wapnem i tworzy

w pewnym stopniu zaprawę hydrauliczną (podobnie jaktuf wulkaniczny).

Mączka marmurowa

Najlepsza z białego marmuru kanaryjskiego. Używa się jej do ostatniej warstwy tynkowej.

Doskonale wiąże się z wapnem.

Zaprawę do prac freskowych należy robić przynajmniej na tydzień przed użyciem, codziennie

mieszając łopatą.

Wprowadzając tlen z powietrza powodujemy, iż węglan wapnia tworzy się w samym tynku,

co zmniejsza wykwity na jego powierzchni.

Tynk przygotowany pod fresk i temperę składa się przynajmniej z trzechwarstw. Warstwy

niższe zawierają mniejszą ilość wapna, są bardziejchude, materiał wypełniający -

gruboziarnisty.

Techniki malarstwa monumentalnego można podzielić na dwie kategorie:

 Zatykające pory tynku - technika olejna, olejno-woskowa, malarstwo z żywicami

i tempera tłusta.

 Pozwalające „oddychać” tynkowi - chuda tempera, fresk, klejówka, stereochromia.

Gruntowanie tynku

Siarczan miedzi

Używany jest do gruntowania ścian malowanych później techniką klejową.

Grunt zmniejsza wsiąkliwość wody w tynk oraz zabezpiecza go przed drobnoustrojami.

Do gruntu takiego używa się mydła szarego lub zielonego, rozpuszczonegow wodzie

z dodatkiem kleju w celu zmniejszenia wsiąkliwości tynku.

Skład gruntu z siarczanem miedzi:

 1 kg mydła,

 1 kg siarczanu miedzi,

 0,5 kg kleju,

 2 ÷ 4 kg wapna lasowanego,

 4 ÷ 6 wiader wody.

1 kg mydła rozgotowuje się w 3 ÷ 4 wiadrach i ostudza się.

W kąpieli wodnej podgrzewamy rozmoczony uprzednio klej i wsypujemy do niego siarczan

miedzi. Studzimy.

Do ostudzonego mydła - ciągle mieszając - wlewa się wodę klejowąz siarczanem miedzi.

Jeżeli ciecz zacznie gęstnieć, dodajemy mlekawapiennego.

Grunt ten jest niebiesko-szary o specyficznym zapachu. Lekko zabarwiatynk, izoluje plamy

powstałe na tynku, konserwuje spoiwo organiczne.

Przed gruntowaniem należy tynk przeciągnąć mlekiem wapiennym.

Można stosować też grunt bez siarczanu miedzi.

Skład gruntu bez siarczanu miedzi:

 1 kg szarego mydła,

 1/2 ÷ 3/4 kleju stolarskiego,

4 wiadra wody.



Mydło po rozgotowaniu mieszamy z klejem i rozrzedzamy do potrzebnej gęstości.

Sufit gruntuje się w poprzek światła dziennego, a maluje wzdłuż.

Ściany gruntuje się poziomo, maluje pionowo.

Ściana zagruntowana mydłem i klejem przestaje być chłonną.

Gruntuje się na gorąco.

Techniki malarskie na tynk

Technika olejna

Najmniej odpowiednia dla tynku. Olej rozkłada się od wapna i solialkalicznych zawartych

w tynku. Poza tym pozbawia ściany oddychania.

Farby olejne ciemnieją i żółkną szybko na słabo oświetlonych partiacharchitektonicznych.

Błyszcząca powierzchnia olejnej warstwy malarskiejodbija światło i jest źle widzialna.

Technika olejna w malarstwie ściennym była stosowana jeszcze w XII w., lecz dość rzadko.

W renesansie stosowano ją częściej (Leonardo, Ghirlandaio, Poloindo).

Ażeby zabezpieczyć olejną warstwę malarską przed działaniem wilgociścian, niektórzy

z mistrzów renesansu dodawali żywic. Były to jednakeksperymenty, za które drogo

zapłacono, gdyż dzieła wykonanew renesansie tą techniką bardzo źle się zachowały

(„Ostatnia Wieczerza”Leonarda w klasztorze Santa Maria della Garcia w Mediolanie).

Technika klejowa

Najbardziej popularna, szczególnie we Włoszech ze względu na suchy klimat.

Jako spoiwa używa się kleju zwierzęcego. Ażeby klej stolarski nietężał, opracowuje się go

z pewną ilością gaszonego wapna: gotuje sięroztwór kleju z 4% roztworem gaszonego wapna.

Najmniej stężony roztwór kleju (6%) nadaje się do malowania ornamentów.

Najbardziej stężony roztwór kleju (20%) do malowania postaci.

Przed malowaniem tynk gruntuje się jak wyżej. Można też gruntować odtłuszczonym

mlekiem.

Stosuje się też grunt z kleju, kredy i wody. Klejówka jest jednaknieodporna na wilgoć zawartą

w powietrzu, gdyż klej traci od wilgocisiłę wiążącą.

Tempera

Do malowania ścian najbardziej odpowiednia jest pod względem trwałości tempera jajowa

i kazeinowa.

Cennino Cennini stawia temperę ponad technikę klejową i olejną. Temperabyła bardzo

popularna w średniowieczu i renesansie, na równi z freskiem.

Często, ze względu na utrudniony sposób malowania fresków, stosowano technikę mieszaną:

freskowo-temperową.

W zależności od zestawu spoiwa, tempera ma różną moc i w związku z tymrozmaicie

zakrywa pory tynku. Jednak nawet bardzo mocna temperaznacznie słabiej pokrywa pory niż

olej.

Spoiwo temperowe należy zawsze używać świeże i dlatego nie jestwskazane używanie do

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: