Solzenicyn Aleksander - Lenin w Zurychu.pdf - Sołżenicyn Aleksander - Lenin w Zurychu - wiedzmula1

ALEKSANDER SOŁZENICYN

LENIN W ZURYCHU

Rozdziały Przełożył: PAWEŁ HERZOG

EDEIT10NS SPOTKANIA.

Aleksander Sołżenicyn Lenin w Zurychu

Przełożył Paweł Herzog

ISB

Dyrektor wydawnictwa: Piotr Jegliński

00-265 Warszawa

ul. Piwna 44

Druk: Opolskie Zakłady Graficzne Zam. 843/90. 12.000 egz. obj. 13 ark. dr.

SPIS TREŚCI

Z WĘZŁA I

Sierpień Czternastego (22) ........................................... 9

Z WĘZŁA II

Październik Szesnastego (38) .......................................... 31

Październik Szesnastego (44) .......................................... 49

Październik Szesnastego (45) .......................................... 62

Październik Szesnastego (47) .......................................... 79

Październik Szesnastego [48) .......................................... 91

Październik Szesnastego (49) ......................................... 107

Październik Szesnastego (50) ......................................... 116

Z WĘZŁA III

Marzec Siedemnastego (L-l) ........................................ 129

Marzec Siedemnastego (L-2) ........................................ 149

Dokumenty ........................................................... 162

Marzec Siedemnastego (L-3) ........................................ 164

Dokumenty .......................................................... 180

Uwagi autora.................................................................... 181

Informacja (rewolucjoniści i osoby zbliżone) ..................... 183

Przypisy ............................................................................ 201

Z WĘZŁA I SIERPIEŃ CZTERNASTEGO

Tak, tak, tak, tak! To jest wada, ta żyłka hazardu, ten upór, gdy pochłonięty

jedną linią, nagle ślepniesz i głuchniesz na to, co cię otacza i

najprymitywniejszego, dziecinnego niebezpieczeństwa nie dostrzegasz tuż obok

siebie! Jak kiedyś z Julkiem Martowem (i to kiedy! — niemal tuż po męce

trzyletniego zesłania, po ledwie podjętej decyzji wyjazdu za granicę!) z

koszykiem bibuły, z listem, w którym sympatycznym atramentem ukryto

informacje o planach , .Iskry” — przechytrzyli, przekonspirowali: w trakcie

podróży trzeba się było przesiąść do innego pociągu, nie pomyśleli, że ten będzie

jechał przez Carskie — i wzbudzili podejrzenie, zostali aresztowani przez

żandarmów i tylko dzięki zbawiennej rosyjskiej bezmyślności policja dała im czas

na pozbycie się kosza, a w liście odczytała tylko tekst pozorujący, nie znalazła

dość czasu, żeby potrzymać go nad ogniem — dzięki temu uratowana została

,,Iskra”!

Albo jak później: w pełnej napięcia, trwającej rok wewnątrzpartyjnej walce

większości składającej się z dwudziestu jeden przeciwko mniejszości złożonej z

dwudziestu dwóch — przegapili, niemal nie spostrzegli całej wojny z Japonią.

Z tą jest podobnie (nawet o niej nie myślał — nie pisał, i na Jau-resa nie

zareagował). A dlatego, że: rozpełzła się powszechna zaraza jednoczenia się, w

ostatnich latach ogarnęła całą rosyjską socjaldemokrację — jednoczenie się dla

samego jednoczenia to dla proletariatu rzecz najbardziej niebezpieczna i

szkodliwa! Ugodowość i zjed-noczeniowość to idiotyzm, zguba partii! I

inicjatywę przejęli przywódcy niedołężnej Międzynarodówki — o n i nas będą

godzić! Oni nas będą jednoczyć! Wzywają na najbardziej obrzydliwą

konferencję zjednoczeniową do Brukseli — i jak się wyrwać? jak uniknąć? —

Cała uwaga, całe napięcie było skierowane tylko na to — i niemal nie słyszał

strzału do arcyksięcia!... Wypowiedziała wojnę Austria Serbii — jakby nie

zauważył. I nawet kiedy Niemcy wypowiedziały Rosji! — jakby to był drobiazg...

Puścili wiadomość, jakoby niemieccy s-d przegłosowali udzielenie kredytów na

wojnę —

bluff, nas nie nabiorą, chcą tylko narobić zamieszania wśród socjalistów. Tak,

tak, tak właśnie cię wciąga, kiedy cały jesteś pochłonięty walką, trudno się

zatrzymać, opamiętać. Tak, tak, tak, miał dziesięć dni, żeby przemyśleć swą

dwuznaczną sytuację tuż przy rosyjskiej granicy i czym prędzej zmykać z tego

cholernego, nikomu już teraz nie potrzebnego Poronina, i z całych tych zabitych

Austro-Węgier — jakże można pracować w walczącym kraju. Od razu trzeba

było czmychnąć do błogosławionej Szwajcarii — neutralny, bezpieczny, wolny

kraj, mądra policja, należyty porządek! — To nie! Nawet się nie ruszył, ciągle

zaprzątały go stare, przedwojenne problemy, a tymczasem zaczęło się między

Austrią i Rosją, i już następnego wieczoru, w czasie ulewnego deszczu, zapukał

wachmistrz żandarmerii.

A tak w ogóle — to nie ma dyskusji, do wojny dojść musiało!

— była przepowiedziana, przewidziana. Ale — nie w tym właśnie momencie, nie

w tym roku. I — dał się zaskoczyć... I — wpadł...

Gładko wygolona, sympatyczna, wręcz delikatna twarz Hane-ckiego — teraz

taka spokojna, a z jaką pasją krzyczał na sędziego w Nowym Targu! a jak pędził

arbą! — nie opuścił w biedzie.

Po peronie — do parowozu i z powrotem. Do parowozu — i z powrotem.

A do odjazdu jeszcze piekielnie dużo czasu, prawie pół godziny, i jeszcze

wszystko może się zdarzyć. Chociaż tu, na stacji, tak spokojnie przechadza się

żandarm, nikt się już nie odważy.

Dialektyka: żandarm — może być źle, ale może być i dobrze.

Ogromne czerwone koło parowozu, niemal na wysokości człowieka.

I jakbyś nie był czujny, przewidujący, nieufny — usypia to przeklęte, w gruncie

rzeczy mieszczańskie, beztroskie życie przez siedem kolejnych lat. I w cieniu

czegoś potężnego, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, opierasz się, jak o ścianę,

o potężną, litą opokę

— a to ni z tego, ni z owego, usuwa się, a to okazuje się być tylko wielkim,

czerwonym kołem parowozu, obracanym przez długi, nie osłonięty niczym drąg

— i już zbyt późno uświadamiasz sobie, że z całkiem innej strony, znowu

dopadło cię głupie niebezpieczeństwo.

Ale dlaczego — właśnie jego, ledwie zaczęła się wojna? W pierwszej chwili nawet

roześmiał się: cóż mogło ich zaniepokoić? — co jak co, ale dla austriackiej policji

jest poza wszelkim podejrzeniem. (Przeprowadził się nawet do Krakowa,

usłyszawszy od Haneckie-go, że władze austriackie zamierzają popierać wszystkie

siły anty-carskie). Rewizja. Miał rosyjskie adresy, konspiracyjne notatki (co za

pech, zawsze wpadają), ale ich właśnie cymbał wachmistrz akurat nie zauważył,

rzucił się za to na rękopis o kwestii agrarnej: zbyt wiele cyfr! Zaszyfrowane!

Zabrał rękopis. Szkoda, ale niech tam. Jed-

nakże policja głaszcze zawsze pod włos i na najgładszym grzbiecie coś się wtedy

nastroszy: Lenin obawiał się tylko o rosyjskie adresy, a tymczasem wachmistrz

szukał, szukał — i znalazł browninga z nabojami! Lenin ze zdumieniem

spoglądał na Nadię, nie wiedział, nie pamiętał tego cholernego rewolweru, nie

wziąłby go nigdy do ręki, przecież nawet strzelać nie umiał, przecież do głowy by

mu nawet nie wpadło, żeby posługiwać się zwykłą bronią ręczną. Gdzieżby???

(Okazuje się, że jakiś arcygorliwy rosyjski towarzysz, idiota, namawiał, a

Nadieżda, ofiara, wzięła.)

Żyjesz — sam siebie z dystansu nie obserwujesz, nie rozumiesz. I proszę, z

punktu widzenia żandarma osiedlił się tuż przy rosyjskiej granicy: z Rosji do

niego przyjeżdżają; pieniądze przysyłają z Rosji, i to niemałe; dużo chodzi po

górach, pewnie sporządza jakieś plany. W Nowym Targu uprzedzano

wszystkich: zatrzymujcie podejrzanych, robią zdjęcia dróg, zatruwają studnie.

Szpieg! A tu — jeszcze rewolwer! Jutro stawić się na poranny pociąg,

pojedziemy do Nowego Targu.

Spirala głupoty! Mur głupoty! Najgłupszy, najprymitywniejszy, najbardziej

bezmyślny błąd — jak wtedy z Carskim Siołem. (I tak samo jak w 95-tym roku

— przygotowywali wydanie gazety, nie wydali nawet jednego numeru, od razu

wpadli... Tak, tak, tak, tak! — Na więzienie rewolucjonista zawsze powinien być

przygotowany (nawiasem mówiąc, lepiej tego uniknąć) — ale przecież nie tak

głupio! Ale przecież nie tak haniebniej Ale przecież nie tak nie w porę pozwolić

sobie skrępować ręce! Śmierdząca policyjna cela w Nowym Targu! Zapleśniałe

Austro-Węgry! — sąd wojenny?!?

Żadne zewnętrzne niepowodzenie, klęską, podłość i nikczem-ność wrogów — nic

i nigdy tak nie zatruwa serca, jak własny, choćby najmniejszy błąd, doskwiera

dniem i nocą, zwłaszcza w celi. Swojego błędu nie da się wytłumaczyć

obiektywnie, dlatego nie sposób go zatrzeć, zapomnieć, a tylko: mogło go nie być!

mogło nie być! mogło nie być!!! — ale był, przez własną nieostrożność! Sam się

pomyliłeś — i nie wyrzucisz tego z siebie biegając przez jedenaście dni od ściany

do ściany po podłodze z płytek, nie pozbędziesz się tego przez leżenie na

skrzypiącej siatce łóżka; ciągle cię to gryzie i pali: mogło nie być! — mogło nie

być!! — sam narobiłeś — sam wpadłeś!!

I jeszcze teraz, na 23 minuty do odjazdu pociągu, dopiero raz odezwał się

dzwonek — wyjechać by stąd jak najprędzej!

A Hanecki — po partyjnemu Kuba, pewny siebie, o wyglądzie kupca, wymyślna,

przypominająca sznureczek linia wąsów i oczy uparte, pełne spokoju, nie mogą

nie zachwycać, w krytycznym momencie nie opuścił, nie zmiękł, nie poddał się,

tylko jak buldog wczepił się w policyjne spodnie. I natychmiast po rewizji —

właśnie do niego, a nie do Griszki Zinowiewa, pojechał Lenin na rowerze —

i nie popełnił błędu. Aby zachować twarz, starał się jeszcze zrelacjonować

zdarzenie kompletnie je bagatelizując, jakby to był śmieszny, przykry przypadek.

(Ale wewnętrznie był autentycznie przerażony: czas przecież wojenny, kto się

tam będzie zastanawiał? — rozstrzelają! zakatrupią jak nic — i diabli wzięli,

przez głupotę, całą partię i — diabli wzięli światową socjalistyczną rewolucję!)

Ale Kuba — zrozumiał, jakie to niebezpieczne! Nie podjął konwencji żartu,

niefrasobliwości, tylko wyrzucił z siebie jak z fontanny nazwiska —

socjaldemokratów! posłów do parlamentu! działaczy społecznych! — do których

trzeba natychmiast pisać, wyjaśniać, molestować!! Domagać się interwencji!!

Jeszcze tego samego wieczoru słał Hanecki pierwsze telegramy, i Uljanow

telegraficznieprosił policję w Krakowie, by potwierdziła jego pełną lojalność

wobec cesarstwa Austro-Węgier, rankiem z Nowego Targu Lenin nie wrócił, więc

Hanecki — w ciągu dnia nie ma pociągu — dwukółką popędził do

funkcjonariuszy policji, do sędziego śledczego (sam narażając się przecież na

ryzyko, bo i Grisza potem został aresztowany, mogli więc i Kubę) i jeszcze dwie

dziesiątki listów w różne strony i od razu do Krakowa, i miał tam spotkania

(przecież dla każdego urzędnika potrafi zmyślić na poczekaniu jakąś historyjkę),

i telegrafował do Wiednia. Każdy Słowianin na jego miejscu miałby dosyć,

zrezygnowałby, dał sobie spokój, ale Hanecki z niezwykłym uporem, tioszcząc się

jak o rodzonego brata — nie rezygnował. A po powrocie z Krakowa przedarł się

nawet do więzienia, załatwił widzenie i już zlecał mu Lenin kolejne zadania:

walczyć o natychmiastowy wyjazd do Szwajcarii!

Ponaglani telegraficznie przez Haneckiego socjal-demokratyczni posłowie do

parlamentu Yictor Adler i Diamand, zwrócili się do kanclerza oraz do

ministerstwa spraw wewnętrznych, poręczyli na piśmie za rosyjskiego socjil-

demokratę Uljanowa, który jest wrogiem rządu rosyjskiego i to bardziej

zawziętym niż sam kanclerz Austro-Węgier. I krakowska policja otrzymała

dyrektywę:,,Uljanow mógłby wyświadczyć nam ogromne przysługi w obecnych

warunkach”. A mimo to jeszcze prze; jedenaście dni nie chcieli go wypuścić,

dopiero 6 sierpnia, sprytiie...

Ale nawet po tym Arszytkim tydzień spędzony w Poroninie po wyjściu z

więzienia wcale nie okazał się spokojny. Tego, co udało się wmówić

austriackiemu kanclerzowi i niezbyt rozgarniętym austriackim arystokratom,nie

byli w stanie pojąć galicyjscy chłopi, tępi, jak wszyscy chłopi na świecie — czy to

w Europie czy w Azji, czy w Ałakajewce. Dli tępych mieszkańców Poronina ten

cudzoziemiec, nawet po zwonieniu, mimo wszystko pozostawał teraz —

szpiegiem! Zdumiewające! Niepojęte! Chłopki wracały z kościoła i, czy to same z

siebie, CZT też, natknąwszy się na Nadię i dla niej, roz-

Solzenicyn Aleksander - Lenin w Zurychu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: